Katalog

7 ENERJİ Musa ÇEÇEN EMO 41. Dönem Yönetim Kurulu Başkanı Elektrik talebinde tarihi küçülme: Yüzde 4.9 u yıl ekonomik krize paralel olarak elektrikte yaşanan talep düşüşü nedeniyle ucuza elektrik üreten kamu santralları durduruldu, pahalıya elektrik satan özel sektör santrallarından ise daha fazla alım yapıldı. Bu uygulamada, DUY denilen karaborsada özel şirketlerin satış düzeylerinin korunması, alım garantili özel sektör santrallarına karşı olan yükümlülükler ve doğalgazdaki al ya da öde yükümlülüğü nedeniyle kamunun hidrolik santrallarının durdurulması etkili oldu. Sonuçta, elektrik üretim maliyetleri düşmesine rağmen vatandaşın faturasına zam yapıldı. Ekonomik krizle birlikte elektrik talebi OcakEylül 2009 döneminde ortalama yüzde 4.9 düşüş gösterdi. Yılın son çeyreğinde de durumun değişmemesi halinde Türkiye elektrik talebinde tarihi bir küçülme yaşamış olacak. 1980 yılından bu yana yalnızca 2001 kriziyle birlikte yüzde 1.1 elektrik talebi düşmüştü. Elektrik üretiminde ise OcakAğustos 2009 döneminde yüzde 4.8’lik küçülme yaşanırken, aynı dönemde kamunun elektrik üretiminde yüzde 11.2’lik kısıtlamaya gidildi. Yani kamu 8 aylık dönemde geçen yıla göre 7.6 milyar kilovat saat daha az enerji üretti. Böylece Türkiye’nin 8 aylık üretiminde talebe bağlı olarak gerçekleşen 6.5 milyar kilovat saatlik üretim azalışının tümü kamunun sırtına yıkıldığı gibi özel sektörün fazladan gerçekleştirebildiği üretim nedeniyle de kamu üretiminde kesintiye gitmek zorunda bırakıldı. B Kamu santralları susturuldu, elektriğe zam yapıldı AKP’nin serbest piyasa yandaşlığı, sözleşmeler, özelleştirmeler gibi uygulamalar yoluyla şirketlere kaynak aktarımının da ötesine geçmiş; kamu zararına piyasa manipülasyonlarına dönüşmüştür. İdeolojik olarak serbest piyasayı yaşatmak uğruna devre dışı bırakılan, ucuza elektrik üreten kamu santrallarının hemen devreye alınması gerekmektedir. hidrolik santrallarında üretim durdurulurken, özel sektör hidrolik santralları geçen yıla göre daha fazla çalıştı. 4628 sayılı Elektrik Piyasası Yasası öncesinin özel sektör uygulaması olan, yapişlet modeliyle kurulan, 4 doğalgaz ve 1 ithal kömüre dayalı santrallara yüzde 85 alım garantisi verilmiş olmasına rağmen, yılın 8 aylık dönemindeki üretimlere bakıldığında elektrik talebindeki düşüş bu santrallara hiç yansıtılmadı. Hatta geçen yıla göre yüzde 2.2 daha fazla üretim yapmalarına olanak sağlandı. Yine kurulu güç bazında yarıdan fazlası doğalgaza dayalı üretim gerçekleştiren ve yüzde 100 alım garantisi verilmiş olan yapişletdevret santrallarında da hiç üretim kesintisine gidilmediği, yüzde 0.5’lik cüzzi bir artışla geçen yılki üretim düzeyinin korunduğu görülmektedir. yapişletdevret ve işletme hakkı devredilen Çayırhan Termik Santralı) 683 milyon kilovat saat üretim artışı gerçekleştirdiler. Buna karşılık kamu santralları 7.6 milyar kilovatsaat, otoprodüktör santrallar da 1.3 milyar kilovat saat üretim kesintisine gittiler. Sanayi üretiminin yılın 8 aylık döneminde yüzde 15’lik küçülme yaşadığı dikkate alındığında, temel olarak kendi sanayi kuruluşunun ihtiyacını karşılamak üzere kurulan otoprodüktör santralarındaki üretim düşüşünün nedeni anlaşılmaktadır. Kamudaki üretim kesintisi ise serbest piyasayı yaşatmaya yönelik bir uygulama olarak karşımıza çıkmaktadır. fiyatına 1 Ekim’den geçerli olmak üzere yüzde 21.08 zam yaparken, bu zam konut kullanıcılarına yüzde 9.8 olarak yansıtıldı. İşçiler değil, iktidar şalter indirdi Ekonomik krizin faturası kamu santrallarına yıkılırken, kamu santralları üzerinden kriz özel elektrik üretim şirketleri için fırsata dönüştürüldü. Üstelik kamu santrallarına yıkılan fatura doğalgazdaki al ya da öde yükümlülüğü nedeniyle daha da büyük oldu. Türkiye’nin dışarıdan satın aldığı doğalgazı almaması durumunda bu kez kullanmadığı doğalgaz için bedel ödeyecek olması kamuyu hidrolik santrallarından yaptığı üretimde kesinti yapmaya yöneltti. Kamu santrallarının üretimlerinden yapılan kesintinin yüzde 45.8’i, bu yıl su gelirleri beklentilerin oldukça üzerine çıkan, hidrolik santrallarda yapılan üretim durdurmalarıyla gerçekleştirildi. Kamu hidrolik santrallarında geçen yıl yapılan üretimden 3.5 milyar kilovat saat daha az üretim gerçekleştirilirken, Türkiye toplamında hidrolik santrallardan yapılan üretim kesintisi 1.8 milyar kilovat saatte kaldı. Yani kamu İdeolojik uygulamalara son verilmeli AKP’nin serbest piyasa yandaşlığı, sözleşmeler, özelleştirmeler gibi uygulamalar yoluyla şirketlere kaynak aktarımının da ötesine geçmiş; kamu zararına piyasa manipülasyonlarına dönüşmüştür. İdeolojik olarak serbest piyasayı yaşatmak uğruna devre dışı bırakılan, ucuza elektrik üreten kamu santrallarının hemen devreye alınması gerekmektedir. Serbest piyasa iddia edildiği gibi “bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler” şiarının ötesinde, riskin ve zararın kamunun üzerine yıkıldığı, karın ise özel şirketler tarafından toplandığı bir yapılaşmadır. 4628 sayılı Yasa öncesindeki özel sektör örnekleriyle alım garantileri sonucunda milyarlarca dolar kamu zararı yaratılırken, bu kez de tam serbest piyasa iddiasıyla milyarlarca dolar kamu zararı yaratılmaktadır. Serbest piyasa adına yapılan tüm uygulamalar aynı kapıya çıkmaktadır: “Zarar kamuya, kar şirketlere.” Yaşanan rant düzenine son verilmesi, karaborsanın feshedilmesi, elektrik üretim, iletim ve dağıtım olmak üzere bütün olan hizmetin bir kamu hizmeti olarak kamu tarafından sunulması gerekmektedir. Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) olarak, elektrik hizmetinin temel bir insan hakkı olduğunu, yurttaşlara ucuz ve güvenli bir şekilde sunulması gerektiğini, bunun da ancak siyasi yandaşlık hesaplarından uzak bir kamu yapılanmasıyla gerçekleştirilebileceğini anlatmaya çalıştık. Cumhuriyet Enerji, bugüne kadar kamuoyuna enerji sektöründeki gerçekleri aktarmak üzere bize bir mecra sağladı. Bundan sonra da EMO her türlü platformda kamu yararını savunmayı sürdürecektir. ? ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ Karaborsanın çarkı işliyor EÜAŞ ve TETAŞ’ın, geçiş dönemi sözleşmeleri kapsamında elektrik dağıtım kuruluşlarına ikili anlaşmalar yoluyla elektrik satarlarken, bu yıl elektrik talebindeki düşüşe Kamuya öldür, piyasayı yaşat dönemi paralel olarak ikili anlaşma satış miktarlarını 4628 sayılı Yasa sonrası lisans verilen azalttıkları belirlendi. Dağıtım kuruluşlarının serbest üretici şirketlerin de krizden hiç etelektrik talepleri içinde oransal olarak ikili kilenmediği, OcakAğustos 2009 döneminde anlaşmaların payı korunmasına rağmen miküretimlerini yüzde 10.7 artırdıkları tespit tarsal olarak ikili anlaşma miktarlarının edildi. Serbest üretim şirketleri 1.8 milyar azaltılması sonucunda dağıtım kuruluşları kilovat saat; imtiyazlı şirketler (yapişlet, dengeleme ve uzlaştırma denilen karaborsa sisteminden alım yapmaya devam etmek zorunda kaldılar. OCAKAĞUSTOS 20082009 KARŞILAŞTIRMALI ÜRETİM TABLOSU Kamu santralları aynı düzeyde OcakAğustos üretim yapmaya devam ettirilselerdi, dağıtım kuruluşları bazında (kwh)Üretim Top. (kwh) 2009 2008 Artış (%) Fark 17 milyar kilovat saat olan EÜAŞ 47.793.752.513 52.682.858.560 9,3 4.889.106.047 karaborsadan alınan elektrik EÜAŞ'a BAĞLI ORT. 12.876.569.985 15.301.729.770 15,8 2.425.159.785 miktarının 7.6 milyar kilovat saat MOBİL SANT. 0 330.525.350 100,0 330.525.350 azalarak, 10 milyar kilovat saatin KAMU TOPLAM 60.670.322.498 68.315.113.680 11,2 7.644.791.182 altına düşmesi gerekirdi. İŞLETME HAKKI DEV.SANT. 2.953.263.000 2.949.782.000 0,1 3.481.000 Karaborsa, kamu santralları durYAP İŞLET SANT. 28.961.569.737 28.325.941.840 2,2 635.627.898 durularak yaşatılması ve imtiyazYAP İŞLET DEVRET SANT. 9.245.347.213 9.201.396.583 0,5 43.950.630 lı şirketlerden elektrik alımına İMTİYAZLILAR TOPLAM 41.160.179.950 40.477.120.423 1,7 683.059.528 devam edilmesi nedeniyle OTOPRODÜKTÖR SANT. 9.561.723.294 10.886.401.042 12,2 1.324.677.748 oluşan kamu zararı ise TETAŞ SERBEST ÜRETİM ŞİRKETLERİ 18.113.544.531 16.357.492.824 10,7 1.756.051.707 üzerinden elektrik kullanıcılarına TÜRKİYE ÜRETİM TOPLAMI 129.505.770.273 136.036.127.969 4,8 6.530.357.696 yıkıldı. TETAŞ, elektrik satış ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ