Katalog

18 Hasköy'de, Lengerhane'de bir müze var gezmenizi bekleyen. Adı, "Özel Rahmi M. Koç Sanayi Müzesi." Adı üzerinde, sanayi ürünlerini, mucitleri, bir makinenin ilk üretimini tanıtıyor. Para basma makinesinden, buharlı lokomotife, gramofondan telefona herşey var. Dokunmak serbest, üstelik, makinenin başına geçip çalıştırabilir ve CiQ... CUMIIURİYETDERGİ ÖzelRahmi M. Koç Sanayi Müzesi, Haliç'te, Hasköy. Caddesi üzerinde... Yıllann Jotogrujçısı Mevlut MesuL. Kaptun Kö<)kü 'nde, Cemil Purman, Adatepe ve iıılay gemilerinden parçalar bulunuyor... Tramvay,yüzyıllarm bajjindaki Istanbul'dan.. Vlucitler, makineler ve bir müze YAZI: FİLİZKILINÇ FOTOĞRAFLAR: SERKAN KIRLI :T". aliç, Istanbul'un. "Altın Boynuz"u... Eşiğindcngeçerken hâJâ burnumu7u tıkadığırîılz', öte yandan fotoğraflarını gördüğümüzde cşsizbirgüzellikdiyetanımladığımıztarih kokan yer. Haliç'in kuzcy kıyısındaki, Hasköy Piri Paşa Mahallesi... Tam da Hasköy Caddesi üzerinde karşınıza çıkıvcren nesne sizi şaşkınaçevirecek: K 104 S tipi birTürk savaş uçağı. Sorudilinizinucunaycrlcşecek: "Bu uçagın burada ne işi var'?" Söylcyelim,uçak,cskiLengerhanebinasında kurulu, "Özel Rahmi M. Koç Sanayi Müzesi"neait. Lenger, kelime anlamıy la, gcmiyi yerindc tutmak için denize atılan zincirin ucundaki çapa.GeçmişilI. Ahmet'ekadaruzananlengerhane ise, lengerdökümatölyesianlamına geliyor. Müzede ise,dünyaveTürksanayiinden önemli buluşlar, makineler, makine parçaları, bulusjarın maketlcri sergileniyor. lyi de böyle bir müzenin kurulus fikri nasıl doğmus,? Bu soruyu yanıtlayacak olan müze müdürü Sclçuk Kolay, fikrin Koç I lolding Yönetim Kurulu Başkanı Rahmi Koç'tandoğduğunusöylüyor: fptc " "Rahmi Koç, Batı'dakı sanayi müzelerinı gördükten sonra Türkiye'de dc bir sanayi müzesi kurmagıris,imlerinebas,ladı. 1980'li yıllarda oluş,muya başlayan bu düşünceden harekctle, Rahmi Bcy'in kuleksiyonundan dayararlanılarak bir sanayi müzesi kurulmasınakararverildi. Rahmi M. Koç Sanayi Müzeciligi vc Kültür Vakfı kuruldu önce. Vakıf, 1991 yılındaHasköy'deki Lengerhanebinası vearsa üzcrindeki öteki bınaları satın alınarak restore ettirdi." Hasköy'deki bu bina özellikle seçilıniij. Sanayi ilc ılgili önemli ne varsa, bunların eski bir sanayi bölgesinde daha anlamlı birbiçimde sergileneceği düşünülmüş. Müze Müdürü Kolay, "Müzede sergilenecek koleksiyonu zenginleştirmek amacıyla yurtiçi ve yurtdışından çok çeşitli kaynaklardan parçalar toplanmaya başlandı, hatta sanayi kurumlarına başvurularak üretimleriyle ilgili ilkleri ve bir sanayi müzesinde sergiyedeğergördüklerimalzemelerisaklamalarını rica ettik" diyor. müzedeki scrgileme anlayıijinı anlatmaya başlıyor: "Müzclerde amaç, birçok objenin birarayagetirilerekgeli^igüzelsergilenmesidcğildir. Dünyadageliş,enyenimüzeeilıkanlayıjjina göre, müzeye gelen insanların öğrenecekleri, dokunabilecekleri hatta kendilerinin bırtakım çözümleri ortaya koyabilecekleri ortamlargcliştiriliyor. Buradakiamaç.müzeyi gezen insanların objelere dokunması, fonksiyonlarını görmesi, hatta mümkünsc kendisi kumandaetmesidir." Müzede bir Kaptan Köşkü hcmcn dikkat çekiyor. Kaptan Köşkü'nde, 1938 Ingilizyapımı Cemil Parman, 1922 John Mc Kay, 1941 Amerikan yapımı Adatepe gemisinden ve isim babalığını Mustafa Kemal Atatürk'ün yaptığı, 1942'de mayına çarparak Çanakkale Boğazı'ndabatan Atılay denizaltısından parçalar bulunuyor. Müze Müdürü, batan deniza.ltının neden ve nasıl battığıyla ilgili çalışmalaryaptıklarını, bu projenin evrelerinin bir belgesel filmle saptandığını anlatıyor. Söz konusu film müzedeki monitörlerden izlcnebiliyor. Müzenin birinci katında buharlı makine, buharlı deniz makinesi, Alman sürücülük kıırslarında örnek olarak gösterilen sıcak hava ve ıçten yanmalı motor, buharlı lokomotıf.traktörünatasısayılabilecekçekme makine modelleri sergileniyor. Ikincikattaise, bilimselaletlerveiletişim bölümleri yeralıyor. Burada eski radyolar, gramofonlar, telefonlar var 18. yüzyıldar kalma bir botanik mikroskobu, güne;? saatlcri ve daha pek çok araç gereç de... Edison ampulünün kopyası sizi alıpThomas Edison'un yaşadığı yıllara götürüyor (îünümüzde saatlerimize bile giren hesaj makinelerinin ilkleri, insanateknolojideki' sasüredckatedilenmüthişyoluanımsatıyor I lesap makincsinin hesap makinesi olduğu nu ancak tanıtım ya'Zismdan anlıyorsunuz. Bas düğmeye çalışsın... Haliç'in kıyısındaki müze sizi gündelik yaşamdanalarak farklı düşüncelcre götürüyor. Gözünüzde insanlık tarihinin kimi kilometrc taşları beliriveriyor. Müze, lstanbul 'daki günübirl ik yaşamirruz içinde mutla^ ka görülmeli ve bu tür müzeler artırılmalı di ye düşünüyorsunuz. Sanayi müzesinde sergilenenlerin birço ğu, üreticilerin makinelerinin gerçeklerin üretmeden önce yaptıkları modeller. Çok es kiolmalarınakarşınçalışıyorlar. Ziyaretçi ler, düğmelere basarak bu mak inclerin nası hareketettiğini izleyebiliyor. Müzeye geleı birlngilizturistküçükoğlunaotomobildciç ten yanmalı motorun nasıl çalıştığını anlatı yor. Çocuk, modeli oyuncaklarına benzct miij olacak ki, otomobil model inı camekann içindençıkarmayaçaliijiyor. Anncsininen gellcmeleriylekarşılaşıncayalnızeadüğme Korkma, dokun... Müzeyigezmeyebasiıyoruz. tşteyılların içinden gclen bir bozuk ve kâğıt para basım makinesı. Darphane'den alınmi!} Paranın nasıl basıldığınıbaşındaki ustasındanöğrenerek, dilerseniz, bu makinede basılmış hatıraparalardan satın alabiliyorsunuz. Selçuk Kolay,daha ilk makinenin basında