Katalog

S A 6 L I K Erdal Atabek Hastalıkta 'hayat felsefesi' Yüksek tansiyona, damar sertliğine ve daha nice hastalığa karşı, yaşam biçimini yenileyebilen insanlar, güçlü bır silaha sahiptırler... erçek yaşıını/ (lııınarlurımiKİiulır" ctı ye başladığtms/ ve bırbırını ı/leyen yazıları "yaşamak sanatı"na değışık hır bakışla noktdlanıak ıstıyorıım \ ıızMİlaı bo\uıı<.d ırısanlık "ımın yaşamak", 'genı, kalnnık' , "sağlıklı olmak" ıdclcrının pesmdı koşlıı Dağlaıda "haval suvu"nu aradı, mavınuıı teslıslennde geiKjığın sırrını bulduğuını saıulı "loggıııg" vapaıak zındehğı yakalanıak ıstedı "Sağlık" olgusuının lek başınd bıyolojık bır sorun olduğuna ıııanııııvoııım Genelıklcn ekü lojıvc kadar ınsanı ılgıluıdııen butıııı fakturk* rı ı<,creıı bır bıyolojık vaklaşım, çağlar boyunca ınsanı vt lüpUımları ıncclc\cn sosyolojı, aııııo polojı vc bılgı sevgısı olan tılozofı gıbı dısıplnı Itıle, estuık vaklaşımı n,ucn sanat dallarıvla bnlıkle ele ahnmalıdn "Yasamak" olgusıııuııı gıi(,eklen bır "sanat" olduğuna ınaıııvoıum Ovle bır sanat kı, bı>oloıık yanı vaı, lılo/o tık yanı var, sanatsal \anı var Butun bu vanların neıedc kesıştığını dnşıııuıı sek, ınsaııın "nasıl yaşayarak sağhklı olabıleceğını" bulatağımız gıbı, "neden oyle vaşavaınadığını' da anlayabıl&eğız Butun lıp bılgılerı, "scdamcr" bır havatın yanlış oldıığıınu belııtır Nedır "sedanteı' v.ışanıak' So7İukleregöre "veıleşık bır hayat surmek", "oturak bır hayat", "topıağa yapışmak" dcmck Kavram olarak "duıguıı, değişmeyen, hareketsız" bu yaşanıa bn,ınıı Sadece bu tanımla yetıncmeyı/ Aslında so run "btdensel vc bevınsel duraganlık"tır Bedensel ve beyinsel durajjjanlık kaıjnılnıası geıektn, sağlıksızlığı yaraun budur Havatın sureklılıgını ı/leınek, değışebılmek, venı durumlara, >enı dıışııiKelere avık olmak, kcndını yenıle\ebılmek, kuıdım renklendırebıl nıek Işte, "sağlıklı olma"nın o/u burada yatıyoı Bu o/u vakavdbılm<.nın vollarını da duşunıırsek bıılııı 11/ kı Hareketlilikureticilikmutluluk Bu uı, onemlı oğeyı ıçınde taşımayan "dcğışıklık" sanıldığı gıbı sağlıgın analıtarı dc ğıldır "Koşmak", harcketı saplar, ama uıctiLilık lı, mutlulukla ılgısı voktur koşmak, temehıı de "kacış olan bıı harckctlılıktır Yasanan so ııınlaıdıin, sıkınlılardan, dusünulmcsı gcrckcıı lerden "kaı,ıs" Kaı^arak sağlıklı olunma/ "UıctiLilık", bılıncn (.alısınak" anlamında sağlıgın yolu değıldıı tnsanın hayatına anlaın katmayan, ınsana ycnı ufuklar aırrman, ınsanı ınııllu ılrncycn bır "çalışma", duşunulenın tersme ınsanı ınıılsuz «ler vc 011u sağlıksı/ kılar Insan, ıstemedığı, zcvk almadığı, kcndını bıktıran bır çalışma ha yatında "urctıu" değıldır "Urctım", zevk alı nan, ınsana yaşama anlamı vcrcn, ınsanı 7engınleştıren bır valışmadır "G "Mulluluk", gene sanıldığı gıbı bıreyscl ya da aıkscl bır olgu değıldır Mutluluğu beııcıl dovuıııl.ı k ırıslırınak ınsana ı,ok pahalıya m.tlo laıı bıı >anlıstn "Mutlulıık", ınsaııın ohıııılu değışmelerle, anlamlı ııretıcılıkle, kendısı ve lop lumuyla oluşan bır mo/ayıktır Iştc, bu anlamlardakı "hareketlılık ılretıcılık mutluluk" sağlıgın gcrçck anahtarıdır Bu kavram zcngınlığınc ulaşmayan bıyolojı, bı>olojıvı dıkkatc almayan fılozolı, ınsanı dcrınlıklcıınde \akalayamavan sanat, kendı başlaıına onenılulıı, ama ınsanın "ycnı bıı \ıU)<ı ma bıırımındekı bııey" olnıasına ortak katkıyı sağlayanıa7 Bu "vaşama telsetesı"nı kavıayamadığıını/ zaman, bırı,ok konuyu anlayamayı/ Ncdcn insanlar ı,alısıı keıı yıpranısoı 9 Çalıs ınak, o ınsan 1 , 1 urctınek dcğıl dc ondan An 11 1 lamlı bıı scy urcllığıııc ınanmavan ınsan valışııkcn yıpranıı ğın duraklaması"dır Sağlık, "bedensel ve beyinsel lıarekctlılığııı süımesı"dır • * * Sağlıjı bııevsel okullcrde, laboratuvar bılgılerınde, elektıonık alctlcıın çızgılcrınde aranıak onuıı ıvm yeteısı/ vabalar olmaktadır Sağlık, toplumsal bır olgııdur "Sağlıgın dıyalektığı"nı kavrayamadığımız 7aman terımlerın ve rakamların ıtınde boğıılur kahri7 k.cntlcrın üstunc çökcn kırlı hava gazete ha bcılcıı olur, hckımlcrdc bron^ıtlcrle, amfızemlcılc uğıaşıı duıur Toplum, uı, kagıtcılıklaıın batağına süruklcnır, ınsanlarnı bııcysel hııslaıı köruklenır, yalan dolanın ui.11 buı.ağı gorunme/, hekımler dc gelışeıı tıp leknolo]isının yeııı alellcrıylc ınsanı keştetmekle uğraşır dıırııı Bozuk duzen ınsanlarnı, butun guvenlık duy Bir gençlik sorunu: Ncdın eıneklı olan ınsan daha kısa zamanda ölur' Eıneklılığın arlık hıvbır ışe yaıanıamak olduğuna ınanaıı ınsaıı, gtrvckttn dc daha kısa zamanda olııı Buıadakı etkcn, yasamanın kendısı 1 , 1 aıılanıını vKııınesıdır 11 1 Neden ba/ı ınsanlaı eıkcn yaslanır' Bıı 11 1 sanlar, artık kctıdılerı ıçın yapabılecekleıı bu şev kalmadığına ınannııştır da ondan Ncdcn bazı insanlar ılcrı yaşlarında da genı, kalmayı başarır' kcndılerının daha yapmaları gcrckcıı ışlcr oldıığunu düsünduklcrı, bu ışlerı yapmanın hayatları ıcın anlam taşıdığını duy duklan, bu ışlerı vaptnaya ısteklı oldukları ıcın Wodoo (Vudu) olunılcrını bılırız llktl kavımletdıkı buyıiLiıler bır ınsana oluııı cezası vc rıp dc bıı ınsana oleceklerını bıldırdıklcrı zaınan, vok genı, de olsa, bu ınsan o kararın gcldığı id man olur Bu genı, ınsanın, daha oiKe hıtbır hastalığı olmadığı halde, neden oldugıı c,ok ıne rak Ldılmıştır Bu olumun nedenı, " o ınsanın ölmcsı gcrcktığınc ınandırılması"dır Butun bır toplumun ölctcğınc ınanan ınsa nııı kendısı de ölCLCğınc ınanır vc ölur Çok oğ letıcı bır olgııdur bıı ölum, "bedensel vc beyinsel hareketlılığın bıtışı"dır Hastalık, "bedensel ve beyinsel hareketlılı gularını ezeı, yok edcr, ınsanı koıkuların ıcıne atar, hekımler de streslerlc, deprcsyonlarla uğraşır dıırur Besın maddelerı bozuluı, yııksek verım uğruna etlerc, seb/elere hormonlar verılır, hekımler de mıde ulserlerıyle, safıa keselerı bozuk luklarıvla uğraşır durur İnsanlar evdcnışc bınbır güçlükle koşarlar, ışten evc vorgun, bezgın, bıkkın donmek ıçın dıdımrleı Bız oıılara "hareketlılık" dcrı/ insanlar ışsızlığın derın acısını yaşamak zo runda bırakılır Bıılabıldıklcrı ışe gırer, verılcn duşuk ULietleıe ra/ı olmak zorunda bırakılır, "yaıın ııe olacağım" korkusunu yaşarlar B17 onlara "uıehulık" dcrız İnsanlar mutsuzluğuıı bıreysel ve toplumsal her turunun ıçınde yaşarlar tnsanlara "görcv" dcn söz edılır, "zorunluluklaı "daıı soz edılır, "sorunıluluklar"dan soz edılır B17 onlara "mutluluk" deri7 Sağlık, toplurnsal bır olgudur "Saglığııı dıyalckıığı"nı kavrayamadığımi7 7aman terımlerm vc rakamların ıçınde boğulur kalırız Oysa, düşünmemız ve bılmemız gereken bu dur Sıze bunu söylcmek ıstıyorum l 1 ~ TV de yayımlanan "Kuşaklararası Çatışma" konulu açıkoturumu ızlıyorum Gençlerın sorunlan nasıl açık anlattıkları dıkkatımı çekıyor Buna karşın kendılerıne "yetlşkln" dıyenlerın kaygıları korkuları sınırlılıklerı ortaya çıkıyor Yaşı genç bır dın oğretmenı açıkoturumdakı dığer gençlerden ayrılıyor "Nereye kadar ozgurluk" dıye kaygılı soruyor "Dınin onceden konmuş sınırları baştan kabul edllince artık özgur duşunce olamaz" dıye bıldığınden ozgurlukten korkuyor Uyumlu genç uyumsuz genç tanımında hep sormak gerekır Neye uyumlu ve neye uyumsuz? Bır hırsız çetesınde uyumlu genç öbur çete uyelerıyle anlaşmış 1yı geçınen demek değıl m ı ' Kım buna 1yı bır durum dıyebıhr? Bır toplumda yapılan haksızlıklara razı olanlarla onlara ses çıkarmayanlarla uyumlu genç olumlu bır örnek mıdır? Toplumu çıkar ortaklıklarıyla yönetenlerın gençlere gosterdıqı yon olan "sesını çıkarma bıze katıl sen de kendı çıkarını kolla ' mesa|iyla "uyumlu genç ' doğru bır yolda mıdır9 1 Uyumlu m u ' Sormak gerekır nelere hangı değer yargılarına uyumlu 9 Uyumsuz ' m u 9 Sormak gerekır, nelere hangı değer yargılarına uyumsuz? Insanın çağdaş değerlerıne arkasını çevırmış toplumdakı dayanışma duygusunu çıkarcılıkla erıtmeye çalışan bır toplum duzenıyle uyumlu olmak çağdaş gelışmelerle uyumsuz olmak demektır Buna karşın, çağdaş ınsancıl doğerlore sahıp çıkmak kışısel çıkar yerıne toplumsal dayanışmayı yeğ tutmak bozuk toplum duzenıyle uyumsuz olmak" ama çağdaş uygarlık duzeyı"yle uyumlu olmaktır Böyle bır çelışkı yaşandığı zaman 'uyumsuz olmak" erdemdır Bır ulkeyı yonotenlor eğıtımıne yon verenler artık çok gerılerde kalması gereken eskımış değer yargılarını surdurmeye çalışıyorlarsa, orada genç insanlar "uyumsuz gençler" olurlar Doğrusu budur da ondan I 1 Neye göre "uyumlu" olmak?.. 22