Katalog

MEKTUPLARDAN Osman Senemoğlu Friedrich Nietzsche'den kızkardeşine d) o Nice, Mart 1885 başları Sevgili Kardeşim! (D Mektubunu okurken bazı ince zekâların beni neden deli zannettiklerini yahut hakkımda niçin tımarhanede ölmüş şayiasını çıkardıklarını bir kere daha anladım. Sen sanıyor musun ki Stein'in (2), benim en koyu Wagner(3J ve Schopenhauer(4) taraftarhğı zamanımda bile elimden gelmeyecek eserleri; omuzlarıma yüklendiğim muazzam vazife ile aynı ehemmiyette olsun? (Nasıl oluyor da bana onun mektubunu gönderiyorsun, aklım almıyor!) Yoksa onun dostluğuna talip olmamı şanıma lâyık mı görüyorsun? Bir insanın beni scvebileceğine inanabilmeme gururum manidir. Çünkü bu takdirde o insanın benim kim olduğumu anlıyabileceğini kabul etmem lâzım. Yine aynı sebepten benim de bir baş kasını sevebileceğime inanmıyorum, çünkü bu takdirde de benim günün birinde mucizeler mucizesü kendi ayarımda bir insanla karşılaşacağımı kabul etmek lâzım. Unutma ki Richard Wagner ve A. Schopenhauer gibi mahlukları, bazı şahsi sebeplerden dolayı, hem reddediyor, hem de için için zavallı buluyor; hattâ Hıristiyanhğın kurucusunu bile bazı bakımlardan sathi görüyorum. tnsanın ne olduğunu ve ne olabileceğini henüz anlamışken bunların hepsini severdim.(...) Sevgili kardeşim, lâf aramızdamektubu okuduktan sonra yakabilirsinhattâ rica ederim yak aktörlüğümü iyi yapmaya uğraşmasaydım yaşamaya, hiç değilse bu sürü adamları şehrinde yaşamaya bir saat bile dayanamazdım. Annemin beni evlendirme tasavvurları da pek gücüme gitti: Nasıl olur da onunla ben aynı kanı taşırız, nice defalar düşünüp durduğum muammalardan biri de bu oldu. Bencileyin insanlar için evlilik yoktur. (...) Böyle bir mektup yazdım diye bana darılma! Böylesi, başka zaman çok defa yaptığım gibi komedi oynamaktan daha nezihtir. Bu mektubu annemden sakla. A y F. Nıetzsche'n (1) Çevlrenler Behçet Necatıgil, Dr. A. Tietze. (2) Şair ve fılozof Karl Heınrich von Steln (18571867), Berlin Üniversitesi'nde öğretim üyeliğinin yanı sıra Richard Wagner'in ogluna da özel ögretmenlik yaptı (3) Richard Vtogner (18131883), Alman besteci, müzik çalışmalarında Schopenhauer'in lelsefe anlayışından da esinlenmiştir (4) Arthur Schopanhauar (17881860), Alman felsefeci, dogmacı melaflziğe dayanan kötümser bir öğretlyi savunmuştur 4 Protestan oldukları için uğradıkları baskılar yUzUnden, XVIII. yüzytlda, Polonya'dan Almanya'ya göç eden bir ailenin oğludur Friedrich Wilhelm Nietzsche (18441990). Eski Yunan dili ve edebiyatı öğrenimi yaparak klasik filoloji uzmanı olur. 1869'da Basel Üniversitesi'nde uzmanlık alanında dersler vermeye başlamasına karşm gerçek amacını henüz belirleyemediğine inanıyordu genç Friedrich. Beş yaşmdayken babasını yitirmesinden doğan boşluk; annesinin koyu Protestanlığından kaynaklanan ev içindeki ağır hava, yalandan nefret etmesi, kendine ve başkalarına karşı hep içten davranması, bilgisini artUrabilmek için sürekli çaba harcaması, çok genç yaslardan başlayarak dost seçiminde aşırı titiz davranması, kişiliğini oluşturan temel nedenler ve kişiliğinin ayırıcı özellikleri arasmda sayılabilir. Iç dünyasının zenginliği, düşüncelerinde ve şiirlerinde odaklaştırdığı duyarlığı, çevresiyle ilişkilerini sınırlamasına yol açmıştır. Yazınsal konulara ilgi duymasmda, gençken hayranlık duyduğu şair Hoelderlin 'in etkisi büyüktür: Nietzsche, deliliğine varmcaya dek, Hoelderlin 'i örnek alır. öte yandan sanat ve yaşama ilişkin temel sorunlar üstüne sağlam bir düşünce dizgesi kurma isteği, geleceğin filozofunu klasik filolojiye yönelten gerekçelerin baştnda gelir. Nietzsche'nin yaşammdaki önemli olaylardan biri de Basel'de çalıştığı yıllarda besteci Richard fVagner'le tanışıp dostluk kurmasıdır. Hiç rastlaşmamalanna karşm Arthur Schopenhauer'den de çok etkilenir. Ancak bu düşunsel birliktelik, Nietzsche'nin 1876'da hastalanmasıyla biter: Basel'den bir yıl uzaklaşması, o dönemin en büyük ve ünlü adlarından olan Wagner'le arasındaki ayrılığı görmesini, iş yaşammdaki tekdüzeliğin bilincine varmasmı ve düşunsel başkaldırısım gerçekleştirmesini sağlar. J879'da yeniden Basel'e döner; ama giderek artan baş ve göz ağrıları nedeniyle geçimini sağlamaya yetecek bir aylık bağlanır, üniversitedeki görevinden ayrılır. Çoğunlukla Cenova ve Nice'te geçen arkadaşsız, yalmz günleri başlar. 18811882'de sağlığı biraz düzelince, gerçek felsefesinin temel öğelerini de oluşturmaya başlar Nietzsche: Düzyazı şiir türünü kullanarak felsefesini açıkladığı ünlü yapıtı Also Sprach Zarathustra'yı (Böyle Buyurdu Zerduşt) 1883'ten başlayarak, bölüm bölüm 1885'e dek yayımlar. Yunan felsefesi üstüne çalışmalarını yeniden yoğunlaştıran filozof "var olabilme"yi amaçlayan bir düşünce dizgesi geliştirir: Cüç koşullara dayanabilme ve "üstün insan" olma, yaşama bir anlam verir ve bir amaç kazandınr. Bu bağlamda, filozof "değer yaratıcısı"dır. Şiirsellikle felsefenin iç içe olduğu Nietzsche'nin yapıtı, Avrupa romantizmine Ozgü Oğeler de taşır. Kendinden iki yaş küçük kızkardeşi Elisabeth ise hastalık döneminde Nietzsche'nin bakımım üstlenir ve ölümünden sonra da filozofun basılmamış yapıtlarmm yaytmını gerçekleştirir ve onun üstüne kitaplar yazar. Friedrich Nietzsche 22