Katalog

BAŞKENT G Ü N L E R İ Müşerref Hekimoğlu Dünden bugüne Dışişleri'nde iz bırakanlar küllcsi'ndeki bir konuşmasıyla çok anımsanm. AtatUrk'Un dış politikasını anlatiı. "Yıırlla barı>, dünyada banş" ilkesi doğrultusunda uygulanan politikayı. Başkent söyleşilerinde, o konu^mayı bugünku diplomatlarımı/ın da okııma sı ısıenıyor. Tevfik Ruştü'nün kızı Emel Hanınıı, Cumhurba^kanı Celal Bayar ile Pakislan'a gitiığimiz /anıan yakından gördum. Güzel dcğıl, zarıl bir kadın, biraz sert çizgili. Yaşamında haylı acı çizgiler var, babasından değil, kocasındaıı üturü. Yıl 1938; Dışişleri Bakanlığı'na Şükrü Saracoglu oturuyoı. Merkez Bankası Başkanı Saracoğlu'nun dedesi. Efe kökcııli, hoş bir kişi, Ankara Palas'taki balolarda zeybck oynuyor. tsviçre'de okumuş, parlak bir polılıkacı. Ben onun Cenevre'deki arkadaşlarına da rastladım bir aralık: Fakültede çok sevdığimiz bir Türk arkadaşımi7 vardı. Adı Şukru, sonra bakan, başbakan oldu, tanımıyor musunuz, dediler. Dışişleri'nden başbakanlığa yönelen devleı adanıı Şükrü Saracoğlu. Polıiıka yaşamı da hayli renkli. Numan Menemencio^lu, masal yazan bir diplomat ülkemizde. önce genel sekreter sonra bakan; genç diplomatlar için parlak bir ınodcl, okul nitcliğinde bir evi, sofrası vaı. Ondan söz ederken Şadi Kavur, Seltar llksel, Muharrem Nuri Birgi, Biilenl Uşaklıgil, Cevdel I)ul)(er, Rafel Ai.it Oymak, l\ırgut Menemencioglu da aııımsanıyor. Hepsi Numan Bey'in okulunda yetişen diplomatlar. Kimini yakından (amyorum. Hepsinin yaşamı ayrı bir roman, lenkli, dalgalı öykulerle dolu. Kimi çok yakışıklı, kimi aşklan, kimi guzelliğı, kimi ince, ığneli esprileri ile anılıyor. Ben Numan Menemencioğlu'nu a7 gördilnı; ama çok dinledim. Hasan Işık'tan, Hâluk Kura'daıı, Mahmul üikcrdem'den. Ama asıl Nevin Menrmcncioglu'ndan, Berin Kurlbaydan, Ayşegul Sirmen'den... Sonra kimi yabancı gazetecilerden örneğin, Lc Mondc yazarı Eduard Sablier'dcn. I950'lerc?doğru Hasan Saka var Dışişleri Bakanlığı'nda, Saıı Francisco Konfcransı'ndan, eşi Mclahal Saka'dan yafirışrnılaıla tcııklcnıyor başkent söyleşileri. Melalıat Saka, kumral saçları, drapeli clbiseleri, gıı/el elleriylc lıoş bir kadın. Beyaz perdenin çocuk yıldızı Shirlcy Temple'e bcnzeiiyorlar onu. O çocuk yıldız, biliyorsunu/, ABD'nin Prag elçisi şinıdi. 1950 yılında CIIP iktidarını yitırirken Dışişleri'nde Nccmcltin Sadak bakan. Akşam Ga/elesi'niıı başyazarı; eşi İlhan Sadak çok lıoj bir kadın. bskı kuşak diplomatlar gözleri parlayarak anlatıyor öykülerini... Demokral Paıti ikliduıınm ilk Dışişleri Bakanı, Fual Koprülü. lanınıııış bir bilim adamı. Hşi Behice Köprulü'ye şiiılcr yazılmış, şarkılar bestelenmiş. Kı/ı Beyhan Knprulıi de, Ankara1 nın en güzel kızlarından biri, meııekşe gözleri, bahar gibi bir guluşü var. Coşkun Kırcu ile evlıliği mutsuz sonuçlandı; ama o evlilikten güzel bir kızı var. Köprülü'dcn sonra başka bir "ınasal adam" geliyor Dışişleri Bakanlığı'na. Falin Rıışlıı îCurlu. Bir döneme damgasını vuran diplomat. Bir gazetcci olarak yakından izledim, çok yazı yazdım Zorlu için. En uzun konuşmamızı, 1960 şubatının sori gunü l.ahor'da Vali Sarayı'nın bahçesinde yaptık. Sonra ııst katta bir saloııa akşam yemeğine çıklık. Kyüp Han, Iran Şahı, Celal Bayar, Butlo, Zorlu masada oturuyor, Melih Esenbel, Veysel Versan vc cşi, ben, Sevin Zorlu, Ali Han ile konuşuyorduk bir köşede. O zamaıı yakından tamdığımı sandım; ama yamlmışım. Zorlu'yu asıl Yassıada'da lanıdım. Onurlu bir duruşu vardı. Kararlar okunduktan sonra llhan Sipahioğlu'nun aklanmasını kutlayışı hiç gozümden gitme/. Mahmut Dıkcrdem'den, Hasan Işık'tan, Vcsamet Hanım'dan da dinledim Fatin Rüştu'yıı. Şimdi de lıüzünle düşunüyo Insan ilışkilerinde başarılı bir Dışişlerı Bakanı Ihsan Sabrı Çağlayangıl... Zariflığı ve şıklıflı ile de kendınden suz ettlren Çafllayangil, bir resmıkabulde ismet inönü ve eşini karşılıyor... ın, daha doğrusu Başbakan Turgut özal'ın ne yapacağı, siyasal çizgisini nasıl geliştıreceği henuz bcllı değil. Beklentiler durmadan değişiyor. Bu beklentiler doğrultusurıda polıtika ya da laf üretenler, geleceğin başbakan adaylarını da tartışıyorlar. Dışi^leri Bakanı Mesul Yılma/'dan, Hasan Cclal Gil/el'den, parlamenlo arılmctıği değişirse başka adaylaıdan so/ ediyorlar. Hepsi sözde; ama başkent söyleşileri gcçmişe yonelik boyııtlara uzanıyor varsayımlarla. Turkiye Cumhuriyeti kurulduktan sonra, başbakanlık yolunun Dışişlerı'ndcn açıldığı hatırlanıyor! ANAP'lı Dışişleri Bakanı Mesut Yılmaz'ın da geçmişten esinlendıği soylcniyor. Tski bakanlaı, başbakanlar ile bugunküler arasıııda benzerlik kurmak çok kolay dcğıl. Ancak tcrslikler bile bcllekleri eşeliyor, ılgınç çağnşımlarla anılar tazeleniyor. Cuıuhurıyetin ilk Dışişleri Bakanı Bekir Sami Kunduk Fokat Mılleıvekıli, torunu Unlu bir yoııtu sunatyısı, bu köşcde de ya/dım, Mine Sunar. Papa'nın da büsıünü yaptı, "Banş Km" da Londra'da bir alanda beyaz b.ir güvercmle bir baıış çağrısı dünyaya... Maıcşal Fevzi Çakmak'ın Dışişleri Bakanlığı'na yıımı gün vckâlct ettığını BüyUkelçi Hflluk Kura'daıı öğrendim. Mareşal dcyincc, Çankaya'da bıı ev, bir dc olaylı ccnazc töreni anımsıyoıum. Onuılıı bir asker; ama tutucu kişiliği var. Yine de Alalurk'ün gözundeki, sofrasındakı yeri, hiç değişmemiş. Cumhuriyelimi/in ilk Dışişleri Bakanlarından biri dc Vusuf Kemal Tengirşenk. Ben onu, 1946 ANAP' seçimlerinde Demokral Parti listesinden Sinop Milletvekili olarak Meclisegeldiği zaman tanıdım. Kızılay'da, Cener Apartmam'ndaki evimizde, cniştem Enver Kök ve Galatasaraylıların ağabeyi Suphi Balur ile ilginç konuşmalar yaparlardı. Bir Moskova yolculuğu ve I^nin ile karşılaşması, beni çok ctkilcyen bir öykü o günlerdeıı. Bakanlığı kısa suruyor; Dıştşleri koltuğuna İsmel Pasa oturuyor. Lozan Konferansı'na gidiyor. O konferansı düşunürken hâlâ onurla dikilirını. Tarihimizın çok onurlu belgesi. Inonü'dcn sonra îjukru Kaya OışUleri Bakanı. Görev suresi bir yıl. Alalurk'ün yakın arkadaşı, Batıya dönuk, çağdaş bir kişı. Ben orıu Fcncrbahçe'deki evinde tanıdıın 1950'li yıllarda. Hayal Dergisi için Çankaya Köşku'nde çeklığıınız resimlerle ilgili bir konusmamız vaı. Şinıdi yerinde birkaç apartmanın yııkseldiği o evin duvarlarında, çok güzel tablolar asılıydı. Biıi Şukru Kaya'nın Paris'te tanıdığı unlü bir kadın ressamın, Mihri Hanııtı'ın portresi. Ressam Mihri, guzel bir kadın, ttalyan yazar Gabriel D'Annun/io ile yakın arkadaşlığı var. Bir aftlık Aııkara'ya da geliyor, Çankaya Köşku'nde Ataturk ile karşılaşıyor; ama devrimlcre karşı havası nedeniyle, Atatürk ondan hoşlanmıyor. Şükru Kaya'yı kızı Blsan Savut'tan dinledim yıllar sonra. Vakından tanımadığıma üzulürum. Bisan Savul, genç yaşta yitırdiğimiz diplomat llhan Savul'un eşi. Baba mcslcğını seçcn oğlu Ali Savul da ABDde Rörcv vaDivor. Tevfik Rıiştii Aras, evimizde adı çok geçen bir Dışişleri Bakanı. Rcsimlcri, haberleri ilgiyle izlenirdi. Onu 196O'lı yıllarda Siyasal Bilgller Fa Oeğişik tarihlerde Dtşişleri Bakanlığı yapmış olan Hasan Esat Işık (solda) ve Selim Sarper (soldan ikinci), Dışişleri konutunda, Sovyet elçisi Rizov, Podgorni ve Mustafayev ile bir sohbet başlangıcında