Katalog

S A Ğ L I K Erdal Atabekı Sigarayı bırakmaya hazır mısınız? Bu konunun elbette tek bir reçetesi yok... Ama öncelikle "sigarayı bırakma kararı" üzerinde durmak gerek. sıyla bu iki soruna çözüm arıyor. "Alkollü içki içme, süt i ç . " "Sigarayı bırak." Kampanyalar düzenleniyor. önlemler alınıyor. Toplumun davranışı değiştirilmek isteniyor. Sigara kampanyası, Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı Büient Akarcalı tarafından ülkemizde de başlatıldı. . "Sigara içmeyiniz" kampanyası doğrudur. Sigaranın çok yönlü zararları ortaya çıkmıştır. Süreğen bronşitten akciğer kanserine, damar çeperlerinin bozulması, daralmasıyla kalp infarktlarına, beyin felçlerine kadar geniş bir hastahk listesinden sorumluluk payı vardır. Ancak madalyonun bir de öbür yüzü var. Sıkıntılar içindeki insanı dertlerini paylaşamayan insan, bir avunma, bir oyalanma da olsa, kendisine sigara gibi alışkanlıklar edinmekte, bunlardan vazgeçmeyi daha büyilk bir sıkıntı olarak duynıaktadır. Bu ttlr kampanyaların, toplumsal yalnızlık dönemlerinde, hele de dozu kaçırılıp bir tür yeni baskı biçimini alırsa, tepkiyle karşılaşması, yapılmak istenenin tersine sonuçlar doğurması olasılığı da vardır. "Sigara içmeyiniz" kampanyası nasıl başarılır? Toplumsal dU/eydeki önlemlerin başında. başkalarının da bulunduğu yerlerde sigara içilmemesi gelir. Doğrusu, kimsenin sigara içme keyfi için başkalarını sigara dunıanı içinde bırakmaya hakkı yoktur. Başkasının içtiği sigarayla "pasif içici" durumunda kalan kişinin sağlık zararı ortaya çıkmıştır, hele çocukların bu durumdan gördüğü zarar daha büyüktür. Toplumsal önlemler alınırken hedef kitlelerin de i'/i seçilmesi gercklidir. özellikle sigaraya hiç başlamamış gençler, yeni başlamış .gençler, sigara içen gençler çok önemli bir kitledir. Burada sigara içnıenin genç insanın kişilik kazanması, sosyalleşme simgesi olması dikkatle değerlendirilmelidir. Gençler, kendi kararlarıyla sigara ıçmemeli, kendi kararlarıyla sigarayı bırakmalıdır. Diğer bir hedef kitle, bir hastalığı olan erişkinlerdir. Burada da sigara daha zararlı etkilere sahiptir. Evlerde de küçük çocukların bulunduğu odalarda, küçük çocukların yaşadığı yerlerde sigara içilmemesi ilkesi benimsenmelidir. Kişisel düzeyde sorun, "sigarayı nasıl bırakırım?" sorusunun yanıtıdır. F.lbette bu konunun tek bir reçetesi yoktur. İnsanın kişilik yapısının, davranış biçiminin, alışkanlıklarından ayrılma yöntemlerinin etkisiyle kişiden kişiye değişen bir konudur "sigarayı bırakmak". Bu konudaki önerijerimi, kuşkusuz denenmiş yöntemleri de dikkate alan önerilerimi ayrıca belirteceğim. Ama öncelikle, "sigarayı bırakma kararı" üzerinde durmak istiyorum. Bu karar insanın beyninde kesin olmalı, sürekli olarak "sigara i ç m e " davranışının üstünde yer almalıdır. Şu tip "karar taslakları"yla sigara bırakılama7: "Fvet, bırakmak daha doğru a m a . . . " "Herhalde sigarayı bırakmak iyidir." 'istediğim zaman sigarayı bırakırım." Once kaıar vermek ve karannda durmak. Çözümün ilk adımı budur. D Sebzeler rehberi 4*, Özel tadıyla, 'kişilik sahibi' bir sebze: Sarımsak • Keskin kokusuyla sarımsak, yüzyıllar boyunca pek çok yemeğin özel tadı olmuştur. Akdeniz uygarlıklannın sofralarında Yunan'dan ve Roma'dan beri eksik olmamış, sofraların vazgeçilmez konuğu olmayı sürdürmüştür. Bulunduğu her ycrde, "Ben varım," diyen bu özel kişilikli sebze, kendisine yüklenen "şifalılık, yararlılık" niteliklerine hak verdirir. Besin değerleri bakımından kalorisinin yüksek oluşu ve B grubu vitaminlerinin özel yüksek değerleriyle dikkati çeker. Ayrıca, içinde salisilik asit ve iyot bulunur. 100 gramının kalorisi 136. Protein 6.1 gm., yağ 0.1 gm., korbonhidrat 27.5 gm. Mlneraller: Sodyum ve potasyum yoktur. Kalsiyum 38 mg., fosfor 134 mg., demir 1.4 mg.'dır. Magnezyum ve fluor da yoktur. S igaraya kişisel bir alışkanlık olarak bakmak yanlış. Sigara, sosyal hayatın bir parçası olmuş. Yaşama kültürünün içindeki yeriyle, yetişkinliğin simgesi oluşuyla, bir başkaldırı yöntemi oluşuyla, sigara paketiyle, çakmağıyla, purosuyla, piposuyla, ticaretiyle, endüstrisiyle sosyal hayatın bir parçası. tlk bulanlann Aztekler, Mayalar olduğu sanılıyor. Sözcüğün kaynağı da Maya dilindeki "sikar", "tiitün içen kişi" demek. lşgalci Ispanyollarla Ispanya'ya gelişi 1600'lerde. lspanyolcaya "cigarro" olarak yerleşiyor. Ispanya'nın Avrupa'ya yayılması, iki yüzyıl alıyor. Başlangıçta içiliş biçimi "sigar." Zenginlerin bir lüks gösterisi. "Sigar" bugün de böylc bir simge. Sigara, "sigaret", küçük sigar olarak küçük üretimlerle başlıyor. Avrupa'da evlerde yapılan "sigara"ların kadınlar tarafından kapı kapı dolaşıp satıldığı biliniyor. Sonrası, endüstrileşme. Tütün ekimleri, sigara şirketleri, yüz milyonlarca insanın edindiği alışkanlık, büyük bir ticaret alanı. Sigaranın zararlarının ortaya çıkısı da gecikmiyor. Bu zararlara dikkat çekilmesi, sigara tiryakileri için fazla bir şey değiştirmiyor. Bu sıkıntıyı gidermek için de, "Yak bir sigara." tnsanlığın başını ağrıtan iki sorundan birisi oluyor alkol ve sigara. Giderek bu iki "zararlı alışkanlık", sürekli karsı çıkılan konular oluyor. Toplumlar, devletlerin dc konuya el atma Sigaradan aynlmanmon adımı.. 1 . Kanr vtriMk « karanndm Mrumhjhık duymak: "Sigarayı bırakıyorum!" Bu kararı verıniz. Bu kararı inanarak verinız. Sigarayı bıraktınız ve birti. Yılların alışkanhğını böyle bitirlvermek kolay değildir. Ama, bazen de bir şeyin böyle bitivermesi gerekir. Karar verdinlzve bitti. Zararlı dostlardan da kurtulmayı bılmek gerek. 2 . Sigarayı bırakmaya bir sflra dı koyablUrslnlz: Kendlnizi daha rahat duyacaksanız, sigarayı bırakmaya bir süre koyun. "Sigarayı üç ay bırakıyorum." "Sigarayı bir ay bırakıyorum.." Böyle deyiniz. Kendinlze tanıdığınız sürenin sonunda kararınızı yeniden gözden geçirin. Sigarayı Dir süre bıraktığımzı görmek, kendinize güveninızı arttıracaktır. 3 . Sigarayı bırakmakterttopklyapar m(l Sigarayı bırakiığı ıçln hastalanan kimse yoktur. Böyle "tevatür"ler tiryakilerin sarıldığı yanlış can simitleridir. Sigara, sadece bir alışkanlıktır, doğal bir gerekslnme değildir 4 llk günlerl kanramaıtca gAiOstayln: ilk 24 saat, sonraki üç gün. Başta biraz sersemlık, bıraz sinirlillk olabilir. Eliniz ne yapacağını bilmez, ağzınız boş kalır. Ama, her saat her gün bir zaferdir. Ne kadar rahat olduğunuzu görüyorsunuz, değil mi? 5. Sigaranın yarlns abur cuburu koymayın: Ağzmızı oynatmak için fındık, fıstık, leblebi, kraker yemenın sonu yoktur Sigarayı bırakınca aşırı kilo.almanın en büyük nedeni budur Sigara zararlıydı ve bıraktınız. Bugünler geçecektir. Geçiyor bile. 6 . Sigara pakatlnl, çakmagınm gfcttnuzfln önflne koyun: Onlan kaldırıp da "kırılan aşk" oyununu oynamayın. Gözünüzün önünde dursun. Dursun ve elinizi sürmeyin. Gördünüz, yapabiliyorsunuz. 7. Sigara Içanlarin yanından kaçmayın: Sigara içilmesi sizi etkilemeyecektlr. Yanlanndan kaçmayın. Yaptığınızı da abartmayın. Gösterlşe gerek yok Sadece, ikramları gülümseyerek gerl çevirin. Siz sigarayı bıraktınız. 8 . "Sigarayı bırakmak doflnıdur" tozOnO kandlnln sAytayln: Sigara içenlerin yanında, "sigara zararlıdır" falan demeye gerek yok. Alçakgönüllü olun. verdiginiz mücadelenln keyfini siz tadın. Gereksiz gösterışler başınıza iş açar. 9 . Zortandıflınu dunımlara dikkat: Arkadaşlarla otururken, yemek bitince, canınızın sıkıldıgı anlar zorlandığınız durumlardır, dikkat "Şlmdi bir sigara olsaydı" dediğiniz anda kararınız sarsılabilir. Şoyle ayağa kalkın, biraz dolaşın. Ağzımza biraz elma atın, ya da bir dilim portakal. Bazı güçlükleri göğüslemek gerekir değil mi? 1 0 . Çalnpna «arlmlnlı azalmaı, mtrak ttmayln: "Kafam saman gibi, ne yaptığımı bilmiyorum" diyebilirsiniz. llk günler için doğru da olabilir. Ama, bir hafta sonra bunu diyorsanız, dikkat edln. Hafif bir dönüş yolu arıyor olabllirsiniz. Sigarayı bıraktınız ve blttl. Hepsi bu. D Vitamlnlerlne gelince: A ve E vitamini yoktur. Bi vitamıni 0.20 mg., B? vitamini 0.08 mg., Niacin 08 mg., C vitamini 14 mg. Bu yazı dizimizde, sebzelerin besin değerlerini vermeyi amaçladık. Bu değerlerin yanında, "Şifalı, yararlı, filanca hastalığı iyi eder, falanca rahatsızlığa iyi gelir" türünden değerlendirmeıer yapmadık. Ayrı bir yazımızda bu konuyu işleyeceğız. Bitkilerden ilaç olarak bugün de yararlanılır. Ancak.. Sarımsak yararlıdır. Sarımsak iyi bir sebzedir. Bunlar doğrudur. Fakat, tansiyonu yüksek olanların sarımsak yemesi başka bir şeydir, tansiyon yüksekliğini ara sıra sarımsak yıyerek iyi ettiğini söylemek başka bir şey. Bu ayrımı bilmek gerekir. Tansiyonu yüksek olanlar ara sıra sarımsak yesinler elbette, iyidir. Ama tansiyon yüksekliği hastalığını bir hekime başvurarak iyileştirsinler. Doğrusu bu. D 15