Katalog

ABD'de ırklar mozaiğinin yeni dengesi Bozulan 'büyülü reçettf 79507/ yıllara kadar ABD nüfusunun büyük çoğunluğunu oluşturan beyaz, İngiliz ve Protestan kökenli Amerikalılar, yerlerini İtalyan ve Ispanyol kökenlilere bırakıyorlar. İ ngiliz kökenli Amerikalılar, Ulkenin her zaman en seçkin tabakasını oluşturmuşlardır. Bunlar Amerika Birleşik Devletleri'ni kuranlann torunları olmakla övünürler. Amerikan tngilizcesinde bunlara "WASP" adı verilir. Bu VVhite (beyaz), AngloSaxon (ingiliz soyundan gelenler) ve Protestant (Protestan) sözcüklerinin ilk harflerinden oluşmuş bir yapay sözcüktür. 50'li yıllara kadar Amerikan nüfusunun buyuk çoğunluğunu bu sınıf oluştururken, son 1980 nufus sayımına göre WASP'lar sadece 50 milyon kişi olarak belirdiler. Bunları az farkla izleyen sınıf, Alman asıllılar (49 milyon). Diğer ırklar ise, şu nüfuslara sahipler: Irlandalılar (40 milyon), Afrikalılar (21 milyon), Fransızlar (13 milyon), ltalyanlar (12 milyon), lskoçlar (10 milyon), Polonyahlar (8 milyon). Lee Iaccoca ve New York eyaleti yöneticısi Mario Cuomo gibileri artık böğürtlen soslu hındi yerine spagetti yemeyi yeğlıyorlarsa da bırer NVASP'lar. VVASP'ların azınlıkları özümseme stratejisı, İrlandahlar, Almanlar, Yahudıler, ltalyanlar, Japon ve Çinliler üzerınde başarılı sonuçlar verdi. Hatta karaderililerde bıle bu başarıdan söz edilebılir. Sıyah kentsoylular Amerikan toplumunun değerleri ile butunleşmeyi son derece mukemmel bir şekilde başardılar. Karaip, Latin Amerika, Meksika, Portorico ve Küba kökenliler ise bu butunleşmeyi en zor sağlayan etnik sınıflar olarak ortaya çıkıyorlar. "Onlar Amerikan lejyon bandosunu dinlcmek için hiç mi hiç zahmete katlanama>an bir sınıftır" deniyor bu ınsanlar hakkında. Muhafazakâr VVASP'lar, Ispanyol kökenlılerin yaşam tarzının (kaderci, du>gulara fazlasıyla bağımlı, erkek sı*""' nıfının ustünlüğune inanan, kapalı aıle ve ataerkil), siyasi göruşlerinin (ulusal klan zihniyeti şeklinde) ve devlet anlayışlarının (demokrasıye ınançlan zayıf, herkese aıt olana saygısız, oluşmuş düzene karşı uyumsuz) olduğu göruşunu savunuyorlar. örneğin Meksikalılar ve Kübalılar, seçımde tek koşul olarak, kendi soylanndan gelen, kendı yararlarına olacak hakları gözetecek liderlere oy vermeyi düşünuyorlar. Mıami'de, örneğin Kübalılar belediye meclisine egemenler ve Belediye Başkanı Xavier Suarez, toplantıları lspanyolca konuşarak yönetiyor. Florida'nın tspanyol kökenli halkı ise daha zengin. Bankaların yuzde 40'ını kontrol altında tuıuyorlar. Ayrıca onların tarafını tutan "Dıarıo de Las Americas" adında bir gazetelerı de var. Bacardi Romları gibi büyük sanayilere de sahip bu Orta Amerikalılar. 1980'den bu yana sayıları yuzde 16 artan Ispanyol Amerikalıların sayıları yöredeMJrnilyon civarında. Buna artı olarak da kaçak çalışan 5 milyon kişi var. Sayılarının fazla oluşu ile güçlerınin artacağı inancında olduklarından Orta Amerikalı gruplar belli bölgelerde toplanıyorlar. Latin dünyası, WASP dünyasına adeta kafa tutuyor. lletişim araçlarında bile bu böyle. Ama şimdiye dek hiçbir etnik sınıf, böylesine cesur olmamıştı. S1N (Spanish International Network) televizyonu bütün Amerika 1 da özel televizyon kanallarından 300 ayrı istasyonda tspanyol dilinden yayın yapıyor. Dizilerden, Meksika âşklarına dek her şey var bu yayınlarda. Ama yoksul, kaçak işçi ailelerine yardımdan, hangi adaya oy verilmesı gerektiğine kadar her çağrı da haberlerde bildıriliyor. 1985'te bu televizyon 330 milyon dolarlık reklam aldı. Gerçi Ispanyol kökenli sınıfın kişi başına geliri zencilerden daha duşuk (6.613 dolar), ama araşıırmalar birkaç yıl sonra bu durumun değişeceğinı bildiriyor. La Palombara'ya göre, "VVASP'lar nasıl başlangıçta İrlandahlar ve İtalyanlardan nefret ediyorlar idiyse, bugun her şev, ersine dondu. Potada eriyen ırklar, bu ulkenin buyulu reçetesidir ve bunu degiştirmeye kimsenin gucu yetmez." C New York'ta bir geçlt törtni: Latin AmerikaUar başta... Doğum oranlarının düşüklüğü nedeni ile 2000 yılında WASP nüfusun bir milyon kişi daha azalacağı tahmin ediliyor. New England eyaletinde, San Francisco kentinde yerleşen VVASP'lar Amerika'yı oluşturan nUfusa kaygıyla bakıyorlar. Karışım, giderek daha çok Asyalı ve Latin Amerikalı olmayı sürdürüyor. Miami'nin Jackson hastanesinde her 6 saatte Haiti asıllı bir bebek doğarken, Maine veya Idaho gibi WASP kentlerinde doğumlar minimuma inmiş durumda. Katolik bir trlandalı olan John Filzgerald Kcnnedy dışında, Amerika Birleşik Devletleri'nin tüm başkanları birer WASP olagelmiştir. Rockcfeller'den Vanderbiltlere, Astorlardan Koosveltlere kadar tum büyük aileler VVASP soyadları taşırlar. Ama artık durum değişmeye başladı. Birkaç yıl öncesine kadar büyük bankaların yönetim kurullarının başlarında (örneğin Chase Manhattan Bank) bir WASP'ın oturmaması akıl alacak bir olay değildi. Ama bugünlerde Wall Street Journalin ekonomik yazılannda giderek daha fazla Italyan, Yahudi, Japon, Irlandalı ve Koreli adlara rastlanıyor. VVASP'ların kalesi olagelmiş Boston'un Latin SchooFunda bu yıl okulun en başarılı öğrencisı olarak bir Çinli kız seçildi. West Point Harp Akademisi'nden ilk mezun olan kadınlardan bir tanesi de Vietnam kökenli. VVASP'lığın gururu olan Harvard Universitesi'nde öğrencilerin yüzde 21'i azınlık etnik sınıflardan oluşuyor. (Yüzde 9'u Asyalı, yuzde 7'si Afrikalı, yüzde 5'i Orta Amerikalı). Amerika'nın en zengin kişileri listesinin 12. sırasında yer alan Bay An Wang, 194S yılında Şangay'dan göç etmiş bir bilgisayar üretimcisi. WASP'ın ana dili olan lngiiizce, Amerika'nın resmi dili iken, bazı eyaletlerde bu durum tehlikeye giriyor. Kaliforniya ve Florida gibi eyaletlerde Orta Amerikalı ve Asyalı dillere giderek daha sık rastlanıyor. "Ulusal dialektlere yeter artık!" çağrısına bir milyon Kaliforniyalı WASP uydu ve resmi yerlerde, okullarda, trafik işaretlerinde, Ingilizcenin yeniden tek dil olarak kabul edilmesini bir referandum olarak ortaya attı. Ronald Reagan'ın Amerikası'nda önemli olan etnik bağlantı değil, başarı. WASP'ların özellikleri şöyle dile getiriliyor: Kübah gençler, Amerikan topatmu ile bütünleşmekte en çok torlanan kesim. New York 'un Quenns semtindeki eglencelerde Mekdkahlar, geleneksel giysileriyle... Aristokrat, bıraz züppe, kendini beğenmiş, Amerikan geleneklerine sıkı sıkıya bağlı, biraz liberal, biraz neokonservatif, yelken, polo ve golf gibi sporlara düşkün, zengin ailelerden doğup, gümuş kaşıklarla beslenerek büyüyen, doğunun soylu üniversitelerinde eğitim görmüş, dindar ve model olarak Amerikan büyüklerini örnek almış kişiler. Korn Ferry International tarafından yürütülmüş bir araştırmaya göre, 1979 yılına oranla yönetim pozisyonlarında Protestanların sayısı yüzde 68.4'ten 58.3'e düşmüş. Katolikler ise, bu mevkilerde yüzde 21'den yüzde 27'ye varan bir artış göstermişler. Lee lacocca. bara: "Bunu anlamak için son 100 yıllık tarihi içinde Kungre uyelerinin soyadlarını incelemek yeterlidir" diyor. Profesör göruşlerini şöyle sürduruyor: "WASPlar hâlâ ulkenin sosval, ekonomik, politik açıdan kilil noktalannda bulunuyorlar. David Rockefeller. Yahudilerin bu konumdaki Güçlu oldukları eyaletartışları ise yüzde 5.6'dan yüzde 7.4 oranına lerde, güciine inandıkları kişiyi başa geçirmek yükselmiş durumda. İtalyan kökenli kişilerin gibi bir strateji sapladılar. Amaçları, olabilson yıllara kadar otomotiv ve benzeri sanadigi surece yerlerini kaybetmemektir. Yale yilerde önemli mevkilere gelmeleri olanaksıÜniversitesi'nde yurutulen uraslırmalara goza yakınken, bir ttalyan ailenin oğlu olan Lee re, WASP'lar, çok ırklı bu toplumdu fazla zaIaccoca'nın Chrysler'in başkanı olması artık rar gormeden )aşamayı ogrenmişlerdir. Üstekimseyi şaşırtmıyor. lik egemen sınıf olduklarından, kendini saySiyaset yaşamında da WASP'ların sayısı gidırmak isleyen mutlaka VVASP'laşma yoluna derek azalıyor. gitmek zorundadır. Çunku WASP, etnik bir Yale Üniversitesi'nden Profesör La Palomsınıf oldugu kadar, bir sosyal sınıftır da." 31