Katalog

arın tahtı verecek mi? koruyan tek tarihi kalıntı, "Dünyanın 8. Harikası" ya da ıılan Nemrut Dağı'nda: 2200 metre yükseklikteki dağa, ?en heykeller nasıl çıkanldı?. Commagene krallannın mezarları burada mı?.. nüz mezarına ulaşılamamış olması, bu "giz"ı hâlâ sürdürüyor. Ancak bugünlerdc, yenı bir gelışme oldu: Nemrut Dağı kültür anıtlarının ıncelenmcsı ve korunması amacıyla, Kültür Bakanlıgı ıle Federal Almanya Buyukclciliği arasında bir sdzleşme ımzalandı... Ve şımdı, Kral I. Antiochos'un, babasının ve krallık kadınlarıııııı mezarlannın bulunduğu sanılan tümülüsler, yenı melotlar ve modern cıhazlar kullanılarak ortaya çıkarılacak. Alman ve Türk arkeolojı uzmanları tarafından yürütulecek bu çalış malarda, çevrenin mineral yapısı da belirlenerek, mcvcut anıtların da en 1yı bir bıçımde nasıl korunabıleceğı araştınlacak. Antıochos büyük kıtabcsınde, kendinden sonrakı çağlara, yaşı çok ılerledığı zaman bile genç görünümünü koruduğunu ve kutsal tepe Ncmrut'ta, sonsuza kadar dınlenmck ıstedığını duyuruyordu Bundan yola çıkan arkcologlar, Antiochos'un dağın zırvcsınde, kırma küçük taslar yığılarak yapılmış konının ıçınde yattığını düşündüler. Ama yıllardır surdürülen çalışmalara karşın mezara ınılemedı ve Antiochos'un mezarı, "Nemrut'un gizi" olarak kaldı. Antıochos'un oğlu, babasının vasıyetine uyup onu Nemrut'un zirvesine gömdu mü bilınmıyor; ama, arkeologlara göre, aksi kanıtlanıncaya dek, bılım bir kanıtın doğruluğuna ınanmayı gerektırıyor. Konının ıçinde mezarın olduğunu varsaydıran kanıtı ısc Antiochos'un kıtabesındekı arzusu. Nemrut'un batısındakı bir tepede daha Commagene uygarlığının gızı saklı, yaklasık 35 metre yükseklikteki ve bırısı yıkılmış beş sütunlu tepenın sırrı bu. Üzerinde bir kartal bulunan sütun nedenıyle "Karakuş" diye adlandırılan bu tepede ısc, krallığın kadınlarının mezarlarının olduğu sanıhyor ve Karakuş'takı anıt mezarın Koma tmparalorluğu'na bağlılığın bir ifadesı olarak yaptırıldığı düşünülüyor. Kendısınden sonrakı uygarlıklara, "Dünyanın sekizinci harikası" olarak nıtclcndınlcn Nemrut Dağı'nı bırakan Antiochos'un amacını, arkeolog Karl Dorner, "Zamanın /ararlı etkileriyle tahrip olmayacak bu anıtın, ne kadar mullu tesaduflerin ve şartlann bir araya geldiği bir anda gerçeklestigini gostermek" olarak acıklıyor. Dünya harikalan arasında gırmeyı basaran bu kutsal yerın yapımı ise Nemrut'un son gızıni oluşturuyor. "2200 metre yükseklikteki daga, boyları 89 metreyi geven heykeller nasıl çıkanldı" sorusu, hâlâ yanıt beklıyor. Dağdakı taşlardan yapılmış olabileceğırun yanında, hcykellenn baş kısmında bulunan gırıntiler cengel takarak çekme ya da sürukleme yöntemını düşündürtüyor. Ne olursa olsun, kutsal dağın yapımında bınlerce kölenın çalıştığı, bınlerce kölenın tanrılar ve krallar adına, "ış ka/ası"na kurban gittığını düşünüyor ınsan Arkeolog Machtcld Mellinkın, "O dönemde insan ve hayvan, her şey boldu" sözlerı de bu düşünceyi doğruluyor. Nemrut'taki tüm çalışmalar bugün heykelleri, doğanın ve ınsanın yıpratmasından korumaya ve Antiochos'un mezarına ulasmaya yönelık. Ve bu çalışmaları başarıya götürecek olan Antiochos'un tanrıları değıl artık. Başarı teknolojiye, ınsarun yaratacağı teknığe bağlı... p Nemrut DağTnın doğu ve batı teraslarında bulunan ve kaidelerlyle bırlıkte yukseklıkieıı sekız metreyi aşan dev heykellerın hangı amaçla yaptırıldığı ve dağa nasıl çıkarıldıkları, bugun de tam olarak bılinmemekte 'Nemrut'ta iki bin yıllık barış var... "Işte Nemrut'tayım," dediği 1938 yılından beri Commagene Kralı I. Antiochos'un mezarı peşinde olan profesör Dörner, Nemrut Dağı 'ndaki barışı anlatıyor... Elli yılını 'Tanrılann Tahtı"na adayan Alman profesör Friedrich Karl Dörner 9 Ana tarafından Yunanlı, üaüd tdidimüdiı reibiran kukenlı oldn Gummdgene Kraıı ı «ntıochos, kraıııgını oıumsuzıeştırmek Içın hem Doğu hem de Batı kültüründen esınlenmıştı M ö 80 yılında hukum suren bu ılgınç kralın yaptırdığı anıtlar bunun en güzel kanıtı... , , aha umversltenın üçuncu sınıfındaydım Ho «e aha unıversltenın Ho" " I 1 camız 'Aranızda Nemrut Dağı'nda çalış\J mak Isteyen klmse yok mu' dıye sordu Hepımız gulduk, Böyle ş«y olur mu' dıye Ama yıne de parmak kaldırıp, 'Bu Işte varım,' dedım 1931 yılıydı ve ondan sonra da Nemrut, benım hayalımın bir parçası oldu" Bugun 7O'lı yaşlarının ıçınde olan ve 50 yılını tutkuyla verdığı Nemrut'u, "Tanrılann Tahtı Nemrut Dağı"yla kıtaplaştıran Alman Profesör Friedrich Karl Dörner, sınıfta kaldırılan bir parmakla başlayan, bir daha da vazgeçılmeyen tutkuyu böyle anlatmaya başlıyor "Bu Işte vanm," denılen 1931 yılından, "Iste, Nemrut'tayım" denılen 1938 yılına kadar, eskıçağ, yenıçağ, eskı dıller uzerıne eğıtım yaparak kendını "kazı"ya hazırlayan Dörner, bir başka egıtımden de söz edıyor Clmnastık Hergun aldığı cımnastık eğıtımıyle, sınavlarda el ve ayak tıtretmemeyı de öğrenen Dörner'm tez konusu ıse, "Efea." Efes harabelerı uzerıne yaptığı doktora tezıyle en yüksek notu almak, Dörner'e Ortadoğu ve Yunanıstan'da araştırma yapma yolunu açıyor Yurtdışına çıkmanın, çıkmak ıçın de para bulmanın çok zor olduğu bir dönemde önunde böyle bır yol açılan Dörner, ^1937 yılının Turklyesı'nde, butun kazı yerlerım dolaşıyor, Bogazköy'de "Blz blllm adamı olarak Upınaklarda, tahtlarda yaboğaz tokluğuna" ılk arkeolojık kazısını yapıyor zılanlara dayanarak, bunların akal lıpat edllmedlğl Dörner bızımle konuşmasını, "Meaut hayatım, »ürece doğru olduğunu kabul edlyoruz," oluyor 1938de bafladı," dıyerek sürduruyor Bu mutluluğun Nemrut'tan, orada yaptığı araştırmalardan, orada lalemelınde, evlenmesı ve Nemrut Oağı'na gıtmesi yatınık olduğu ıkı bın yıllık kulturden Karl Dörner'm aldığı yur Eşıyla uvlenmesı kolay olmuş Istanbul'dakı Alman neydl? Arkeolojl Enstltüaü'nun bır çalışanı olarak aldığı ma"Kral Antlochoı, babası tarafından Daıius'a, ana^ş, evlenmesıne olanak tanıyor Ama Nemrut Dağı'na sı tarafından Iskender'e akrabaydı ve Ikl medeniyeçıkmak pek kolay olmuyor Doğuda "Kürt ısyanı" var o tl, Pers'le Helenlstlk medeniyetlerlnl kendl ülkeslnyıllarda ve Fırat'ın daha doğusuna geçllmesl hem lehde blrleştlrmlstl. Oostane bir yaşam, huzurlu bir yahkelı hem de izın verılmıyor Ancak ılgınç bır gelışme olu•am kurmuştu. ikl bln yıl önceslnde tesplt edllen ,nr Ataturk'le lanışan ve onun arkeolojı tarıh konulaolay, bugün Içln de geçerll. inaanların bir arada mutmda soyleşı doslu olan bır arkeolog arkadaşı aracılığıyla •lu yaşayabllmelerl Içln blrçok feyl blrleştlrmek, karhem Dörner'e hem de mımar Rudolf Newman'a Nemsılıklı ödün vermek, hosgörü Içinde yaşamak zorunrut'a gıtme ıznı alınabılıyor Çok paraları yok, ama meluluğu var Nemrut'ta bu var; barış var" lakları, heyecanları ve tutkularıyla yola çıkıyorlar Sayısız kere Turkıye'ye gelen Dörner, 50 yıllık sürede Katır ustunde yapılan yolculuk, Dörner'm, "hayaiının Turkıye'dekı değışıklıklerı de şöyle özetliyer güzelllklerlnden" bırı oluyor Dağa ulaştıklarında, yıkıl"Hayatımız boyunca butün devletlerln değlştlğlnl, mış yan yatmış ya da taşlarla örtulmuş tanrı baslarının, dlnlerln d t yavaş yavaş değlşlkllğe uğradığını, sınıryazıtların lotoğrafları çekıliyor Böylece araştırma başlı lann değlştlğlnl gördük, tanık olduk. Şlmdl dlkkati,or Ve Dörner, Nemrul la ılgılı ılk teblığını hazırlıyor ml çeken, kadınlardakl değişlkllk 50 yıl Önce Türklye'de kadın gazeteci olmazdı, olsa da gellp böyle yaBır sonrakı yıl, 1939'da, Dörner'e Nemrut'a gıtme ıznırmza oturup blzlmte konuşmazdı ' nı verılmıyor ikıncı Dunya Savaşı da başlıyor 1942 yılında askere çağrılıyor Dorner ve Turkıye'den ayrıhyor Turklyede araştırılacak pük çok yer olduğunu da vurProfesör Dörner'm son Nemrut'a çıkış tarıhı ıse, 1984 guladıktan sonra Dörner, sözlerını tarıhe bağlayarak bıArtık doktorlar, sağlığı ıçın, "yukMklari" tehllkell bulutlrlyor yorlar "Blzlm babalanmızın zamanında görablldiğlmlz taNemrut'ta bugun hâlâ Commagene Kralı I. Antlocrlh, Mllat'tan öncekl bln yılı kaplıyordu; yanl üç bln hoa'un mezarı aranıyor Dörner'ın "Mezarın orada olyıllık bir tarlhl blllyorduk Ama bu, glde glde »eklzduğuna Inanıyor muaunuz" sorusuna verdığı yanıt, on bln yıl kadar darlne gltti." U 13