Katalog

P A Z A R I N PEIMCERESİIMDEN Cernobilzede üniversiteler u hafta Cumhuriyet'in Bilim Tcknik Dergisi'ndc Orhan Bursalı şöylc diyordu:"Çernobil nükleer SantralPnin patlaması sonucu Türkiyc'yi otkisi altına alan radyasyon bulutlarının tchlikckri konusunda, kurumlar olarak üniversitclcrimi/. olsıın vcya bireylcr olarak bilim adamlarımız olsun, bilimc, halka vc kendilerine karşı yüklcndikleri sorumlulukları yerinc getirmcde kötü bir sınav verdiklcrini söylemek isteriz." Neden? Çünkü bütün üniversitelerimizin bağlı bulunduğu üst kuruluş olan YÖK, Radyasyon Güvcnlik Komitcsi'nin istcğinc uyarak, Atnm Enerjisi Kurumu dışında hiçbir kurumun radyasyon ölçümü yapamayacağı kararını üniversitelerc duyunnuştu. Geçcn gün o tarihtc YÖK'ün başında bulunan ve bu tamimi üniversitelcre duyuran Prof. l)r. İhsan Dcğramacı "Kcndi tasarrufumu/ değildi... araştırmalar doğruca bi/c ilctilsin, dııyıırulmasın dcnildi. Çünkü farklı araştırmalar arasında tutarsı/lıklar çelişkiler oluyordu. Dcvlet ciddi bir müessese olduğuna görc istcği uygundur. Halk sağlığı için nc gcrckiyorsa nıutlaka yapılması, hiçbir maddi çıkar düşünülmemesi gerckir." diycrek açıkladı bu davranışını. "Devlet ciddi bir müessesedir" dc üniversiteler ciddi müesscselcr değil midir? O tarihte bu konuda yapılmış hangi ciddi değerlendirme radyasyonun artmadığını yansıtıyordu? Eğer bu kadar önemli bir konuda ba/.ı bilim adamlan alarnı veren ölçü sonuçlan bildiriyorlarsa üniversitelerin başına getirilmiş bir kinısenin "halk sağlığı"nı gerekçe göstererek işi örtbas etmesi mi gerckir; yoksa kuşkusu varsa üniversitclere daha kupsamlı ölçümler yaptırarak gerçeği bir an önce açıklaması mı? Bu ara ODTÜ'de görcvli ba/.ı öğretim üyelerinin piyasadan topladıkları çaylarda Dünya Sağlık örgiitü'nün normlarının çok iistünde radyasyon bulunduğunu saptadıklannı vc Radyasyon Güvcnlik Komitesi'ne ilctilmck ü/ere rektörlüğe bildirdiklcrini dc öğrcndik. O tarihtc Atom Enerji Kurumu Başkanı olan Prof. Ahmet Yiikscl Özemrc de bu sonuçlan kanıuoyıma açiklayacağma, ODTÜ Rcktörlüğü'nc bir ya/ı göndercıck "Bilimsdlik kisvcsi altında bilimi kamuoyunu tcdir}>in ctmcyc alct ctınck gibi adi vc pespayc bir gaycye vasıta kılmak {•ayretkcşliği hamilc kadınlarda panik yaratabilccek vc pck çok bebcğin doğmadan katlinc vcsilc teskil cdcbilcccktir... Bu kabil suiniyct sahibi kişilerin ()DÎ() bünycsindc barınabilmiş olmasının dcrin B tesinden gelemeyince durumu bölge sorumlularına duyurmak zorunda kaldılar. Bu kademede bir evvelkine benzer endiseler yanında kamuoyunu heyecanlandır. manıak için ve merkezin yüklediği görevleri gerçekleslirmedeki yeteneksizlik bahis konusu olahileceği kuşkusu ile nıeseleyi anında Moskova'ya iletmedi, gizledi. bir üzüntüsüylc karşılamakta olduğumunuçlarına yol açan oluyların yoruınu fuilâ /a inanmanı/ı istirham ederim" dcdiğini sürüyor; Türkiye 'de kamuoyu bu kazanın Ancak sorun yerel girişimlerle halledilemediğinden, örtbas edilemeyecek kadar yine irkilerek yeni öğreniyoruz. yol açtığı havadaki ve sudaki radyoaktiviBu iğrenç davranışlar zinciri demoktı> cırlifi konusunda resnıi makamlarca ve büyüdüğünden ,amma 48 saatlik bir gecikme ile haşkente yeterli bilgi iletildi. rasinin faziletini, demokrasinin yerine terince aydınlatılmadı. Kamuoyuna bu Bu arada olan olmus, tehlikeli boyutlarbaşka şeyler konduğunda ne gibi sonuçkonuda yelerli ve güncel bilgi iletme göreda radyoaktif madde hulutlan Çernolara ulaştığımızı bize bir kez daha öğretiv/ basına düftü. yor. Başka bir şcy daha öğretiyor: SadeGeçen hafta Semra Somersan, Cumhu bil'e, çevresine, lıatta komşu ülkelere kadar yayılmıştı. Konııvu isleyen T/ME ce serbcst seçimlerin, politik partilerin hyet'te, Türkiye Atom Enerjisi Kurudergisi, mesele ortaya çıktıktan ve Bavarlığı demokrasinin yürürlüktc bulunmu'nun (TAEK) 16 ve 27 mayısta Ankaduğunu göstcrmez. Demokrasi, dcmok ra'daki hüyükelçiliklere bu konuda rapor tı'da enikonu tartısıldıkian sonra hite ratik düşünceye sahip, tepki gösteren ve lar verdiğini açıkladı. Bu raporlarda süt Sovyet halkına geç ve eksik bilgi verildiğini bildiriyordu. insanın hukukunun, haklannın ve sağlıve süt ürünlerinde yer yer biyolojik etkiye ğının hiçbir gerekçe ılc gözardı edilmesiyol açabilecek artıslann saptandığı göriiSovyetler Birliği'nde ve demirperde iilni kabul ctmeyen vatandaşların hulunlüyordu. Bu acıklamayı yorumlayan bir kelerinde yürürlükte olan politik sistemi duklan yerde vardır. bilim adaını, sütte, raporda açıklanan niçin beğenmiyoruz? Anayasanuza niçin "sınıf ve zümre egemenliğini veya lıcrhangi bir tür diktatörlüğü savunmayı ve yerlestirmeyi amaçlayan siyasipartiler kurulamaz" diye hir madde koyduk? Rustarla, Deli Petro'dan bu yaıuı bilmem kaç defa savuftık cJiye ni> Yoksa, İkııui Dünya Savası'nın sonlarında, Kars 'ı, A iflaluın 'ı, Sankamış'ı istenıeye kalklılar diye mi'.' Demirperde ülkelerinde yürürlükte olan nizamı, insanları, si.stemin emrinde körkütük karıncalar olarak algıladıklanndan, ınsaıı lıaklartna gerekli savgıvı gö.stermediklerınden. yurttaslannı insan yerine koymadıklarmdan heğenmediğimizi sanıyordun ı. Yurdumuzda kamuoyuna (, 'ernobil radyoaktivitesi ile ilgili resnıi açıklamalann zanıanında, doğru ve siireklı olarak yapılmış olduğuna bakarak, bu tutunmn Batı'da demokrasinin egeınen olduğu ülkelerde ilgililerin tavrına henzemediğini, anecık demirperde ülkelerinde isi gızleyip örthas etme, bildirmeme yolıınu seçen resnıi tutumları andırdığını gördüğümiizde iProf. Özcmrc'nin Atom Enerjisi Kumiktaıiann iistünde 131iyot izotopunun çimize bu konuda kuskular sinmekledir. var olduğunu saptadıklannı söyledi. rumu'nun başında bulunduğu, Prof. Dr. Rahmctli Falih Rıfkı Atay, 31 Mart'ta TAEK Bafkanı, "Halkımn gereksi: paİhsan Doğramacı'nın YÖK'ün başında niğe kapılmaması için" rakamlan kamu gerici çavuşlar ve nelerler meclisi bastıkbulunduğu o tarihte bcn de YÖK'c bağlı oyuna değil, gerekli yerlere açıklamif ol ları zaman milletvckillerinin tepki gösbir iinivcrsitenin sıradan bir öğretim ütermediklerini, sadece bir tek ittihatçı duklannı belirtıi. yesiydim. Halcn de öyleyim. O tarihte millctvckilinin (Nesim Ma/ilyah) proBu ka:a karşısında yıırdumuzda izleonlar gibi susup gcrçekleri saklamadıtesto etmek ccsaretıni gösterdiğini Batış ncn resnıi tııtumu değerlendirebilmek için ğım için mutluyum ve çoluk çocuğumun, Yılları bas,lıklı cscrindc (Dünya Yayınbihi isin baslangıamı dönüp kazanın yine Orhan Bursalı gibi aydınların yüzleları, 1963) acı ile anımsardı. gerçekleştiği saatlerde \v günlerde Sovrinc bugün rahat bakabilmekteyim. 2(X)9 yılında durumuımı/un larklı olyetler Birliği'nde olup bitenlcri hatırlava15 Ha/iıan 1986 tarihinde Giineş Galım: Çemobil reaktöründe 2526 nisan ge ması, 19()9'a, I986'ya ben/emcmesi bi/.ctesi'ndc bu konuda ya/mıs olduğum zim bugün Çemobıl olaylarını i/lcyen cesi gerçeklesen kaza, reuktürde görevli ya/ıda ^öylc demiştim: günlerde yurdumuzda olup bitenlcr kokimseler tarafından üst makamlara lıeÇernobit'in radyouktivitesi nıen yansılılmadı, beceriksizliklerinin be nusu üstündc ne kadar duracağımı/a, ÇernohH'deıı Inı vana epev uınuın geçli, lirtisi olahileceği korkusu ile gızlendi. An sorumlıılardan ne boyulla hesap soracaaıtuı atom santralindeki patlanuıva ve \o cak görevlilvr sualler geçtiği halde isin üs ğımı/.a bağlıdır. ^ 3 5 5 C U M H U R I Y E T O E R G İ 1 0 O C A K 1 9 9 3S A Y I 17