Katalog

Cumhuriyet Ankara 258/12 Haziran 2009 Ceren Necipoğlu: “Meleklerin Çalgısı” Mahzun... Amerikalı besteci Byrnes ile Cenevre’de Yans malar Şefik KAHRAMANKAPTAN [email protected] “Arp”ın atası belki de dünyanın en eski telli çalgısı. Ok atılırken, yay kirişinin çıkardığı tınlama sesinden esinlenerek, değişik sayıda ve uzunlukta telle arpi atasının yapıldığı düşünülüyor. Mitolojide, eski resimlerde meleklerin ellerinde gördüğümüz “lir”in ilk kez tanrı Apollon tarafından kurumuş bir kaplumbağa kabuğuna tel takılarak yapıldığına inanılıyor. Benzerleri eski Hitit, Mısır ve Mezopotamya uygarlıklarında görülüyor. Günümüzde orkestralarda ve solo olarak kullanılan arp ise, Dolmabahçe Sarayı’nda piyanoları da bulunan Fransız “Erard” tarafından 1811’de geliştirilerek, parmakla çekilerek çalınan 47 telli ve 7 pedallı, “pahalı” ve “ağır” bir çalgı olarak günümüze kadar geliyor. Çocukların da çalabileceği değişik taşınabilir ve kucak arpleri, Osmanlı’da bir dönem yaygın biçimde kullanılan, günümüzde uluslararası arpistimiz Şirin Pancaroğlu’nun girişimiyle yeniden îmal edilerek canlandırılan “çeng” gibi aile üyeleri bulunuyor. Bu kısa girişi, trajik ölümüyle Türk kamuoyu tarafından “farkına varılan”, ama uluslararası alanda tanınan, bilinen arp sanatçısı ve eğitmeni, Anadolu Üniversitesi Devlet Konservatuvarı Öğretim Görevlisi Ceren Necipoğlu (19712009) için tüm sanatseverle tâziyelerimi sunabilmek için yaptım. Ceren’in yitirilişi sürecinde basının büyük çoğunluğu konuya, magazinleştirerek yaklaştı. Size, bu ağırbaşlı Amerikan üniversitelerinden çifte masterli akademisyenle ilgili bazı doğru bilgileri ve kaybının yurtdışındaki yankılarını kısaca sunmak istiyorum: Programı ‘DoğuBatı’ eksenindeydi Ceren Necipoğlu, dünyada arp konusunda önemli etkinliklerden biri haline gelen, bir ay içinde, çoğu tarihsel mekân ve müzelerde düzenlenen 35 bin dolayında dinleyicinin katıldığı 108 konserin verildiği 4. Rio Arp Festivali’nden özel davet almış, konservatuvar yönetimi pek İranlı besteci Tafreshipour ile Eskişehir’de yaklaşmayınca, doğrudan Anadolu Üniversitesi Rektörü değerli bir mücevherini kaybetti” dedi. Prof. Fevzi Sürmeli tarafından üniversiteyi temsilen bu Eskişehir’de ise yakın arkadaşları Anadolu Senfoni Orönemli etkinliğe gönderilmişti. Orada resmî programda kestrası genel müzik yönetmeni şef Burak Tüzün, piyano iki resital bulunmasına karşın, genel istek üzerine üç re bölüm başkanı Serla Balkarlı Can, okuldan bölüm arsital verdi. Mekân, askeri müze olarak da kullanılan Co kadaşı Brezilyalı piyanist Lilian Maria Tonella, bestecikoro yönetmeni Danyal Mantı başta olmak üzere büpacaba Kalesi’ndeki salondu. Akademik kişiliği, tarihe merakı ve araştırmacılığı ile yük üzüntü yaşadılar. Öğrencileri Elif Güngör, Emel Çe“DoğuBatı” adını verdiği çok ilginç bir program hazır lik ve Ece Yavaş’ın yılsonu sınavında programlarını gözlamıştı. Üniversitedeki geleneksel sanat müziği öğretmeni, yaşları içinde çaldıklarını öğrendim. Ceren, yaşamını yikoro şefi Danyal Mantı’nın (d. 1960) bestelediği biri Sul tirmeseydi bu dönem orkestranın da yönetim kurulu üyetanı Yegâh, diğeri Nihâvend iki saz semâisi ile İngiliz lav si olarak çalışacaktı. tacı John Dowland’ın (1563–1626) 500 yıllık iki şarkısını çalarak, aradaki zaman ve yaklaşım farkına karşın, iki Pancaroğlu, anısını yaşatacak Ceren, araştırmacı kişiliği ve köklerine bağlılığıyla armüzik arasındaki benzerliği sergilemek istemişti. Doğu kavramının içine İranlı besteci, Tahran’daki Azad Üni pin sadece bir “klasik batı müziği” çalgısı olmadığını gösversitesi Konservatuvarı hocalarından Amir Mahyar Taf teren programlar yapıyordu. Tıpkı, Amerika’dan Türkireshipour’u da (d. 1974) katarak iki yapıtının ülkemiz ye’ye döndükten sonra, kendini Türkiye’deki akademik de ilk seslendirilişlerini yapmıştı. Bizim Hasan Uçarsu’nun yaşamın veya orkestraların kısıtlılıklarına sokmayıp, (d.1965) “Mavi ay gri, sarı gece duvar” adlı yapıtıyla, serbest solist ve eğitmen olarak projeler geliştiren Şirin Pancaroğlu gibi... Amerika’dan okul arkadaşı besteci Garrett Bu yazıyı yazarken, Pancaroğlu’nun değişik Byrnes’ın (d.1971) kendisine adadığı, ilk bir DoğuBatı sentezi içeren İstanbul’a seslendirmelerini yaptığı “AlacaCeren yerleşik İsrailli vurma çalgı ustası karanlık Görünümleri” ve “ElNecipoğlu Yion Muallem’le gerçekleştirveda” adlı iki parça ile John diği “Telveten” başlıklı albümü Cage (19121992) ve Gradinledim. ce Williams’tan (1906Arp ile değişik vurmalı 1992) birer parça da çalgıların birbirine yakışan programındaydı. Cetınısal birlikteliği, bu “meren, dönüş günü Paleklerin çalgısı”nın değişik ris’e kalkacak üç uçakenstrümantal arkadaşlıktan en geç saatte olanı, larla, farklı müzikal yaklahayranı olduğu ünlü şımları dile getirmeye ne İngiliz arp ve org sadenli elverişli olduğu göstenatçısı, “The Harp Conren önemli bir örnek. Arpin tısol” grubunun yönetmenısal uyum gösteren bir yol arni Andrew Lawrencekadaşı da flüttür. Nitekim PancaKing’i (d.1959) dinleyebilroğlu da, 4. Rio Arp Festivali’ndeki mek için seçmişti. konserlerini son yıllarda sürekli birlikte Festival yöneticisi Sergio da Cosçalıştığı flütçü Elif Yurdakul’la birlikte verta e Silva, besteciler Garrett ve Amir Mahdi. Temmuz sonunda ise Uluslararası Gümüşlük Festivali yar Tafreshipour’a ulaşarak görüştüm. Sergio’nun “Büyük arpçi” diye nitelendirdiği Ceren’in anısına Rio’da he çerçevesinde düzenlenen Eklisia Yaz Okulu’nda, kendi men özel bir konser düzenlenmesi kararlaştırıldı. Gelecek öğrencileriyle birlikte Ceren Necipoğlu’nun öğrencileriyılki festivalde anısına verilecek özel konsere ise Andrew ni ağırlayacak, festival çerçevesinde meslekdaşının anıLawrenceKing tâlip olarak, neredeyse programını bile ha sına birlikte konser de verecekler. Arp Sanatı Derneği Başzırladı. BBC’ye Ceren’le ilgili açıklamalarda bulundu. İran kanı Pancaroğlu’nun meslekdaşını unutturmamak ve lı besteci Tafreshipour, Ceren için Tahran’da bir basın açık anabilmek için geliştirmekte olduğu başka projeler de var. laması yaptı, kompozisyon sınıfında bir anma dersi dü Temmuz başında da, Fransa’da 2009 resmî Türk Kültüzenledi ve gelecek yılki Rio Arp Festivali’ne Ceren anı rel Sezonu etkinlikleri kapsamında desteklenen, “Osmanlı sına katılma ve onun anısına çalma kararı aldı. Amerikalı Çeng ve Avrupa’daki kardeş çalgı, arpa doppia’nın etbesteci Byrnes, “Alacakaranlık Görünümleri”ni İndiana rafında kurgulanmış, kültürlerarası bir müzik diyaloğu” Üniversitesi’ndeyken Ceren’in yardımıyla ilk arp yapıtı olarak nitelendirdiği “Padişahın Arpları” projesini Nanolarak bestelediğini ve kendisine ithaf ettiğini anlatarak, tes’da uygulayacak. Ceren Necipoğlu ışıklar içinde yat“Büyük kederler içindeyim, çok özel bir insandı. Dünya sın, Şirin Pancaroğlu’na da başarılar. 18