Katalog

Ülkemizde ilk büyük yerli piyango ise savaş gemilcri yaptırmak için "Donanma Ceıııiyeli" tarafından düzenlenmiş. Yine Hikmet Feridun Es'e kulak verelim: "Unlü 'Donanma Cemiyeti Piyangosu', sahiden dr I ıırkiye'de bir hadise olınus... Piyangoyu konulmak üzerc ailrlrrden, ııııiesseselerdcn, derneklerdcn nelen bir hucuk milyon parça cşya... Boş yok... Me kadar talilısi/ olursanız olunıu, biletini/c hiç degilse, bir büyük pakct zarf kfigıt cıkıyor..." Taksitle ve veresiye piyango biletleri l'iyaımoda Inından sonraki ılk büyuk kilonıetıe tası, "liüyiik Tayyare I'i\angosu". Ve anlutıldıt'ina goıe o döııcm, pivaııgonmı " a l lııı cağı": 9 Ocak 1926 tarihli biı yasa ile "kar$ılığı ır.ıkit olarak ödenmek iı/ere" piyango ılıı/oııloııif lıakkı, " T ü r k Tayyuri' ('i'ini.\ıli"ne \iiiliyor. Vasaduki, 'kaısılıgı ııakiı olaıak ödcıı1 ıııck üzere kaydı aslıııda "Milli I'iyango Idaresi" döneıııine yaııi 19.19 teınmumıula kadar, cpey "\unuisatilivor" ve "laksillr u 1 vi1resije hilt'l salıiji" guııdeme ıvliyor. 14 yıl boyunca siiren 'Tayyaıe PiyaıiiMİarı' l>.!9'da yeriııi 'Milli l'iyuıtgo Keşjdcleri'ne bırakıvor. O yılların 1 ocak tarihli ga/eteleriııı tararsak, adeta her yıl bir kliy. gihi lekrarlaıun şu vtiırlaıa rastlıyüru/: "Tay>are IMvangosıTııun yılb;ı>ı ke^idısi diııı K«'e saal srki/de lifyoj;lu'ııda A*rî Sinrması'nd.ı çckilmişlir. liu scferki lertip Kcfen seıuki yılh:ışı piyaıigolarındun dalııı zeıı^in oldıımı i(,in halk da d:ıha hüyıik bir alâka Ko^lermiş, daha saal yi'didcn ilibaren siıuına sııloııu dclınaya ba'jlıulını nibi l>iraz (>t'V Kelen hirv'ok kiıııselvr de dı>arıda kalıııı^; ı n l i n y i bü>ıık bir si'bırsı/lıklıı bcklt'iııişlerdir." bvel, lıpkı bııgün sabulıu kaı>ı TV cl.raıılarııım başııula bekleyen 'lalihli' \a da 'lalihsiz' bilel salıipleri gibi... Aııcak rakaııılar oklukça farklı: 19.16 yıluıııı büyük ikıaıniycsi, 500 biıı Tl.; aıdından 200, 100 ve 50 bin lira kazaııanlar sıralanıyoı. Ayııı yıl, "Nihayeli sıfır vc ııı, rakamilc biltn bili'ller" de beı>er lira " a ı n o r t i " kazanmiilar. liır soıııaki yılın, 1937'ııin I ocak taıılıli gazetelcı ine go/ atıyoru/. Yine ayııı satırlar: Çckiliş yine Heyoğlu'nda Asrî Siııemasrnda ve yine " G ı v ı ı scnclere nispellc pi>asaya dalıa vok l ar| ( | | bilel v ^ l ' ğ haldr bunların hcpsi de Milılmışlır" sft/cükleri... Ancak bu kez lıaberde İİRİııc bir yenilik: "Salonda radyo Urlibalı da oldıiKiı h;\a" eekili^in radyo aıacılıgıyl.ı " h e r larafta ilan vdildigi" bclirtilnıış. olmuş. Ancak daha sonraki yıllara uzanıp "loplaın ikramiye" rakamlarına baknıak insana daha berrak fikirler vcriyor: 19451972 yılları arasında iki rakamlı nıilyonlar devrede... 19721977 yılları arasında üç rakamlı milyonlar yer alıyor. Ilk ke/ 1978 yılında "I milyar" devreye giriyor. 1982 yılında ise, iki rakamlı milyarlara geçiyoruz... Ycniden elli yıl öncesine dondilğümii/'de ise I939'un toplaııı ikramiye tııtarının 3 milyon kıısıır lira olduğunu görüyorıi7. Ancak o zamanlar, "milyon" tam bir ınasal raknnıı... "Keiide güııleri" de tıpkı bugünkü kadar rcnkli. TV olnıasa, kiıni evde radyo dalıi bııhınnıasa da "milyonhık yılba^ı çekili^leri" geceyaı ısındaıı sonra tstanbul sokaklarında 'mUve/zilerin' cııılayan sesleriyle reıık ka/anıyor: Yılın talihlileriııi ya/ıtalihlileriııi yor!.. Yılbaşı ıtkilisi!.. İkinsı ci labı! Habeıleı sokak sokak, yavaş yavaş yayılıyor. Ancak Istanbııl 'kücük' vc Ueya/ıl'ta Zryıifphanını Kuıuığı'ııda (bııgiinün Ldebiyai lakültesi) yapılan «,'ckıliij gecelerinde hemcn lıerkes var: Üıılü bayiler de orada... Halk arasında kısa /aınanda "şöhrct olan" bu bayilerin bir kısmının 'ııanıı' bııgüne kadar ulaşınış Ilalta "INinıt't Abla", "kuıum olarak' bugün de yas,ıyor, Milli Piyango kııruııııı ile eşdeğer bir 'söhret' içinde... "ller zaınaıı sıkıııabası ile Kmiııünü'ıuleki nıiııik diıkkâııını, lulchı clbise gibi Rİyen Nimet Abla... Vc vefakâr koeası İsınail Kvy" bugün artık yaşaııııyorlar. Ama "talihli adayları"nın biletlcrini kendileıi secmeyip bayiyc çektirmeleı i, v'ekilis sonuna kadar, "uguru bozulmasın diye" bilet nıımaralarına baknıanıaları gibi gelenekler hâlâ yaşıyor. Yılbaşı gcceleıi doruğuna çıkan çckili^ heyecanının renkliliğinde değişen tek şey, galiba bilctlerin ve ikramiyelcrin rakamlaıı. ı ı Piyango sozluğu AMORTİ: Her çekilişte, son rakamına göre bıletlere verilmekte olan ikramiye. Değeri, biletin bedeli kadardır. Yılbaşı çekilişlerinde, bir milyon bilet amorti kazanmaktadır. BAYİ ODEME YETKİSİ: Sabit ve gezici ruhsatlı bayilerin yasal olarak ödeyebilecekleri ikramiye tutarı Bugün için bu ıkramıye, son üç rakama düşen miktardır. SERİ: Milli Piyango bıletlerınde, sıfırdan dokuza veya sıfırdan 99a kadar olan bıletlerin tümüne verılen isim Şans oranını artırmak üzere, kimi piyango tiryakileri 'son" satın alırlar TAM SERİ: Tam biletlerden, onluk veya yüzlük olarak yapılıp müşterilere sunulan deste biletler ÇAPRAZ SERİ: Onluk veya yüzlük serilerin düzenlenmesı sırasında biletlerın ilk ve son rakamlarının sıfırdan dokuza kadar sıralanmış olmasına dikkat edilen seri bıçimı KARNE: Onluk ve yüzlük biletlerde düz veya çapraz olarak düzenlenip özel bir kap içinde alıcılanna sunulan seri bıletlere verilen ad. ÖDENDİ DAMGASI: IkraiTnyolı bıletlerin hangi bayi tarafından ödendiğinin bolırlenmesı bakımından, bılotlerm arkasına vurulan damga. Bu damga zorunludur. YIRTIK BİLET: Ikramiyeli Milli Piyango biletlerinın numaralarında yırtık bölüm varsa, bu biletlerın ıkramiyeleri ödenmez. HAMİLİNE AİT OLMA: Mıllı Piyango biletleri, yasa gereği hamılıne aıttir; yani taşıy.mın, elinde bulunduranın mülkıyetındedir tiileti ibraz eden her kişi, ikramiye almaya hah kazanır. Milyonlardan milyarlara Otıı/İLi yıllarda, her yılbaşı çckili^inde, piyasaya vıkurtılau bilet sayısında \e toplaııı ikramiye lularında gerçeklen de suıekli artı^lar Piyango meraklılarının kendilerine has geleneklerı vardır: Bileti bir çocuğa çektirmek, çekiliş sonuna kadar biletin numarasına bakmamak bunların en yaygın olanları... Milyarlık umutlar dağıtan bir bayi... MÜKERRER İSABET: Çekilişte, bir biletin numarasına btrden fazla ikramiye çıkması hali. Seri numaralarına bu biçimde ikramiyeler donk düşen bilet sahibine, yasa gereği, yalnızca en büyük ıkramiyenin ödemesi yapılır. TESELLİ İKRAMİYESİ: Çekilışteki en büyük ikramiyoyi kazanan biletin numarasının hor haneslndekl rakama göre bir farkhlık gösteren 54 adet Milli Piyango biletine verilen ikramıyodir Bu ıkramiyenin tutarı, büyük ikramiyenin yüzdo 10'u olarak belirlenmiştir. ÇEKİLİŞ TERTİBİ: Yapılacak çekılışlerin, aylara ve ulusal günlere göre düzenlenmesı. KEŞİDE: Her tür piyangoda, ikramiyelerin çekilişı TAHRİF: Milli Piyango bıletlerinde tahrifat yani bozma, bilet üzerinde "kalem oynatma", ikramiye kazanamayan bir biletin bir ya da iki rakamını, başka bir biletin rakamına kesip yapıştırarak değiştirmektir. Bu yöntemle "sahte" bir ikramiye kazanmış bilet elde etmek, yasalara göre suçtur. I I "Talih kuşu"nun tarihi Bazı kaynnklar, "piyango"nun İbranller ve Eskl Mısırlılar tamttndan bilindiğinibelirtir. Roma imparatorluğu 'nda, özellikle Augustus döneminde, piyango topluınsal yaşantı içinde önemli bir yer tutardı. Şölenlerdo bir oğlonco kaynağı olarak geleneksellcşen piyango, söylenceye göre ilk kez, köylülerin ve bağcılann tanrısı Satürn onuruna düzenlonmiş bir talih oyunu... Augustus'ıın imparatorluğu döneminde (i.ö. 631.S. 14) herkesındeğişikikramiyelerkazandığıpiyangnlardüzenlenirdi... "Büyuk ödül" olarak da, geniş araziler, yurttaşlık hakları, birbirindengüzelkölekı/larverilirdi... Daha sonralan, bir kurum olarak piyango, 15. yüzyıl Avrupası1 nın büyük kentlerindekendinigöstermeyebaşladı.Latince'deköken olarak, "dcvüş" anlamınıtaşıyan "Loteria" sözcüğü, hertürpiyangoçekilişiiçinkullanılıroldu. italyanca'ya "Loıtec/a" Fransızca'ya "Loterie" olarak geçen sözcük, Türkçemize de, "Lotarya" diye girmiştir. Bugünkü anlamda ilk piyango. 1539 yılında, kârının bir bölümüdevlete verilmekkaydıylaFransada düzenlenmiştir. Ingiltere'deilk 'DevletPiyangosu', 1568yılında, liman inşaatlarının tinansmanını sağlamak amacıyla gerçokleştirilmiştir. Belçlka'da ise piyango, 1827 yılında yaygınlaşıp kurumlaşmıştır. l I On dokuzuncu yuzyılda bir çekiliş.