Katalog

YAZ U F U K GÖZLEMLERİ G Ü L D E M İ R külfetınden kurtulmak sadecc beyaz Türklere özgü bır davranış değıl. Örneğın 1950'lerde de beyaz Romalılar sahil kasabalarında fırtına estırcn İlalyan taşralılara "papagenya"dıyordu. Sonra papagenyalık normal İlalyanlık oldu. Bir ba^kaörnek daha: 1980'lerde Türkler, acıklamakta güçlük çektikleri her şeye "arabesk" diyordu. Hatta bır aralarantiarabeskakım,arabeskakımkadar "arabeskleşti." İşte maganda olgusu da Türkiye'de "genel dedikodu ruzgârlarından" bir ölçüde bağışık yaşayan ve kendilerini bir türlü "Türkiye'nin arka bahçesini gözctmekle yükümlü" saymaktan kurtaramayan dışarıda yerleşik Türk gazeteciler için, bu yüzden son beş yıhn en ilginç gelişmelerinden birisi olarak algılandı: Türk magandalığı, gelişen turizm ile birlikte değişmiş ve "sahil magandalan" diye ilginç bir alttüryaratmıştı. Sahil magandası kim? Her şeyden önce "bizden olmayan" birisi. Yani taşralı. Taşra neresıyse oralı. Bizden değil, ama bıyığı da yok. Oysa bizden olmayanların genellikle bıyığı olur. Dansları abartılı; beyazlara özgü o serinkanlılık yok. "Sübtil" dcğil, ama kötü giyındiği söylenemez; temiz ve bakımlı, dişlerini fırçalıyor, koku sürüyor. Çünkü başka şansı yok, öyle olmak zorunda Rekabet çok yiiksek. Gündüzleri herhangi bir işte çalışıyor veya çalışmıyor, akşamları duş alıyor, İrlandalıların, İngılizlerin sahil kasabalarında açtığı barları gidiyor, yaşadığı toprakların yüz bin yıllık cinsel açlığını doyadoyagiderıyor. Maganda, sanıldığı kadar apolitık değil. Normal bir Türkün politika ile ne kadar ılgısı varsa oKemal Oöfchan GUrsas'in "Aydınlarla Zontaların Savaşı" adlı çiznun da o kadar var. glroman çalif masından bir kara: Magandalar ayağa kalkmıs! ündü/leri inşaatlarda çalışıyorlar. Akşamları duş alıp tıraş olduktansonra, İrlandalılarınaçtığı barlarda bıralarını yudumlayıp Btıtı fıgürlerine Doğu baharatlan kalarak dans edıyorlar. Tek tek isimleri yok; toplu adları "maganda." Maganda, tıp ve düşünce yapısı ıtibariyle Türklerden farklı bır ırk vcya alt tür dcğil, ama "beyaz Türk" de değil. Beyaz Türk, Türklerden fazla hoşlanmayan, Çankaya'da Fransızca konuşan sarışın istanbullular görmeyi özleyen bir tür. Maganda ise Türklerin her türlü inceliğe uzak varsayılanı. Aslında her yaz bir turist açlığı ıle Türkiye'ye gelen biz dışarıda yerleşik Türk gazeteciler için beyaz Türkler daha ilginç, ama bu yazının konusu, "maganda" devrimi. Açıklamakta güçlük çektikleri karmaşık sosyolojik oluşumlara ççşitli adlar takarak onlar üzerindc düşünmek 6 Aralarında oy vermış olanlara "sıyası" deniyor. SHP'ye de ANAP'a da oy verıyorlar. Kcnt değerlerı ile barışıklar. Etnik kokenlerı ıse ayırıcı bıı faktör olmaklan çıkmış. Onlar ıçın İngılızce'yı iyı konıışmak Kürtçe dilınin okullarda ö/gürce öğretılebılmesinden daha önemli. Kürtçe, Türkçe değil; kolejde okumak istiyorlar. Magandalar Türklüğün, Kürtlüğünçoküstünde. Dışarıdan nasıl algı Mthnral Çağçağ'ın "Abazan" adlı kltabından. landığının, beyazların kendisine "maganda" dediğinin farkında mı? Farkında. Magandalığın iyi bir şey olmadığını biliyor. Içlerinden birisi, kendi deyimleriyle, "faul yaptı mı" ona "maganda" dıyorlar. Yani magandalığı aşmak niyetindcler. Çok renkliler; Kusadası'nda maganKarıkatur sanatçılarının "ozel ılgısıne daların devam ettiği ırlanda barları, bemazhar olan" maganda kavramını ılk kez yaz Türklerin devam ettiği kale içi barNurl Kurtcebe. Gırgır dergısınde kullandı Daha sonra "zonta" sozcuğu karıkatur larından daha ruhlu. Magandalar Dubdılınden gunluk konuşmalarımıza katıldı linlilerın felçlı ve steril havasının canına Karıkaturıst Güneri Içoğlu "Zonta Turkokumuş, onlan Akdenizli yapmış. Buler'den soz ettiği ıçın hapıs cezasına çarpna karşılık beyaz Türklerin devam ettiği tırıldı Kemal Gökhan, "Aydınlarla Zontalakale içi barlarında verimsizlik rüzgârların Savaşı" adlı çızgıroman albumunu 1989 da yayımladı Mehmet Çağçağ, dergırı esiyor. Jazz var ama ruh yok. Oysa lerde yer alan çalışmalarını yıne 1990da magandaların barlarında bıyıklanna "Abazan" adlı kıtabında topladı boncuk dizmiş adamlar, masalar üstünHulkl Aktunçun BOyOk Argo Sözlüde göbek atan cüceler, merenge yapan (Jü'nde (AFA Yayınları, 1990), "magantaşralıoğlanlarvar. da "nın karşılığı şöyle Gorgusuz, kaba sa•ba, yontulmamış kımse Zonta sozcuğu Magandalar, biz gazetecilerin yapıse, "Gorgusuz, kaba saba kımse, hodükmaya bayıldığı "kavramlaştırma" katen de hoduk, aşırı gorgusuz kışı " dıye talıplarına sığmayacak kadar geniş bir nımlanıyor Mehmet Çağçağ'ın Hulkı Akyelpazeyc yayılıyor: Aralarında Avrutunç'a soyledığıne gore "zonta" sozcuğu, pa'da doğmuş işçi çocukları var. EvliliYunanca "odun" anlamındakı bır sözcükten türetılmış Hulkı Aktunç bunun son değedönüşenyazaşklarıkültüreluçurumrece muhtemel olduğunu, değışık dıllerde lar nedeniyle başarısızlığa uğrayanlar kımı argo sozcuklerın ortak bır kullanım var, ama uğramayanlar da var. Hepsi bulduklarını belırtıyor Aktunç bu göruşunu bir yolunu bulup kendilerini Türkişu ornekle noktalıyor "Şöyle ki, balkon ye'nin dışına atmak istiyor. Kimi gidisözcüğü, Fransız argosunda olduğu kadar, Türk argosunda da "kadın göğsü" anlamıyor yaz aşklannı zıyarcl ediyor, yolcunagelir." luk yapmanın crdemleriyle tanışıyor. Bunu yapamasalar dahi, bakireliklerini geride bırakarak yeni bır dünyaya adım masınınnedeni.yerleretüküren.sokakatıyorlar. Yabancı dillerini geliştiriyor, larda kendilerinden farklı insanları döher günmutlaka tıraş olmak veduşyapven kişilerı aklamak değıl, magandalamak gerektıği gerçeğı ile karşı karşıya rın beyaz Türklerin klasık "maganda" yaşıyorlar. Türkiye'nin 1990'landa en tanımının dışına çıktığını haber verenternasyonalıst sınıfı magandalar. mek. Magandalar, biz beyazlara pek bcnzemiyorlar, ama hem değişiyor hem Türkiye'ye dışarıdan bakan birisinin deTürkıye'yideğıştiriyorlar. M bu "yaz gözlemlerini" okurlarla paylaş Zontaya C U M H U R İ Y E T D E R G İ 6 E K İ M 1 9 9 1 S A Y I 2 9 1 11