Katalog

CUMHURİYETDERGİ hanct ctmckle suçlayan Wynton Marsalis bılc. Üstelık Marsalis, Dizzy'nin Latın müziği ilc cazı bir arayagetırmesini de hoş karşılıyordu. John Birks Gillespie. gcrçekten dc hayatını muzıgc adadı. (,'ağda^larının çoğu gıbı. Ama aynı müzıkal değcn tanıdığı kı^ıler bırcr "efsane" ilan cdilirken, Dizzy sadcce "şöhret" kabul edıldi. Düzcnlı bır hayat sürcn düzcnli bır adamdı Sonuna kadar aynı kadınla cvlı kaldı Gcnçlık döncmındc de, daha sonra da, uyuş.turucu alüjkanlığı cdınmcdı. Ama bu durum onun, genç yaşta ölen cazın cn trajık dahilerındcn Charhe 'Bird' Parkcr'la bırlıkte caza armagan cttıklcrı bop'u Amerikan ınüzık kültürüne sokup sıradan ki^.lcr nczdinde de aşına kılmanın bır numaralı sorumlusu olmasını engellcmedı. Trompete 12'sinde başladı 1917 yılının 21 ckımındc.Güney Carolına'nın Chcravv kcntınde doğmuştu. Babası amatör bır müzısyendi, birliktc çaldığı grubun cnstrümanları onlann cvındc dururdu John Birks de bu sayedc, ıstcdığını ahp çalma fırsatına kavu>mu!>tu. Ncfcsli sazlardan ılk lcrcıhı, trombon oldu. Sonra, 12 yaşında, trompet çalmaya başladı. Üç yıl sonra Launngburg Teknik Enstitüsü'nde müzik eğıtimi görmeye başlamıştı. Daha sonra, çalmayı klasik eğitimc tercıh etti, okuldan aynlıp, Phıladelphia'ya taşınmış olan ailesinın yanına gıtti. Bu arada, orada burada çalıyordu. Ama meslck hayatı, ciddı olarak 1937'de başladı. Phıladelphia'dan kalkıp New York'a gelmişti, bir iş için. O iş olmadı. Ama Teddy Hill, onu, gruptan aynlan Roy Eldndgc'in ycrıne çalmak üzere işe aldı. Zaten Dizzy o sırada, idolü olan Roy Eldridge'in stilini taklıt cdiyordu. Hatta, doğaçlamalarının transkrıpsiyonunu başkalarına yaptırıp nota nota tekrarladığı bile söylenir. Plak kayıtlanna da o sıralarda başladı. İki yıl sonra, yıldızlarla dolu bır Lionel Hampton plağında, "Hot Mallets"da çalıyordu. Sonra Cab Callovvay'le iki yıl çalıştı. 9 Aralık 1940"ta karısı Lorrainc ile evlendi. Aynı yıl Charlic Parker'la tanıştı. Stıli bir ay içindc, onun etkısını yansıtacak şckılde dcgişmiştı bile. Dört yıl sonra Coleman Havvkins öncülüğündekı bır grubun kaydettiği ve ilk bebop kaydı kabul cdilen plakta çaldı. 1945 başında Parker ile ilk plaklannı yaptı. 1946 ile '50 arasında isc, büyük band formatına geçti vc caza AfrıkaKüba unsurlannı dahil etti. 1950'li yıllann başında bir ara Dee Gcc plak şirketinc ortak oldu. 1950'li yıllar, aynı zamanda onun dünyaca ünlü bir müzisyen olduğuyıllardı. Dünyayı dolaşmaya başladı. 1956'da, ABD Dışişlen Bakanlığı'nın himayesınde tumeye çıkan ilk cazcı oldu. Bir Cazın belki de en popüler siması Dizzy Gillespie, bundan iki yıl önce, 6 Ocak 1993'te öldü. Eşsiz plaklarını, bestelerini, "bop"u ve bir sürü "Dizzy çocuğıTnu bırakarak. Dizzy'yi hatırlarken... SEVİNOKYAY ılyonlarcakışı ıçın"6Ocak 1993, çok hüzunlü bır günclü". Son döncmınde Dızzy'nin yarundan hiç ayrılmayan, "varısi' olan müzisycnlcr anısında kısjiscl olarak ona cn yakını genç trompetçı John I'addıs. uslasmın ölümünün ardındandumnıııböylebasıtbırşckildeifade cdiyordu ı>tc. Dızzy'nın o güıı Englevvood, Ncw Jcrscy'dckı bir hastanedepankrcas kanscrıni yencmeycrck bu dünyayı bırakıp gitmesı, mü/iklc, hclc ca/la ugraşan herkesıçinhüzün verıcıbırşeydi. Anıa onun ardından "Dovvnbcat" dcrgisı ılc konuşan trompetçiler,. "Dızzy'nin çocuklan", Cîillespıc öldü diyc ahvah ctmekten çok uzaktı. Onlar koca John Birks'ün ölümündcn çok, müzigc adanmış saygın hayatı vc ölümsüz sanatı üzerinc konuşma yanlısıydı. Jan Faddis, VVallace Roncy, Roy Hargrovc, Freddie Mubbard. Brian Lynch, NVynton Marsalis, Lcster Bowic, Arturo Sandoval, Lew Solof. . Hcpsı.hepsi aynı şcylcri düşünüyorlardı. Dizzy bır dahıydi, cvct, ama sanatına çok cmck vercn, çok çalışan vc keşiflcrini hıç csirgcmcdcn herkcslc paylaşan bırdahiydi. Sıcaktı, gerçektcn scvcccndı, müziği vc müziğının kalıcı katkıları konusunda çok cıddiydı. Sınırsız bır merakı vardı ve gcnç yctencklcri hemen saptardı. Kcndi 'sound'undan cnıindı. Louıs Armstrong'la başlayan vc tilclrıdge'den gcçcrck ilcride kinibilırkımlercuzayacakolanzincırin bir parçası olmaktan mutluydu. John Birks 'Dizzy' Gillespie, iyi adamdı. Ayrıca, fcna halde mcşhurdu. Dıyclim, ona bır şcy göndcrmck istediniz. Olur a, bir mcktup, ya da bir kart, adrcsi hcrkcsin aklında tutabilcccği kadar basitti. Sadccc, "Diz, 07631" yazıyordunuz vc göndcriniz hcmcncccik ycrinc ulaşıyordu. Sorunsuz tarafından. Posta idaresıne bu kadarı yctiyordu yani. Hayatının son on yılında, Louis Armstrong'dan sonra cazın en tanınan kişisi haline gelmişti. Bu müziğe nispetcn yabancı olanların gözündc de, cazın ta kendisi gıbidir. Hele Muppct Shovv'a çıkmaya başlayınca, yaşlan onun onda biri kadar çocukların bile tanıdığı bır sima oldu. Armstrong ve Gillespie ile bu yönden kıyaslanabilecck kişıler (aynı şöhrete crişemeselcr de), Duke Ellington, Cound Basie, Bcnny Goodman vc Mılcs Davıs'dı yalnızca. ABD Dışişlerı Bakanlığı'nın örgütlediği diinya turnelcn, onu ülkcsi dışında da tanıttı, sevılmesınc yol açtı 19X7'de 70'ıne vardıktan sonra doğum günlerı, bir lür özel törcn halıni aldı. Merkes tarafından kutlandı. Ünlü dostları onun şerefine çampanya içcrkcn, inancını ciddıyc alan bir Bahai olduğu için alkol almayan Gillespie, neşeyle Perrier dolubardağını kaldırdı. Uzun yaşamının kötü bir yanı da vardı ama, herkes ölüyordu, sen geriyc kalıyordun. Onun ölümüylc ABD'de bclki de son kez, bir caz müzisycninin ölümü üzerine yazılan yazı. The Ncvv York Times'in iç sayfalannda dcğil de, birinci sayfasındayeraldı. Evet, ınsanlar en tanınmış caz parçalannı, hatta bizzat Dızzy'nin ölümsüz parçalarını bılmcseler, ya da ba^ka bestelerdcn ayırtedemesclcr bile, Gıllcpsıe'yi vc onun eğri trompetıni bilirlcrdı. Plaklarında olmasa da. The Tonight Show, The Cosby Shovv, The Muppct Shovv gibi telcvızyon programlarından edınilmiş bır aşinalıktı bu. Başından bcri cazla yoğrulmuş kişiliği, hayatı boyunca kopmadığı bu müziğin üslünc çıkardı sanki. Hayatının son yıllarında bop'un bu yaşayan en büyük sanatçısı, kendı özgün müzik değerlerınin yeni bır harika çocuklar kuşağı tarafından (malum, Dizzy'nin çocuklan, Faddis, Marsalis, vs.) temize çıkarıldıgına ve işlevinc kavuşturulduguna tanık oldu. Hepsi de onun çömezi olmaktan, bir anlamda kanadı altında bulunmaktan hoşnuttu. Miles Davis'i, 'fusion' nedeniyle müziğe i