Katalog

E D E B İ Y AT S U N A Y A K I N Sabahattin Kudret Aksal'ı da, bilmeceyle analım: Hepsi iyiydi iyi ve rahat Bir aileydiler koynunda gecenin Kalplerinde asılı duran bir bilmecenin Anahtarını almış götürüyordu bir at İlk kitabı olan "Entelaktuel Yazılar" E Yayınlan tarafından çıkanlan Erisin Tezcan hayatın bir bulmaca olduğuna inananlardan... Tezcan'a göre bu bulmacanın tüm kareleri siyahtır ve mutlaka çözümü vardır! Kitabıyla dil virtüözü olduğunu kanıtlayan Erisin'in şiirleri bulmacaya, kendi deyişiyle "bulamamaca"ya en yakın yapıtlardır. Cebindeki bir kâğıt parçasında bir bulmaca çam Bulamamaca ERGt'nin arka sayfalannda Sedat Yaşayan'ın hazırladığı "Armağanlı Bulmaca"da kaç tane siyah kutu vardır?.. Bu sorunun yanıtını öğrenmek için ustanın bulmacasına bir göz atmak yeterli olur... Ama, "şiirimizde bubnaca çözen şairler kimlerdir" sorusu bizde merak uyandınyorsa bu yazıyı okumanız gerekir! Okşan Erdem'in Can Yayınevi tarafından yayımlanan "Bulmaca SözlüğiPnün önsözünde Sedat Yaşayan bir bulmacanın işlevlerini şöyle sırabyor: "Kişinin gönüUü olarak katddığı bir sınava benzetebileceğimiz bulmaca çözme uğraşı, hem oyalanmayı hem de ve daha önetnli olarak bilgUenmeyi beraberinde getirir. lyi hazırlanmış bir bulmaca (başkaca kurallara da bağlı olmakla birliktc) üç temel işleve sahiptir. Bir, bilinip de unutulanlan anımsatması... Iki, kültürlü bir insamn bilmesi gerekenleri öğretmesi... Üç, kaynak kanştumayı ve neyin nerede bulunabileceğini alışkanlık haline getirmesi..." İşte, bulmaca çözen ilk şair bir banliyö treninde puronun keyfiyle kalem oynatıyor: çarşaflılar ile dolduğu bir ülkede düşünceye yer kalmayacaktır! Sözcüklerin mayınlanydı oysa Bulmacalann burgacındaki Her kara nokta Orhan Tuleylioğlu da siyah kutulan sözcüklerin mayını olarak değerlendiriyor. Bu imge bana şu çağnşımı yaptı : Günlük işleri sırasında bulmaca çözen insanlar sıradanlığın sınırlannı aşıp düşüncenin beyaz kutulanna doğru kaçarlar. Bulmaca ile yaşantı arasında bir de şöyle bir bağ kurabiliriz : Savaşlar, katliamlar, cinayetler artıyor çünkü dünya soldan sağa İcayıyor... Yeni dünya düze D Yaşamayı seviyorum, sabahlan bir gazetenin bulmacasını çözmek için yalnızca bunun için bile yaşayabilir insan Bulmaca çözmeyi bu denli değerli kılan, şair Ahmet Erhan'dan başkası değildir. Sevgıli Erhan, yalnızca senin şiirlerini okuyabilmek için de, yaşayabilir insan! Bulmaca hazırlayıcılann bir diğer ustası da hiç şüphesiz ki llker Mumcnoğlu'dur. Mumcuoğlu öylesine üretkendir ki, ortalığı 120 mumluk bir lamba gibi aydinlatmaktadır. Hazırladığı birçok. bulmacada şairleri sorarak şiir sevgisini insanlara kazandırmak için % o V <b Onsckiz onbeş trenine yetiştim Geniş kadife koltuğa oturdum Puromu yaktun iki kibrit harcadımAkşam gazetelerinde pek bir şey yoktu Haydarpaşa'ya kadar bulmaca çözdüm Edip Cansever'in çözmeye çaliştığı bulmacanın bir sorusu belki de, Gültekin Emre'nin aşağıdaki iki dizesidir: Tanıyor musun bulmacalarda seni sonıyorlar Karelere sığmıyor yüreğimde asılı gözlerin Okşan Erdem'in Bulmaca Sözlüğü'nü elinize almak için ille de, bulmaca çözüyor olmanız gerekmiyor. Mitolojiden Nobel ödülleri'ne, kuş adlanndan 20 Köy Enstitüsü'nün adına kadar zengin bir içeriğe sahip olan sözcükten, katledilen bir şairle ilgili bilgiyi yazımıza alalım: "Şiirieri seriata aykırı göriildüğu için derisi yuzüJerek öldürülmüş ünlfi tasavvuf şairi, NESİMt" C U M H U R İ Y E T DEHBİ 2O C A K uğraşır. Şiir Cumhuriyeti'nin sınırsız topraklannda at koşturmak yerine birbirinin kuyusunu kazmak için uğraşan, bir ülkede metrekareye kaç şairin düşmesi gerektiğinin hesabını yapan kimi şairlerin yürcği llker'inki kadar şiirle dolu değildir!.. Çocuk Iran'da cumhuriyet gibidir her zaman başkentte bulunmaz bırakır tatlı sesini bir masakn acem dostuna gider annesi sanki dergide bulmacadır çocuk Bulmacanın yanına "cocuk" sözcüğünü yazdığından mıdır, nedir, Refık Durbaş'ın yukardaki dizelerine yüreğim çözülüyor!?.. Bulmacanın yeraldığı sayİFalarda genellikle "Bilmece" de bulunur. 4 0 6 lışmasıyla bitirmek için uğraştığı son şiirinin dizeleri iç içedir. Şair destesinin jokeri olan Erisin Tezcan'ı en iyi kendisi tanımlamıştır: Son arzusunu sordular Bulmaca çözmek, dedî Bulmacanın tüm sorulan: Son arzun ne idi!.. Köktendinciler bulmaca hazırlayabilir mi?.. Hiç sanmıyorum!.. Onlann elinden çıkan bir bulmacanın bütün kutulan siyahtır... Bulmacasındaki siyah kutulann sayısını azaltmak için uğraşan hazırlayıcılar insanlara aydınlığı ve bilgiyi sunarlar. Nasıl ki, siyah kutulann çoğunluğu oluşturduğu bir bulmacada bilgi azalmış ise sokaklann kara ninde banş, devrim, özgürlük gibi sÖzcükler kendilerine yer bulamıyor, çünkü insanlık yukandan aşağıya yuvarlanıyor. Ercan Altazu, Şiar Yalçın, Leveırt Uluker gibi usta bulmaca hazırlayıcılanna şapka çıkartıp Ateş Böcegi Ercan'ı selamladıktan sonra son söz olarak Sedat Yaşayan'a kulak verelim : "Algılamak, anlamak, yorumlamak, çözümlemek yeteneği ve bütün bunların başkalaruıa aktanlabilmesi madem ki sözcük dağarcığının zenginliği ile orantüıdır, o halde bunu arttırnıanın çeşitli yollanndan yararlanmak gerekir. Kulak ya da göz yoluyla bi/im malımız durumuna gelen sözcüklerin sayısını arttırmanın en etkili yollanndan biri ise bulmacalardır ."•* 1 9 9 4 S A Y I 23