Katalog

ne veya babanız köpekten korkan insanlarsa siz de oııları kendinize örnek alarak mis gibi bir fobi sahibi olabilirsiniz. Spesifik durumlardan korkma da yaşanan tatsız bir dcneyinıin sonucu olabilir. Örneğin bir miting sırasmda fena dayakyemekveyayaralanmak kişide kolaylıkla bir açık hava fobisi (agor.ı fobi) gclişmcsine yol . çabilir. Ama bu tür top luınsal fobilcrin nedenleri biraz daha karma^ık olabilir. Genellikle ge cikmiş bir reaksiyon ı lan agorafobinin ardır da sevilen birinin ölünı. veya yaşam biçimin değişmesi gibi gerçc. kaygılar yatabilir. Bunlar ciddi bir dcpresyonun başlangıç noktası bileolabilirler. Üçüncü grup fobiler ise hastalık veya ölüm korkusundan oluşurlar. Babası kalplcn ölen birinin bu tür bir fobi geliştirmcsi hiç sürpriz sayılmaz. Bunıın birdiğersık görülen örneği biryakını kanserden ölenlerde ortaya çıkar. Özellikle annesi veya sevdiği bir arkadaşı kanserden ölen kadınlarda kanserofobi oldukça yaygın bir biçimdegörülür. Fobilcrin kaynakları çok değişik olabilir ama fobikler üzerinde yaratlıği etki hiç değişmez. İnanılmaz bir panikle birlikte nefcs alamama, kalp çarpması ve kendini bayılacak gibi hissctmek. Bunlara terleme ve çarcsizlikten gelen inanılmaz bir sinirlilik de rahalça eklenebilir. İş yalnızca fobimiz olan nesne veya durumlarla karşılaşmaktan kaçmarak çözülseydi biraz daha kolay olabilirdi. Gökova'yı koruma mitinglerine katılmaz, köpekli arkadaşlarımızın evine gitmez böylece fobimizi azdırmamış olurduk. Ama eğer panik atakları sinir sistemimizin aşırı strese bir tepkisi ise durum gerçekten tedaviyi gerektirebilir. Aslında doktor önerisine başvurmakher durumdayararlıdır, çünküaksi halde fobimiz olan durumlarla yüz yüze gelmemek için hayatımızı ciddi bir biçimdesınırlıyor olabiliriz. Fobinin başlama nedeni tcdavisi açısından önemli olduğu için çok farklı yöntcmler uygulanır. En yaygın yönC U M H U R İ Y E T DERGİ 9Ş U B A T UYGUNSUZ KORKU Doç. Dr Olcay Yazıcı sorularımızı yamtladı: Fobi nedir? Halk dilindcki tanınııyla psikiyatrik dildeki tanınıı arasında farklar var •• Fobi. gerçek duyumu uygunsuz bir korkudur. Korku dediğimiz zaman gerçekten bir dıştchlikcvardır. Bunakarştdoğal bir reaksiyon gösteririz. Fobi ise, gerçcğc uygun dcğildir. Bir iç tehlikeyc de dış tehlikeyc de yönelik olabilir. Bir iç tclılikcnin dışta sembolleştirilmesidir. Cinsel isteklerinin farkına varan bir genç kız dürliilcri bastınlınışsa bu onda bir suçluluk duygusu, sıkmtı, kaygı yaratır. Cinselliğe lemsil eden biçimde sivri uçluşeylerdcnkorkma fobisinedönüşür. Kısaca korkugerçekçi, fobi gerçck dışıdır. Ülkemizdc bu konuda ycterince araştırma yapılıyor mu? Fobi başlıbaşına bir bölümbaşlığı mı, yoksa bir böliim başlığına bağlı gruplardan mı say ılıvor? ^ Fbbi, hafıf rahatsızlıkları lcşkil cden nevrozlar içinde fobik nevrozlar olarak başlıbaşına bir bölümdür. Son on yıldır bu konuda kendini özel olarak eğitmiş birçok araştırnıacı bulunuyor. Tedavide de en modern yönlemler kullanıhyor. Fobi hangi aşamada psikiyatrik tedavi gerektirir? Bu tür haslalar tedaviye hangi kanallarla geliyorlar? •• Tedavi iki şckildc yapılıyor: İlaçlar ve davranış tedavisi. Ikincinin lemcli kişinin korkluğu şcye duyarsızlaştırılmasına dayanıyor. Eskiden psikanaliz yönlemi de kullanılıyordu, ama uzun sürcliydi, yıllar alabiliyordu. Şimdi davranış tedavisi yönlcmiylc haslahğı haftalarla tedavi cdcbiliyoruz. Saçma korkular her insanda bulunabilir. Fobik olma halindc tedavi gcrckir. Yani hastalık diycbilmemiz için kaçınmanın olması şarttır. Haslanın bclli bir objeden gerçck koşullara uynıaksı/ın belli bir korku duytnası, ondan kaçması ve kaçınınca da rahatlaması lazımdır. Hastalık bu düzcye geldiğindc iş ve sosyal yaşamı bozulur. Hasta bunun farkındadır. Şikâyclçidir ve yardım istemektcdir. Psikanalize göre, fobilcrin tüınü geçmişteki, kişiyi travmatize edici, yani örsclcyici olaylarla bağlantılı olarak varsayılır. Korkunun başka bir objcyc transferi söz konusudur. Davranış bilimi ise, yanlış öğrenmcdcn yola çıkar. Çocukluklaki gerçck korkuya yanlış açıklamalar gctirilmcsiylc ortaya çıkar. Biz buna yanlış öğrcnmc diyoruz. Doğruya çevrildiği zaman sıkıntılar başlar. Hasta sonsuza kadar sürcn bir sıkıntı zanneder. Kaçmadan objeyle karşı karşıya kalabilirse azalmaya başlar. Sanatçıların yapıtlarında da fobik izleıe rasllayabiliriz. İç sansürden geçiyorsa da, sanatçının psişik dünyası sanat ürününe yansıyacaktır. < 11 EN T A L I H S I Z F O B İ L E R ^ ME N İ N A N I L M A Z Pedyofobi Antoiobi Pogonofobi Barofobi Cimnofobi Grafofobi Odontofobi Dikelobi Kinesofobi Klinofob! Ommatofobi Nomatofobi F O B İ L E R Parthenofobi Koitofobi Krotemofobi Bibliyofobi Eloterofobi Fengofobl Antrolobl Sitofobi Hedonofobi Talasofobi Akostikolobi Skiofobi Kızlardan korku Cinsel ilişki korkusu Para korkusu Kitap korkusu Özgürlük korkusu Gün ışığı korkusu Insan korkusu Yiyecek korkusu Keyiflenme korkusu Deniz korkusu Ses korkusu Gölge korkusu Çocuk korkusu Çiçek korkusu Sakal korkusu Yerçekimi korkusu Çıplaklık korkusu Yazma korkusu Diş korkusu Adalet korkusu Hareket korkusu Yatağa girme korkusu Göz korkusu Isim korkusu tcm olan sakinleştirici hap verme ancak geçici bir rahatlama sağlayabilir. Bunu uzun dönemc yaymak hastanın kullanılan ilaca bağımlı olmasına yol açabilir. Psikoanaliz yöntemi, sürpriz sürpriz, bütün fobilerin basürılmış duygu vc çatışmaların bir ürünü olduğu varsayımına dayanır. Fobi gerçck bir korkuyu da sembolize ediyor olabilir. Diyelim ki yükseklikten korkuyorsunuz. Psikoanalizcilere göre bu sizin işinizde irtifa kaybetmekten fena haldc korkuğunuz anlamına gelir. Eğer fobik, bu bastırılmış korku ve duygularını bilince laşıyabilirse bütün belirtiler kaybolur 309 gidcr. Davranışcı lcrapi yönteminde ise tam tersi söz konusu. Onlara göre fobinin kaynağı hiç önemli değil. Korkunun öğrenilen bir şey olduğu varsayımından yola çıkarak öğretilen korkuyu unutturmaya çalışırlar. Korkulan nesne aşamalı olarak fobisi olan hastanın günlük yaşamına sokulur. Fareden korkan biri için işc önce plastik bir fareyi uzaktan göslermekle başlanabilir. Davranış terapisinde hasta kendinc uygulanacak tedavi yöntemini doktoruylatartışır vc tedavinin nasıl bir yol izleyeceği konusunda ortaklaşa karar veri 1992 SAYI