Katalog

PAZARIN ç PENCERESİNDE ce ihanet olarak yorumlanmıştı. Üniversiteden kovulması için girişimlerde bulunulmuştu. Zamanla ortalık durulduğunda onun bu konudaki tutumunun soğukkanlı yorumu yapıldığında olaym Masaryk'in gerçeğe sadık, güçlü ve yekpare kişiliğinin bclirtisi olduğu anlaşılmıştı. İnönü de tıpkı Masaryk gibi, öyle sıradan bir öğretim üyesi değildi. Yüksek lisans ve doktora öğrenimini yaptığı Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü ancak en üst düzeydeki öğrencileri kabul eden bir okuldu. Hocalaıından ba/ıları Nobel ödülü almış kimselerdi. Doktorası kozmik ışınlarla ilgili deneysel bir çalışmayı kapsıyordu. Deneyci olarak doktora yapanlann çoğu deneyci olarak sürdürürler çalışmalarını. Erdal Bey, sıradışı bir davranışla matematiksel çalışmalara kaymış ve "matematiksel grup tcorisinin fiziğe uygulanışı" konusunda çok önemli buluşlara ulaşmıştı. By çalışmaları sonucu vardığı sonuçlar "InönüWigner Group Contruction", teorisi olarak bilinir. Sonra Nölron Transport Teorisi konusunda da çalışmıştı. Bu konuda dünya çapında bir otoritc olarak bilinir. 1970'li yıllarda Boltzınan denkleminin Transport Teorisi'ne uygulanışını gerçckleştirmişti. ODTİJ'deki rcktörlüğü bilinir de bu çalışmaları üniversite çevrcleri dışında pek bilinmez.. 1983 tarihli yazıma Masaryk ülkesinin derhokrasi tarihindeki ycrini ne güçlü bir meydan hatibi nc de olağanüstü bir parti hizipçisi olmasına borçludur; saygm yerini doğrudan şaşırmamış olmasına, gerçeğe karşı gösterdiği bağlılığa borçludur... Inönü'nün demokrasi tarihine Masaryk gibi güçlü ve tutarlı örnekler kazandırmasını dileriz" diyerek son vcrmiştim. Bugün Erdal Bey'e, Türk demokrasisinin temel direklerinden biri olan partisini yaşama döndürerek, Halkçı Parti ile birleştirip güçlendirerek, Koalisyon üyesi olarak, Başbakan Yardımcısı ve Vekili olarak tıpkı Masaryk gibi sergilediği demokratik davranış ve uygarlık örnekleri için teşekkür etmck isterim. Görüşmüş olduğum değişik partilere oy vermiş birçok vatandaşımın bu düşünceyi bcnle paylaştığını kıvançla saptamış bulunmaktayım. < Tesekküp ederiz Erdal Bey! aziranın ilk haftasında Başbakan Vekili ve SHP lideri Erdal İnönü, partisinin sonbahardaki kurultayında genel başkanlığa aday olmayacağını açıkladı. Gerekçesi şuydu: u Genel başkanlar nasıl değişccek? Bunun için Türkiye'dc alışılmış bir usul yok. Demokratik ülkclcrdc nasıl oluyor? Kongrelerdc gcnel başkan scçiliyor. Bizdc böyle olmuyor. Bir gcncl başkan uzun siire devam ediyor... Vefat edince ya da cumhurbaşkanı olunca kongrcde mccburen yeni bir parti başkam soçiliyor... Deniliyur ki partilcrdc ikinci adam, üçüncü adam kim. Bclli olsun! Onlar nasıl bclli olur? Seçimle belli olur.. Birisiniıı ataması ilc olma/. ( ) halde burada bir öncülük ctıncnıi/ gcrckir diyc düşiinüyorum. Öncülük ctmcnin yolu da bunu yapmaktır. Onun için dc ben şimdi ycniden genel başkanlığa aday olmayacağım.!" H da eski CHP'nin gerçek devamı olan kuruluşun başında yer alarak bu konudaki dağınıklığı önlemiş, Türk dcnıokrasisinin temeî direklerindcn biri olan partinin yeniden canlanmasına yol açmıştır. O zaman da Prof. Inönü'nün girişimlerini yadırgayanlar çoktu. 18.5.1983 tarihinde Güneş gazetesinde bu konuda bir yazı yazmış (Masaryk'ten İnönü'ye), "tarihte üniversiteden gelmiş ve politikada başanlı olmuş bilim adamla lerini Çek halkının bağımsızlık istekleri konusunda uyarmak için dolaşmaya, Hollanda, Ingiltere, ABD gibi ülkelerde bulunan Çek göçmenlerini bu amaca ulaşmak için örgütlemeye başlamıştı. 1918 yılında yeni Çekoslovak Cumhuriyeti'nin ilk cumhurbaşkanı olarak seçilmiş bu görevine 193l'e kadar devam etmişti... Masarvk sıradan bir öğretim üyesi değildi... Oğrctim üyeliği sırasında vatandaşlan için sarsıcı ama kavrandığında Türkiye'de demokrasinin ö/lediğimiz dü/.eye hcnüz ulaşamamış olmasımn nedenlcrinden biri de partileriçi demokrasinin geri kalmtşlığıdır. Bu az gelişmişliğin üstüste gelmiş darbclcrin partilerimizin genel başkan ve yöneticilerini olağan kurallarla seçim değiştirmesine fırsat vermemesi dışında başka nedenleri de vardır. Bu konuda Erdal fnönü'nün sergilediği özveri örneklerinin bugüne kadar görülmemiş olması da bu eksikliğin sebeplerindendir. Bunu rağmen, böyle örneklere olan ihtiyacımıza rağmen Erdal Bey'i kınayanlar, böyle aynlmasını çpk yadırgayanlar var. I983'te Türkiye'nin son darbe ile darıııadağın olmıış siyasal yaşamının yeniden doğrulması gündeme gcldiğinde Mııslafa Kcmal'in ve İsmct fnönü'nün Cumhuriyet Halk F'artisi'nin bir şekilde ycniden oluşturulması gerekiyordu. O giinün kargaşa vc karmaşası içinde bu partinin gerçek mirasçısının doğru teşhis edilememesi, sosyal demokratlann birçok partiye dağılıp yitmeleri söz konusuydu. Prof. Erdal Inönü bu ortam nnın bulunduğunu" hatırlatmıştım. O yazımda cski Çekoslovak Cumhurbaşkanı Masaryk'i örnek olarak göstermiş ve şöyle demiştim:"1872'de Viyana Üniversitesi Felscfc bölümüne yazılmış, mezun olduktan sonra Leip/.ig Üniversitesi'nde çalışmış, bu kurumda "Bir kitle fenomcni olarak inlihar" başlıklı bir tezle doçent olmuştu. Masaryk I. Dünya Harbi patlak verdiğinde bu harbin AvusturyaMacaristan İmparatorluğu'nun dağılmasına yol açacağını sezerek Batı ülke onları yüccltici davranış örnckleri scrgileınişli: O devirdc Çek tarihi ile ilgili ba/ı eski şiirler bulunmuştu. Parşömene ya/ılmış bu şiirler Çek halkının ortaçağlara uzanan bir geçmışinın olduğunu yansıtıyor ve Çek milliyetçilerinin güç kaynağı oluyordu. Ba/ı bilim adamlan bu belgeler konusunda şüphe bcslcdiklerini belirtince Masaryk bu belgelcri uzmanlara inceletmiş, sahte olduklan anlaşıldığında bunu kamuoyundan gizlememişti. Masaryk'in bu tutumu Çek milliyetçilerin CUMHURİYETDER0İ20HAZİRAN1993SAYI378 17