Katalog

Takvimi biliyor musunuz? Elbette, hepimiz çocukken öğrendik, değil mi? Bir yıl 365 günden, 12 aydan oluşur, bir ay 28, 30 ya da 31 günden ve yaklaşık 4 haftadan, bir gün 24 saatten bir saat 60 dakikadan, bir dakika 60 saniyeden oluşur. Bütün bunlar da Gregoryen takviminin birer parçasıdır. Bunu ezbere biliriz. Ama bakalım Gregoryen takvimiyle ilgili aşağıdaki soruları da bilecek misiniz? • 10 Fkiın 1582'de Rnma'da ne olılıı? a) Bir hiikümet darbcsi. b) (iregoru'n takviıniııiıı son şckli yürurluğc girdi. c) Hiçbir şcv olnıadı. 1 2 3 . Doğru cevap 602 idi. Bu arada parmak hesabı yapanlara eksi sayılaıa fa/lasıyla alışkın olan kinıi ıısia matematikeıye naııık yapabiliı, siıııku birçok matematikçijjın ilk aklına gelen şe\ >u hesaptır: 3W+10O0 601. Bu lıesap ise \anlıMir. 4 . 21. \uz\ıl I Ocak 2001 yılında bd^laı vuııku 0 ulı diye bir ^ey olmadığıtıu goıe I yıı/yıl, I Ocak 1 \ılında ba^ladı ve 31 Aralık 100 \ihnda tamamlandı. Deumını hesaplamaya gerek \ok lıeıhalde. Ama >anıldı\sanı/ u/.ul1 me\in: I ) şu/yılın ba>ı aynı şanlı^ı yapan hııkumetlcr yü^unden iki det'a kutlandı. 20. \u/yılın ba>langiLi ise Avrupa hukunıotleriike orıakla>a 1 Ocak lOTde kutlandı ve kiııısc onlaıa asıl uldonıımunuıı bir >ıl sutıu oldııfu nıı anlaiamadı. 5 . Belki ılk ağı/da 4'e holunebildığıtıe goıe "labii" demeye kalktıtıı/. Dejil. M.S. 4 artık yıl uldıığuna gorc ondan 4 ytl oııcesi M.Ö. 1 Mİııiır. U lıalde milattan oneesi içıtı kcndibindon 1 vıkaııldıktan soıııa doıde holünebılır sayılar aılık sılıdır kuralı geeerli olmalıydı. Ancak M.C). 5, M.O 1 \e M.S. 4 yıllan da aıtık vıllar degıldı, eunkıı HıKen takviminin aıtık yıl kurah o sırada henu/ ıı\rıılamaşa gt\meıuisti 6 . İki v'iıin olumleri arasında tam 10 gıııı vardır. 1582 \ılıııda Papa (iıegcır takvım lelıııınunu yaptıg'ında bııııa sadece Katolik ıılkeler ııydu. C'er\antes Katolik Ispanva'da olduğıı için 23 Nisan 1616'da oldıı geıçekteıı. Shakespeare 2? Nısan l(l!6'da olduftınde Ingılti'te'nin kullaıulığı Julyen takvimine goıevdı bu. Avıiı guıı ise Kpanva'da hcnu/a>ın l.Vııydıı. Huıuııı biı başka ornej'iın hcrhalde sıp dive hileceksinı/dir: Rusşa'da WI7 Devnmı'ııe " t k i m Devrinn" adı verılıı, ovsa dcvrimin yıldoııumu kasımdadır. Çarlık Rusyası tıregoryen takvimi hiçbir /anıan ıı\gıılayamadı. [ ÇIZGI MEHMET ULUSEL 7 . 20. yu/yıl 19. yu/vıldan bir gün daha uzııııdııı. Bıınun nedeni, daha oiKeanlatlığımı/. bir yılııı sadece 4'e degil, aynı /aınanda da HX)'e bolııııememesi va da 100'e bokııuıvoısa ek olaıak 4OO'e bo luntnesi ceıektiği kuralıdır. iki yıiAilın butun yıl lanbırbinnedenktiı,\alnı/ l900\f 2000hatıc. 19(X) yıl' 4'e böhmebilıyor, ama aynı /aınanda 100'e de hcıUınuyor. Ama 4(K)'e bohınemıyor. O lıalde bu vıl bir artık yıl değıl. 2(XKI ulı ise 4'e 100'e ve 4O0'e bolunebihjor. Dolavısıvla bu yılııı bir guıı fa/lası iki vu/yıl arasında l'aık varatıyor. 8 . llattanııı gımleri 7'şer gun aravla lekraılanır. Bir yıldan ötekine geciste ^se tarihleıle lıal'tn gımleri arasında biı guııluk bir kavma olur. Yaııı 1 Ocak 1989 Pa/ar ikeıı 1 Ocak 1980 l'a/artcsi giıınıııe rasiçelecektır. Aıtık vıllarda ise orneğin pa/ardaıı salıya atlanır. Yılııı 12 ayı oldugun.ı gorc dc lıer vıl mutlaka eıı a/ bir cuıııa l.Vııııe ıastlavacaktıı. Ba/ı vıllarda iki laııe cuma 13'u vaıdır, hatta bazı vıllaıdn tam 3 laııc bııden gorulur. • 0 >ılı var mıılır? a) Vardır. b) Yoktıır. c) İki taııe birdcıı v;ıı. lîııı milattan öiK'e, biri sonıa. « Soknıl ınilallaıı once 399 yılında idaın odilıli. Sokral'ın bininri olıım vıldöniimii ne /anıan anıldı? a) 600. b) 602. c) 601. T 21. \iinil nc zaınan ba^lıjor? a) 1 Ocak' 2000. b) 31 Aralık 1989. c ) l Ocak 2001. • Htr drırt >ılda bir \ıl "arlık >ıldır", yaııi 365 dcğil 366 gündur. Örncğin 1960 gibi. Pcki milaltan ünce 4 jılı artık \ıl mıdır? a)Evct. b) Hayır. c) 0 sırada aıiık yıl yoktıı. • Shakespearc 23 Nisan 1616'da üldü. Çervanles'in dc öliim larihi 23 Nisan 1616'dır. İki şair ayııı gün mu oldü? a) Evct, tabii. b) Hayır, çıınku biri lııgili/, biri İspanyol. c) Hayır, çünkü takvim rcformu yü/unden o gün tckrar olildi. / , 19. yü/>ıl ını dalıa uzun, 20. jii/yıl ıııı? a) Ikisi de aynı uzunlukla. b) 19. yıizyıl dalıa ıı/ıııı. c) 20. yü7yıl daha uzun. 5 6 0 « Batıl inan(,ları olan insanlara «;örc a\ın 13'iine rastla\an cııına, ııgıırsu/ bir gundnr. Cuma 13'u bıılunmajan bir \ıl ise lalih >ılıdır. Bundan sonraki lalih \ılı nc /aınan? a) 1998. b) 2284. c) Hiçbir /anıan. Q Yomtlar 1. "Vısaıımamış guııler" deviıııi bu gune ıı\ gıılanabıhr, cıınku Roma'ıla 4 f kim 1582 gutuııuı 15 ["kim 1582 guıuı i/ledi. Tıım takvımletın oıı.ık kusııru, iklımsel yıla esiti olmayıslarıdır. Hıcn lak vimde 10 gunden la/la olan hu sapma Ciregoı\cıı tnkvimdc dc tanıamcn ortadan kalkmamı^iı. Jul Sezar'm M.Ö. 45 yılında yururluğe koydııgıı takvım doıt >ılda hir arlık yıl olması saycsiıule iklimlcrin yılıııa 11 dakika, 14 sanıyc yakLı>mı>!ı. Ama 16. yıı^yıla gelindiğmde bu 11 dakika 14 saniyelcrın loplamı 12 puını hıılnıu^tu. Bu vıı/deıı Papa XII. Circgor fıiıkı a/allmak için ckııııiıı tıj^larında 10 gumı ıpıal clü. Bundan sonra aynı jcy ulmasın diyc dc >u kurah lakvinıe ekledı: Bir yılııı artık yıl olahilmcsi ıçın 4'c bolıınebilmesi ycime/, a\rıca ya 100'e bolııncıntyccck olmalı ya da 4(X)'e boluncbilınesi perckir. Bu saycde takvimden birkaı; artık yıl cksildi \e mcvsınılcrdcn olu^an iklim yılı \k i'ark 26 saniyeye indi. Kullaııdığımı/ tak\ime de bu yu/den Julyen değil Gregoryen denir. 2 . Yıllar matcmatıkıc "sıra sasılan" adı vcrilcıı sayılarla sa\ilırlar. Buının tam sayılar kumcsindcn l'aıkı, (Vın olma\ı>ıdır. l)olayısı\1a milaıtan somaki gııııler M.S. 1, onceki gunler de \l.(). 1. yıla aitti. Ama vaı dediysenizde u/ulme>in. Astronomlar miladın onlara çıkardıjı bu /orluğıı reddettıkleri ıvııı bıı de 0 sılının bulunduğunıı \arsayarlar. Belkı su de asuonomlardan yanasını/dır. Hazırlayan: Erol Özbek 19