Katalog

Cumhuriyet ENERJİ G 5 Nisan 2011 22 10 KAZANIN ARDINDAN AFŞİNELBİSTAN HAVZASININ KISA VE HAZİN TARİHİ Umuttan hayal kırıklığına Dr. Nejat TAMZOK Maden Yüksek Mühendisi Bir umut AfşinElbistan Linyit Havzası’nın hikâyesi 1966 yılında başlar. O yıl, Batı Alman Devleti teknik yardımı çerçevesinde Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA) ile bir Alman firmasının işbirliğinde kömür arama çalışmaları başlatılmış ve hemen bir yıl sonra havzadaki linyitin varlığı tespit edilmiştir. Bulunan kömürler, düşük kalitelidir. Ancak elektrik üretim santrallarında kullanılabilecek niteliktedir. Dolayısıyla, kömür varlığının tespit edilmesinden hemen dört yıl sonra 1971 yılında, havza kömürlerinin elektrik üretimi amaçlı değerlendirilmesine yönelik proje çalışmalarına başlanmıştır. Yatırım çalışmaları 1973 yılında ve ilk ünitenin inşası 1975 yılında başlar. İlk ünite 1984 yılında, dördüncü ve son ünite ise 1988 yılında tamamlanır. Ancak santral, havzada bulunan linyit kömürünün özellik ünya madencilik tarihinde örneğine kolay rastlayamayacağımız boyutta bir olaya Şubat ayının ilk günlerinde ülkemizde şahit olduk. AfşinElbistan Linyit Havzası’nda, yaklaşık üç yıldır kamu adına özel bir firma tarafından işletilmekte olan Çöllolar Açık Kömür Ocağı’nda, ilki 6 Şubat ve diğeri 10 Şubat 2011 tarihlerinde arka arkaya devasa boyutlarda iki heyelan meydana geldi. Heyelanlar, yaklaşık 2.7 kilometrekarelik bir alanı yerle bir etti. Kayan heyelan malzemesi 50 milyon metreküpten fazlaydı. Ocak kullanılamaz hale geldi. Ne yazık ki heyelan can kaybına da neden oldu: İki işçi heyelandan ölü olarak çıkarıldı, ikisi mühendis 9 kişi ise halen heyelan malzemesi altında çıkarılmayı beklemekte. Ülkemizi sarsan bu kazanın arka planı, ülkemiz enerji sektöründe bir umutken hızla bir hayal kırıklığına dönüştürülen AfşinElbistan Linyit Havzası’nın kısa ve hazin tarihi içerisinde tüm çıplaklığıyla önümüzde durmaktadır. D lerine uygun tasarımlanmamıştır. Bu nedenle hiçbir zaman tam kapasitede çalıştırılamayacaktır. Çevreye olan etkilerini azaltmak bakımından yeterli donanıma sahip değildir. AfşinElbistan A Santralı, yaklaşık 10 yıl çalıştıktan sonra 1994 yılında tuhaf bir özelleştirme uygulamasıyla da karşı karşıya kalmıştır. Ancak özelleştirilemediği gibi, o dönemki enerji yönetimi tarafından içinden çıkılmaz hukuki sorunlara yol açılmış, ciddi kamu zararları yaratılmıştır. Santralı besleyecek olan Kışlaköy Kömür Ocağı’nda ise durum farklıdır: Ülkemiz madencilik endüstrisinde daha önce kullanılmayan ve halen ülkemizde başka örnekleri bulunmayan son derece modern yöntem ve teknolojiler, 1984 yılından itibaren kullanılmaya başlanır. Söz konusu yöntem ve teknolojileri başarıyla kulla AfşinElbistan Linyit Havzası, Türkiye enerji sektöründe bir umut olarak görüldü. Havzadakı planlama hataları hayal kırıklığını beraberinde getirdi. Kömür ocağı açılmadan santral inşa edilen dünyadaki ilk tesis oldu. Yeterli önlem alınmayan santral bacası ve kömür külleri çevreyi kirletti. Bölgesel kalkınma örneği olacağı düşünülen havza yanlış uygulamalar nedeniyle felaketlerle anılan bir bölge konumuna geldi. nan kendi mühendis ve işçilerimiz – tüm olumsuzluklara karşın ve termik santral kömür aldığı sürece ciddi üretim kesintilerine ya da önemli sayılabilecek iş kazalarına yol açmadan madencilik faaliyetlerini sürdürebilmişlerdir. AfşinElbistan Linyit Havzası, ülkemizin sahip olduğu linyit rezervlerinin yaklaşık yarısına sahiptir. Havzada bulunan kömür rezervi ile mevcut elektrik kurulu gücümüzün yaklaşık yüzde 20’si büyüklüğünde bir kurulu gücü 30 yıl boyunca besleyebilmek mümkündür. Gerçekte, havzanın doğru planlama ile değerlendirilmesiyle, ülkemiz enerji güvenliğinin sağlanmasına yönelik ciddi bir katkı yapılmış olacaktır. Yörede önemli bir istihdam yaratılacak, bu durum bölgedeki göçü sınırlayacaktır. Ayrıca proje ile yörede diğer bölgesel sanayilerin gelişmesi suretiyle dolaylı istihdam da yaratılmış olacak, bölge için önemli bir gelir kaynağı oluşturulacaktır. Havzada doğru işletme yöntem ve teknolojileri ile üretilecek elektriğin maliyetleri hidrolik santrallar ile yarışabilecek düzeydedir. Bu bakımdan, elektrik üretiminde önemli bir maliyet avantajından da yararlanma söz konusudur. Tüm bu nedenlerle AfşinElbistan Linyit Havzası, uzun bir dönem Türkiye enerji sektöründe bir umut olarak görülmüştür. Ancak havza yapay olarak yaratılmış sektörlere bölünmüş, kaynak kaybı ve iş güvenliği sorunlarına yol açması kaçınılmaz olan çalışma biçimleri uygulanmaya çalışılmıştır. Planlama hataları, başlangıçta beslenen umutları hayal kırıklıklarına dönüştürmüştür. Bir planlama ucubesi Henüz hammadde tedarik edilebilecek bir kömür ocağı hazırlanmadan ülkenin en büyük termik