Katalog

M E T E T U N Ç A Y ozan'ın 70. yıldönümünü kutladığımı/ şu günlerde, Yapı Krcdi Yayınları'nın, rahmetli hocam Seha Meray tarafindan Türkçc'ye çevnlen vc 196973 yilları arasında Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi'ncc sekiz kitap halınde busılun, çoktandır da tükenmiş olan bu temcl kaynağı, Loıan Barış, Konferansı TutanaklarBclgcler'i yeniden yayımlama kararı, bcnı çok scvındirdi. Scvincimin nesncl olduğu kadar özncl ncdenleri de var. Tarihle profesyonelce uğraşan biri olarak, ikinciüçüncü cllcrdcn aktarma, tavşanın suyunun suyu bılgılcr yerine, konuyla ilgilenen hcrkes ıçin asıl metinlcrc ulaşma olanağının açılmasına scvinmcm doğaldır. Askerî /aferimi'/le sonuçlanan Millî M ücadclc'den sonra, Mudanya'da bir bırakışma (mütarekc) yapilmuj, sonra da hcnıcn Lausanne'a gidilmişti. Burada. (ABD, Ingiltere, Fransa, Yunanistan, ttalya, Japonya, Romanya, SırpHırvatSloven krallığı; kısmen Bulgaristan, Belçika, Porteki/, gö/lcmci olarakRusya bir yanda, biz bir yanda) 13 devlet arasında yapılan görüşmeler, 20 Kasım 1922'dcn antlaşmanın imzalandığı 24 Temmuz 1923'e değin sekiz ay boyunca üç dönemden geçti. tlk iki buçuk ay, ayrı komisyonlarda en önemli konular tartışıldı. (I ülkcnin sinırlan, silahsızlandınlacak bölgeler; 2 yabanalar ve kapitülasyonlar; 3 ekonomik sorunlar ve Osmanlı borçları). Birtakım konularda uzlaşma sağlanamayınca, toplantıya ara verildi. İki buçuk ay daha geçincc, 23 Nisan I923'te yenidcn görüşmeler başladı. Bu kcre, üç ay içinde anlaşmaya vanldı. LOZAN BELGELERİ YENİDEN YAYIMLANDI L Tarih 24 Tammuz 1923, Lozan ÜnlvaraKasl M t r n l m Salonu'nda TUrk hayatlnln Başmurahhaaı Umot Paşa anlaamaya Imzaaını koyuyor (Uatta). Lozan Barıa Antlaamaaı'm söataran tamaill bir roalm (altta). Antlaşmanın balgalarlnl kitap hallnda toplayan 8*ha Maray (yanda) Resmî tutanaklar Fransızca olarak hemen 1923'te basılmış, aynı yıl ingilizce çevirileri çıkmıştır. Bizim Hariciye Vekâleti de, bir kurula çevirttiği metni ertesi yıl bastirabilmişti: Şarkı Karib Umuru Hakkuukı Lozan Konferansı 19221923 Konferımsta Tezekkür Olunan Sem'dat Mecmuası. Zaten az sayıda basılan bu metin doğal olarak eski harflerledir. Dili de, başlığından anlaşılabileceği gibi, bugün için çok eskimiştir. (Seha Bey, hcnü/ 56 yaşındayken 12 Eylül 1977'de vefat ettıği sırada, Türk Dil Kurumu Başkunfydı!) Yeni Türkçe metin, Fransızca aslına uygun olarak, her biri konferansın bir dönemini kapsayan iki takım halinde basılmıştır (ancak her iki takımın ilk ciltleri fazla kalın olacağı için ikişer kitaba bölünmüştür). Birinci takımın üç cildi, birer komisyonun çalışmalannı kapsamakta, 4. ve son cildi ise, 1923 ŞubatNisan aylanndaki ara verme döneminde yapılan yazışma ve yarı resmî görüşmclere aynlmış bulunmaktadır. Ikinci dönemi kapsayan ikinci takım iki ciltten ibarettir. Birinci cildin ikinci kitabının sonunda, bütün görüşmelere anahtarlık eden "Genel Dizin" vardır. (Merhum Meray, her bir cilt için de dizinler yapmıştır.) İkinci ve son cilt ise, antlaşmanın metniyle eklerini içermektcdir. Toplamı iki bin (büyük) sayfayı aşan bu çalışmayı, rahmetli hocam bir kuyumcu titizliğiyle yaptı. Fransızca metni lngilizcesiyle karşılaştırdı; çeşitli dillerdeki resmi ve gayri resmî kaynaklan inceledi. Sadece dizgi ve baskı beş yıl sürdü. Düzcltme işlemini de kimseye bırakmadı. Onu hep elinde prova sayfalanyla uğraşırken hatırlıyo rum. Seha Bey yumuşak kişiliğinin, geniş düşünsel ilgilcrinin, parlak zekasının yanı sıra öyle çalışkandı ki, bu dev çeviriyi tamamladıktan sonra, eski arkadaşı Osman Olcay'la birlikte, Montrö (1976) ve Sevr (Çökiiş Belgeleri, 1977) kitaplannı da çevirerek yayımladı. Seha Bcy'in Lozan'la ilgili çalışmalarından söz ederken, onun çeşitli metinleri yeni harflcre çevirerek dilcc sadcleştirdiği derlemesini anımsamamak doğru olma/. Lozan'ın Bir önciisü: Pruf. Ahmet Sclâhattin Bey 18781920 (T. Tarih Kurumu Yay., 1976). Rahmetli Haldun Tancr'in babası olan bu zatın Hukukî ve Siyasî Tetebbular başlığı altında toplanan yazılarına, Seha Bey onun başka yazılarını, Fatih mitingindeki söylevini vc ölümünden sonra hakkında çıkan anıları eklemişti. (Bu D E H O İ 21 K A S I M 1993 SAYI 400 16 C U M H U R İ Y E T