Katalog

CUMHURİYETDERGİ Rehberimi/.in yanitı lıayır. Trcn yoluna koyulan taşlar daha sonra kaldırılını^. Tiirkiye'de olsa haber niteliği tartışılır. Yeni Zelanda'da haftamn konusu. Terör yok bu ülkedc. Yerlcşik ordu da yok. Peki ya düşmanlar diye soracak olursanız Yeni Zelandalılar yüzünüze tuhaf tuhaf bakacaklardır: Nc düşmanı? Düşmanla çcvrili olnıak diye birşey dc yok. Onca farklı milliyeıten, ırktan, dinden ve dildcn insanlar nasıl böylc sorunsuz bir arada yaşıyorlar diye düşünüyorsunuz. Ya Maoriler diye soracak oluyorsunuz. Ne de olsa yıllar boyu ezilmişler ve bu ülkcnin gerçek sahiplcri onlar. Bir döneın dilleri yasaklanmış.. Rehberimiz "Onlar kendi dillerini ve kültürlerini geliştirmeye çabalıyorlar. Kendi dillerinde eğitim veren okullar kuruyorlar. Bazıları da turizm işinde çalışıyor." Son olarak da Yeni Zelanda yasalarında yerlilerin geleneklerine göre bazı degişikliklerin yapılınasını gündemc getirınişlcr. Maorilerin bir kısmı da turizme "cntegre" olmuş. Turistlerin önünde dans ediyor ve onlara dil çikarıyorlar. Geçmişte düsjmanlık ifadesi olan bu dil çıkarma cylemi şinidi turistik. nııulan ikihuçuk kal daha hı/la büyünıeye Auckland Yeni Zclanda'nın en büyük kenti. Nüfusıı yaklaşık bir milyon. Bir bölümünde bildik yüksek binalar var. Diğer bölümü ise yine tek katlı bahçeli evlerlc kaplı. Kısa bir yolculukla ISMZ sahillerc ulaşabiliyorsunuz. Bıırası da alabildığine baıı^cıl bir yer. Girdiğini/ \erlerde insanlar kendi lıallcrinde. Hatta yabancı oldugunuzu anlayınca sohbet etmek için yanınıza geliyorlar. Barlarda rock \e caz gruplan müzik yapıyor. Sabahın 3'ünde diskodan çıkan yalnız bir kadııı rahatça sokaklarda yürüyebiliyor Auckland'da. Ralıalsı/ eden yok. Hcrkes kendi lıalindc. O saattc bile sokak müzisyenleri görüyorsunuz. Sahı polıs nerede dıyc düşünüyoruz ve tüm ge/i boyunca tek bir polise bile rastlamadığıınızı fark ediyoruz. Auekland'da da Yeni Zelaıula'nın tüm diğcr yerlesjim birimlerinde gördüğümüz temizlik dikkat çekiyor. Yerlerdc çöp yok. Toplu yerlerde sigara içmek yasak. Sigara konusu zaten gezi boyunca bir sorıına dönü'fi'nü^tü. Singapur'da yere çöp atmanın cezası vardı 500 dolar. Yeni Zelanda'da böyle bir cezadan söz ediinıedi. Yine de her yer tcrtcmiz. Yeni Zelandalıları ceza ile korkutmaya gerek yok anlaştlan. Buralarda sigara içerken suçluluk duygusu duyuyorsunuz. fcrfcek vefcaâmusnv. Maori dansları ilginç. Kadınlar yumuşak harckctlerle saga ola salınıyorlar. Ağırlık kol ve kalça hareketlcrinde... Erkeklerin hareketleri ise sert. Onlar birer savaşçı. Dillerini çıkaran da onlar zaten. El ve kol hareketleri de bizde farklı anlamlara gelen hareketleri anımsatıyor. Insan "Bunlar ne demek istiyor" diye öfkelenebilir ve içinizde aynı biçimdc karşılık verme isteği duyabilirsiniz. Müzikleri Batı müziğinin armonık yapısına sahip. 3 sesli parçalar söylüyorlar. Hawai müziği gibi. Bu onlann gerçek müziği mi yoksa turistik Maori müziği mi bilemiyoruz. Şimdilerde 300 bin Maori yaşıyor Yeni Zelanda'da. Maoriler gelen turistlerle burunlanni dokundurarak selamlaşıyorlar. Bu geleneksel bir selamlaşma yöntemi. Turistlerin de çok hoşuna gidiyor. "Nefesin nefesimle karışmalı ki dost olalım" diyor Maoriler. Bu selamlaşma yöntemi geçmişte beyaz adam tarafından ta^ınan mikropların Maorilere dV ha çabuk yayilmasında etkili oldu mu bilemiyoruz. Maorilerin bir kısmı Hıristiyan olmusj. Ama cski dinlcrini sürdürenler çok. Onlar hâlâ tüm doğanın ve yaşayanların ruhlan saygıya değer diye düşünüyorlar. Tahta oymacılığı gelişmiş. Yaptıkları totem ve masklar birbirinden güzel. Yaş.lı Maoriler turistlere ölüleri ruhlarının yeraltı dünyasına atladıkları yerden Te Rerenga VVairua'dan söz ediyorlar. Efsaneler anlatılıyor dünyanın yaratılışına ilişkin. Toprak ana vc gök babadan başlayan yaratılıs. efsanesi, Anadolu'daki mitolojik yaratılıs, öyküleriyle büyük benzerlik tasjiyor. Papa ve Rangi'nin çocukları ışık ve hava. Yeni Zelanda aynı zamanda kivvi ıncyvesinin cenncti olaıak kabul ediliyor. Kiwinin herşeyi var. Tatlısı. yenıeğı, reçeli. yoğurdu, dondurması, s,arabı. Hayvancılığın yanısıra Yeni Zelanda'da turizm de önemli bir gelir kaynağı. Yelklı tekneler görüyorsununıı/ barınaklarda. Dağ Rotorua bir termal kenU Yerden fifkıran sıcak su kentin içinden akıyor. Yiikselen huhar gizemli birgörüntü yaratıyor. Çevrede "Suyayaklaşmaym yanarstnız " tabelalaru.. Volkanlar kentl Auckland çevresindc 60 kadar sönınüs, volkan var. Turistlcr daha 650 yıl öncc oluşnıuij Rangitoto adasında gezdiriliyor. lstanbul gibi içinden su geçen kentlerin farklı olduğu gerçeğini bir kc/ daha anlıyorsunu/. Her yerle^ını biriminde küçük de olsa müzeler var. Doga mü/elerinde yok olnıu^ hayvan türlerinin nıaketlerini görüyorsunuz. Kimi müzelerde de denizdeki batıklardan çıkarılan hazincler yer alıyor. Bazen bir gemi müze haline getirilmis.. En çok sergilenen şeyler Maori maskları. Yolda bir kasabada restorana dönüştürülmek istenen eski bir uçak görüyoruz. Enflasyon yüzde 2'den az. Ekonomidcki en önemli sorun işsizlik. Nüfusun yüzde 10'u işsiz. İşsizlik parası haftalık 150 dolar. Ev kiralan ortalama 75 dolar. Emeklilik aylıgı da haftalık 150 dolar. Yeni Zelanda'daki ortalama yaş 40. Bizdc bunun yarısı. Nüfus artışı yüzde 0.2. Yaşam süresi ortalama 75 yıl. Emeklilik yaşı 55. Doğrusu Yeni Zelanda'yı görüncc buradaki insanların uzun yaşamasına şaşırmıyorsunuz. Bu kadar sessizlik ve ıssızlık sıkıcı olmaz mı diye düşüncnler dc çıkabilir. Doğasıyla, Maori kültürüyle, insanların ya;>am biçimiyle Yeni Zelanda gerçekten görülmeye değer bir yer. Diis.lerdeki ülke. Dönüş yolculuğu basjlıyor. Yine Pasifık üzcrindeyiz. Düjler ülkesinden ayrılırken Yeni Zelanda'da insanlar nasıl düs.ler kurarlar diye dü$ünü\oruz. Göl kıyısında. ye^illiklcr içindc, tropik ağaçlarla çcvrili bir çiftlik cvi diİ!jleycnlcrin sayısı pek fazla değildir sanırız. Zaten var olan niyc düs,lensın kı. Yeni Zelanda'da dii^lerin rengi yeşil degil. Ama uzak ülkclcıc ıli^kın düşlerin Yeni Zelanda'da da var olduğunu biliyoruz. ^ Yeni Zelanda'da kriket oldukça yaygın biroyun. Rotorua'da tarihi hamamm önünde yaşları 50 ile 70 arasında değişen insantann en büyük eğlencesi. Insanlann ortalama ömrü 7SyıL Ortalamayaş 40. Arkadakitarihihamam günümüzde tnüze olarak kullanılıyor. cılık, binicilik, dalgıçlık gibi sporlar yaygın. Golf vc kriket dc öylc. Termal havuzları ünlü. Volkanik yapısı ncdeniyle kimi yerleijim birimlerinde yerden sıcak su fı^kırıyor. Rotorua'nın ortasından akan sıcak suya elinizi sokaınazsınız. Çcvrcde turistlcr için "dikkat yanarsınız" türünden uyarı tabelaları asılı. Sudan yiikselen dumanlar Rotorua bir sis perdcsinin arkasındaki masal ülkcsi gibi. Bir de Maori köyü var. Hcrkes oyma işı yapıyor. Rotorua'nın çevresindc yarım düzine göl var. Göllcrde dcgişik kuş türleri. llk dikkatimizi çeken siyah kuğular. Geçmiştc Yeni Zelanda'da yaşayan siyah kuğu'türü tükenmiş. Burada gördüklcrimiz Avustralya'dan gctirilmişler. Kaingaroa omtanlan Rotorua yakınlarında bir dc Kalifornia ı,';ımından oluşan 150 bin hektarlık bir orrtıan var. Adı Kaingaroa. 1930'larda yaşanan yoğun iijsizlik dönemındc hükümct ne yapsın, insanlara i§ olanağı yaratmak ieın ülkcyi ağaçlandırmaya başlanıış. Dünyanın insan eliylc yaratılmış cn büyük ormanlarından biri burası. Kalitbrniya çamları burada ana vata