Katalog

Bodrum sapağıyla kesişen Ortaklar kavşağındaki "ocak başı" tezgâhlan. Aslında "barakalan" demek daha doğru. Yoldan 2025 m. kadar içeride, yan yana sıralanmış ve bircr küçük kulübcyle, önünde kurulu mangallardan oluşmuş, üzerlerine pergole ile gölgeliklcr kurulu "ayaküstü" lokantalan. Nccati'nin Yeri, Çeto'nun Yeri, Orhan'ın Ycri, Kasap'ın Yeri, Baba'nın Yeri, Cavid'in Yeri... Otobüsler burada durmuyorlar. Salt otomobille geçenlere "hi/met" vcriliyor. Yol ile barakalar arasındaki alan otopark işlevi görüyor. En otantiği mangal başında yemek. Çünkü, hem "istcnilen kıvamda" hcııı de "ayakta durulduğundan daha çok ve hızh" yenebiliyor. Ancak müşteriler çoğalınca vc ailece gelenlcr artınca, pergollcrin altlarına masalar da atılmış. Ortaklar kavşağına yaklaşıldığında, arabanın pcnccrclcri kapalı bile olsa, içerıye sı/an nefıs et kokularını duyup da bu "lezzet panayırında" ınola vermcyenı düşünmek çok /.or... lar ve karayolu kenarlanna yerleşmişler. Ortaklar kavşağındaki "panayır alanı" yörenin zengin ailelerinden Erdem'lere ait. Yol araziyi ikiye bölünce, dcdc Erdem bu iki yeri oğulları arasında üleştirmiş. Daha sonralan kaymakam olan oğul Mehmet Erdem, kcndi payına düşen yeri çöpşişçilere kiralamış. Bu nedenle araziye "kaymakamın yeri" de deniyor. Çöpşişçiler 1012 m. enindeki "parseller" halinde, bu araziye yan yana yerleşmişler. Kaymakam beye kira bedeli olarak ise "aradasırada bir seyler" gönderıyorlar... Ne var ki bugünlerde bu olanak da eldcn gitmek üzere. Yenı ımar planında, kavşağın çcvresinde birçok tcsis için yer aynlmış. Çöpşişçilerin bulunduğu kesimc ise Karayolları yerleşccekmiş. Bir de büyük trafo konacakmış... Yüzyıllık çöpşiş efsanesinin, son elli yıllık emekçileri, bugüne dek hâlâ kendilerine ait bir arazi alacak kadar para kazanamamışlar. Bugün, birçok lüks et lokantasında yüksek fiyatlarla mönülere giren çöpşiş, Ortaklar kavşağında "tanesi 750 TL'den ikram" ediliyor. Ekmek, soğan, domates için aynca para alınmıyor. Belcdıye, bu tarifeyi, "çay fiyaılarıyla" birlikte belirliyor. Ne zaman gidilirse gidilsin, Ortaklar'da çöpşiş "bir bardak çayla" aynı fiyat. 150200 çöpü bir oturuşta yiyebilen, Aydın ve Söke'nin ünlü "rekortmenlerini", örneğin Dr. Çobanoğlu'nu dışarıda tutarsak, 2030 şişle rahatlıkla doyulabiliyor. Ayranı ile birlikte, kişi başına en çok 30 bin TL'ye unutulmaz bir şiş ziyafeti çekilebilıyor. Bugüne dek birçok ünlü sanatçı, politıkacı, devlet büyüğü bu mangalların başında kann doyurmuşlar. Bol bol bahşiş de bırakmışlar. Ama, ne yazık ki, hâlâ bu büyük yemek efsanesini yaşatanlann uygun bir yerleşme düzenleri, bu sayin büyüklerin ilgi alanına "çöpşiş" kadar girebilmiş değil. Yakında imar planı uygulandığında, çevrede yeni bir "iskele" artık bulunamayacak... Ve kargılar salt lüks lokantalar için kesilip, dizilecek... < 15 Kargı var, "kargıcık" var... Çöpşişin bu yörcye has olması, kuşkusu/ salt demıryolu ınşaatmdaki "arazi koşullarının yaratıcılığı" dcğil. En önemli etken, dere vc yol kenarlarındaki "kargflar. Yani, şişc çöp olan bitkilcr. Kı/gın mangal ü/crındc kolay kolay yanmadıkları gibı, doğanın bir "liitfu" olarak, kesildikçe dc bitmiyorlar. Çünkii, aynı kökteıı sürekli büyüyorlar. Ycter ki kökündcn sökülüp alınmasınlar... Kargı, aslında yörcsel mimarinin öAydınlzmlr karayolunun Ortaklar kavşağındakl 'ooakbaşı' tezgâhlan. nemli malzcmclcrinden biri, Daha 1520 yıl öncesine kadar AydınSökeSclçuk bölgesindeki köy evlerinin damları, bu kargılarla örtülürmüş. O yıllarda da insanlar, kargıları kökünden değil, salt üst kısımlarından kescrlermiş. Evler damsı/ kalmasın diye. Yöredeki cn ünlü kargılar, OrtaklarSöke arasındaki Argavlı köyünde. Nasıl mı? Köylülcrin ezbere bildiklcri bir tekerlemc. öbür yörelerdeki kargılarla olan ayrımı şöyle vurguluyor: Gargı var gargıcık var Gargıdan gargıya fark var Gargı olur barnak (parmak) gibi Gargı olur dırnak (tırnak) gibi Germcnciğin gargısınnan (kargısıyla) Ortakların gargısında Orta barnak kadar fark var... "Her etten çöpşiş olmaz" diyor Necali Usta ve böylecc "efsanenin" ıkıncı önemli unsuruna geçiyoru?. "En iyisi süt danadır. Kuzu ağır olur ve herkes yiyemez. Ancak yağlar kuzu kuyruğundan ulmalı. Etler ise hayvanın giincş görmcyen yerlerinden scçilmeli. Arka budun karın altında kalan, yumurta denilen kısnnndan..." Üçüncü konu ise mangal. Çöpşiş mangalı "hı/.lı pişirecek, ama yakmayacak" şckilde ve giin boyu v'alışabilmeli. Bunıın için en altta kül olmalı. Onun üstüne kömür, sonra ateş ve ardından yine kömür konulmalı. Uzerindeki ızgara ise yağlann sürekli akması için bir yana meyilli olarak durmalı, yukarı köşcsine "böbrek yatağının" yağlan konmalı, bu yağlar ızgaradaki ete kanşmalı, lezzet katmalı ve sık sık özel tel fırçalarla ızgara temizlenmeli... 1965'ten sonra Aydınlzmir karayolu açılıp, demiryolu tümden körelince, çöpşişçiler "iskelelerinden" aynlmış Yoldan 2O m Içarld* sıralanmif, ttnünd* kurulu mangallardan oluşmuş ayaküatU lofcantalan. CUMHURİYET DERBİ 10 O C A K 1 9 9 3 S A Y I 35 5