Katalog

8OCAK1995.SAYI459 "big band"lc Ortadoğu, Pakistan ve Latin Amcrika'yı dolaştı. Bu dönemde çok iyi plaklar da yaptı. 'Dizzy'nin Çocukları'nın bir kısmına göre, cn iyi kayıtlarını 1950'lerin sonu ilc 1%0'ların başı arasında gcrçeklcş.tirmiş.ti Dizzy. John Faddis'e ve onun Vcrne şjrketinden çıkan plaklarından bir seçme yapmış (Dizzy's Diamonds/Thc Best of the Vernc Ycars) davulcu Kcnny Washington'a göre, 19591961 arasındaki dönem, Dizzy'nin bir çevrimi tamamladıgı, olgunlaştığı, cşsiz bir dönemiydı. Kendisi, insanın cnstrümanını tamdıktan sonra ycniden onu tanımaya sıfırdan basjaması gerektiğini düşünsc de, tamamlanmış, bir müzısyendi artık. 1940'lardaki son derccc rıtmik, tiz notalı faslı kapatmış, daha doğrusu gitgide derinlcştiği 1950'li yılların müziğiyle birlcştirmişti. Demek istcdiklerinı fazla gürültü koparmadan da söyleyebiliyordu. Zaten hep, kcndi aklından çıkanlan, kcndi icat cttiklerini rahatlıkla çalabilen biri olmuştu. Fikirleri de akıp gidiyordu işte. Hep akıp gitmişti ama. Yeni bir şey denemekten hiç çekinmedi. Charlic Parker'la ikisi, swing döncminde kcndilcrinden yaşça büyük ustalarınmüziğinckars.ı çıkıp bop'u yaramkiarında da çckinmemişlerdi (Gariptır, aslında 1940'h yıllarda ikısinin fiilen birlikte çalıştıkları sürc çok azdır). C'az gramerini temelde bir revizyona tabi tuttu, sonunda ortaya bcbop çıktı. Bop, yalnızca yenıliklerc açık olanların ladını çıkardığı, gclcnckçilerın dc yok sayılarakdavctedilmedıklerıbırkapalı kültürdüöncclerı. Kcndi tnüzısyenlerıncaitü.dinlcyıcılerıncdcğil. Bclki 194O'lı yılların sonunda insanların ilgisini çckcn dcbu oldu. laşırdı. Ama kırsal kesim çocuğu maskcsi takan Armstrong'un tersine o uyanık, ^ehirli, zeki bir çocuktu. Kcndi dahil, hcrkcsle kafa bulan birmüzisyen. Birdepolitikacı yanı vardı. tnandığı şcyler için mücadele ctmcye hazır, ama bir yandan alay etmektcn de geri kalmayan bir polıtikacı adayı. ABD seçimlcrinde cumhurbaşkanı adaylığı, dillerc dcstandı. Özclliklc karadcrılilcrc karşı yapılan aynm vc haksızlıkların önünü almayakararlıydı. 1964 seçimlcrinde cumhurbaijkanlığı için adaylığını koyduğunda, kabıncsi dc hazırdı: Dışişleri Bakanı Duke Ellington, Banş BakanıCharlie Mingus, Tarım Bakanı (New Orlcanslı olduğu vc ckıp biçmcyı biluiği için) Louis Armstrong, Çalıijma Bakanı müzisyenlcrine çok iyi davranan Pcggy Lee, Adalct Bakanı Malcolm X, Savunma Bakanı Max Roach, C1A Başkanı da Miles Davis. "Nc kirliçıkıdıro. Bu işi debecerir, bu görcvc hazır. Nelcr yapacağını bilir." Bütün büyük clçileri, cazcılarclan olacaktı. Dizzy'nin kaymak tabakasından. Sağcı vali Gcorgc C. VVallace'ı da, Kongo'da, Çombc'yc bağlı olarak istihbarat görevlisı yapmayı düşünüyordu. Küba ıle diplomatik ili^ki kuracaktı, Çın'i tanıyacaktı. Amcrıkan askerlcrinı dc Vıctnam'dan çekccckti. Ama Dizzy daha sonrakı yıllarda siyası emcllcrını bir yana bırakıp polıtıkadan vazgcçmck zorunda kaldı. Bahai dinını kabul ctmi^tı çünkü vc Bahaılik, mürıtlcnn sıyasctlc uğra^malarını yasaklıyordu. Yenibirşey denemekten hiç çekinmedi. Caz gramerini tabi tuttu, sonunda ortaya bebop çıktı. Lakabı 'Baş Döndürücü' Ama Dizzy'nın kcndısı, hiç dc kitlclcre kapalı bir adam değildir. Dış dünyaya karşı bop'un büyükclçisi, temsilcisiydi. Hcm sanatsal, hcm dc ticari yöndcn bop'un kaynağı vc scmbolüydü. Bildiğini okumaktan çekinmczdi ama, müziğıni dinleyiciyc iletmektc dcha sahibiydi. Kişiliği cnstrümanından çıkıp yüksclirdi. Eğlcndircn birı olmaktan çok, ılctcn biriydı. Onun dinleyicilerlc ilctı^ım kurnıası, onların da müziği anlamalarına yardımcı olurdu. Gcnc dc cğlendirınc yanını gözardı ctmek mümkün dcğil. "Baı> döndürücü" anlamına gclcn lakabına da, sahnedeki shovvuyla hak kazanmıştı. 1940'larda, kcçı sakalı, beresi, kalın çerçevcli gö/lüklcri vc ağızlığıyla, dinlcyicilerlc flört cder, onları hiç sıkmazdı. Armstrong gibi o da şarkı söylcr, dans cdcr, şaka John Birks ' Dizzy" Gillcspie, ba/.ılarınca cfsanc sayılmasa da, bir sanatçının görcbilcccgı hcrtürlü itibara kavu^mu^ olarak öldü. Hcr zaman istıkrarlı bir satışı olan plakları cn tcpclcrc fırlamasa da kendisi mcslcginin ticari zirvcsindeydi. Tck bir konserdcn 1020 bin dolar, bazen daha fazla.sını alıyordu. Yılda 300 civarında konser vcriyordu. Kulüplcrdc daha az çalardı, kazanç dı^ında da bir amacı varsa, örneğin kayıt gibi. Karadcrili bir şöhrct olur. Bill Cosby, Ouincy Jones, Oprah NVinfrcy vc Sidney Poitier ilc birlikte, cğlcncc dünyasının cn üst kadcmcsini iijgal edcrdi. Sanat ve ınsan scvgisiyle dolu bir kişının alabılcccği her türlü ödülü almıştı. Altın gıbi bir yetcncği vardı, hcr ycrdc gcçcrli olan bir yctenck. Nc mutlu ona kı Dizzy kendisi için söylencn iyi şcylcri, ölümünden sonra hakkında yazılacak yazılara ya da yapılacak övgülcrc bırakmadı. Hcpsinı kcndi kulaklarıyla duyacak kadar uzun yaşadı vc bir o kadardascvıldı. ^ Bupazar (9ocak) saat20.00'de TRT3'te AliSönmez'in huzırladığı "Şu Caz Dedikleri"ndeDizzy var.