Katalog

İS., 5;5;5 '5~',5;5;ğ5;5Ğ5ğe;5şl=ı î5gl;5£5î5lJ5gfz5Qšg5r5lE;\J;L;5;5;5;5;5;5 ¬ 5=5=5=5 "5==~î¢=5=5<=.. '5=: 5: 1. 5=5=5=5=5=5 íšî `Ten"ı mı ,ı ;=i íîšífı 12 Sah 5555555= 55555553 55. ="'==55555=:Ü 555 55555555555 Ä Q' *+§Ÿ 'İ' Offff ++ Ÿf¢++Ÿ+Ÿ+f*=&F Ü* 'P Û f+İ Ö §'f+§§+§Ö'++O 55555555 5555555555 55=55=5=.5"555555 555 555*55;5 55555555555 fî* ~* *+*î*» : Meralar, otlaklar, balı k avlanma bölgeleri, doğal plajlar, su rezervleri, ormanlar, yaylalar. Ortak özellikleri, insanları n kullandı ğı ortak doğal kaynak olmaları . Bunları n sahibi kim? Kullanı m hakları kime veya kimlere ait? Satı labilirler mi? Kiralanabilirler mi? Nası l yönetilmeliler? Ortak doğal kaynakları n idaresini devlet mi, şirketler mi, yerel halklar mı yapmalı ? Gelecek nesillerin hakları nı gözeten sürdürülebilir ortak doğal kaynak yönetiminin ilkeleri neler olmalı ? Bu sorulara cevap arayan, ortak doğal kaynak kullanı mı konusunda kabul görmüş inanç ve kuramları derinlemesine sorgulayarak kökten sarsan çalı şmalar yapan bilim insanı Elinor Ostrom haziran ayı nda vefat etti. rtak ka nakları n nsanlar herkesin kullanı mı na açı k kaynakları tüketinceye kadar bazen trajik bir şekilde kendi sonları nı da hazı rlayarak kullanı rlar. “Ortak Varlı kları n Trajedisi” (Tragedy of Commons) olarak bilim tarihine geçen bu kuramı Hardin 1968 yı lı nda tanı mladı . Çalı şması o kadar ilgi gördü ki makalesi en okunan bilimsel makaleler listesine girdi. önetimi karmaşı k olarak kabul ettiği sosyoekolojik sistemleri analiz etmek için yetersiz kaldı ğı nı düşünerek, bunları n yerine tı p alanı nda yaygı n kullanı lan tanı sal yaklaşı mı savundu. Nobel Ekonomi Ödülü”nü alan ilk kadı n Ülkemizde doğal süngerin artı k çı kmaması , balı ğı n A bencil, kuralsı z ve kı sa go ı .H ' " çok çı ktı ğı bazı bölgelerde balı k miktarı nda 2009 yı lı nda Nobel Ekonomi Odülülnü alan ilk gözlemlenen büyük orandaki azalmalar, Van kadı n oldu. Nobel ödülü kendisine, ortak varlı kları n Gölülnde inci kefalinin neredeyse yok olması , ekonomik yönetimi konusunda yaptı ğı çalı şmalar ve köylülerin tarı m arazisi açmak için ormanları yerel toplumları n kullandı kları ortak doğal kaynakları yakması , Konya ovası nda çiftçilerin açtı ğı sayı sı z Hardin”in kuyu kuramı nı çürüten Elinor Ostrom yönetmek için kendilerini nası l organize ettikleri Nobel Ekonomi Odülü kazanmı ştı . nedeniyle yeraltı su rezervinin konusunda yaptı ğı çı ğı r açan araştı rmaları için verildi. önemli ölçüde azalması Nisan 2012ıde TIME dergisinin “Dünyada En Etkin tarafı ndan şirketlerin kullanı mı na açı lması yla giderek İç “Ortak Varlı kları n Trajedisi” 100 Kişi” listesinde yer aldı . Pek çok uluslararası ödül tahrip olması , Rusya ve Çinlde geniş otlakları n büyük Yq$dI'İ\a N teoremini destekler aldı . oranda tahrip edilmesi, yeni Tabiatı ve Bioçeşitliliği Ostromlun en çarpı cı tezi, ortak doğal kaynakları n Koruma Kanun Tasarı sı ile koruma altı ndaki Hardin, kullanı cı ları kullanı alanları n koruması nı n kaldı rı lacak olması , Çı ralı lda mı nı kı sı tlayan kuralları geliştirmekte birbirini tanı köyün ortak kullandı ğı sahilin bir şahsa kiralanması , yan insanları n, araları ndaki ilişkiler güven, `ysem,,@y,,,°°,oom dönemli çı karları nı karşı lı klı lı k ve itibara dayandı ğı ndan, birbirini 5 .. / .,,, z .ı ,o±;v.?. . W' HESılerin biyoçeşitliliğe verdiği zararlar, balı k maksimize etmeye çiftliklerinin deniz ve kı yı ları kirletmesi dünyada tanı ve mayan insanlara göre daha başarı lı olacakları dı r. çabalayan kişiler olarak Bu ülkemizdeki başarı sı z özelleştirme ve devletleştirme noktadan hareketle, pazar mekanizmaları ve devlet kabul eder ve bunları n yerine, ortak doğal kaynakları n yerel toplumlar örneklerden birkaçı . ortaklaşa kullanı lan doğal kaynakları ümitsiz biçimde tarafı ndan geliştirilen sistemler ile sürdürülebilir aşı rı tüketecekleri için iyi yönetemeyeceklerini iddia “Ortak Varlı kları n Trajedisi” kuramı nı n ardı ndan şekilde yönetilebileceğini savundu. Nobel ödülü bilim insanları dünyanı n farklı coğrafyaları nda pek eder. Bunu önlemek için iki yöntem önerir. Birincisi, aldı ğı nda yaptı ğı konuşmada*, yerel toplumları n doğal kaynakları n mülkiyet hakları nı n olması ve çok deneysel alan çalı şması yaparak kuramı çürüten kendi sistemlerini kurabilmeleri için karşı lı klı güvenin özelleştirilmesi, diğeri devletin mülkiyet hakları na sonuçlar buldular. İnsan toplulukları kullandı kları ne kadar önemli olduğunu vurguladı . Elinor Ostrom, r sahip olup bu kaynakları kontrol edip yönetmesi. ortak doğal kaynakları yok etmeden yüzlerce yı ldıyerel toplumları n geliştirdiği yüzlerce yı ldı r kullanı lan başarı yla yönetmekteydiler. Ostromlun en büyük Hardinlin bu çalı şması , ana akı m ekonomistlerin çok kadim doğal kaynak yönetim sistemlerini katkı sı bu çalı şmaları derleyip, analiz ederek sevdiği doğal kaynakları n korunması için savunmuştur. Yaptı ğı çalı şmalar ile, hem Hardinlin kuramı nı çürütmesidir. Ostrom, Hardinlin özelleştirilmesi gerektiği fikrini destekledi ve ayrı ca, sürdürülebilir ortak doğal kaynak yönetimi kuramı nı n dayandı ğı varsayı mları n ve modellerin özellikle merkeziyetçi hükümetlere doğal kaynakları konusunda çalı şan akademisyen ve pratisyenlere ilham yansı tamayacak kadar basit olduğunu devletin mülkiyetine geçirmek ve kontrol altı na alı gerçekleri p, olarak önlerinde yeni bir yol açmı ş, hem de bu yönetmeleri için bahane sundu. İlki kapitalizme, söyledi. Yerel toplumları n bazı şartlar yerine geldiği kaynakları yöneten resmi kurumlara, organizasyonlara takdirde kullandı kları doğal kaynakları kendi ikincisi sosyalizme uygun geliştirilen bu çözüm ve devletlere gerçekleri yansı tan bir ayna sunmuştur. kendilerine başarı lı şekilde yönetebildiklerini gösterdi. önerileri devletler tarafı ndan sürdürülebilir kalkı nma Bu sosyoekolojik sistemleri incelemek için yeni bir http://\>vvvw.nobelprize.org/mediaplayer/index.ph adı altı nda denendi. Amazon ormanları nı n devlet p?id=ı 223 model geliştirdi. Geleneksel bilimsel yaklaşı mları n, uı anmqk nitelikteki vakalardan...