Katalog

15 OCAK 2023 3 Bireysel sınırlarınızdaki kırılgan alanlar, benliğinizi zedeleyebilir Akıllı kişi, kendini başkasının insafına teslim etmez Önce kendi Yem borusu ürkçe, deyimleriyle, kısa yem borusu çalar birilerine. betimlemeleriyle zihnimiz- Bazen de kişiler, yarı inanmış şekil- de zengin çağrışımlar oluş- de kendi kendilerine yem borusu çalar- turan bir dildir. İşte görü- lar, kendilerini ikna etmeye çabalarlar. öz değerleriniz T nüşü basit ama arka planı Özellikle 31 Aralık gecesi pek çok kişi, renkli mi renkli iki kelime: Yem borusu. “Bu yıl sigarayı bırakacağım; kesin diyet Bu yazıda “yem borusu” deyiminin gün- yapacağım; ikinci bir dil öğreneceğim” Sınır ihlali, ilişkilerde son günlerde giderek artan hızla dillere dolanan lük yaşamımızda ne anlama geldiğini ir- şeklinde birtakım kararlar alır ancak bir delemeye çalışacağım. yıl sonra aynı kararları tekrar almak zo- bir kavram... Bireyin kendini öncelemesi ilkesine dayanmasıyla runda kalır. eleştirilere konu olsa da manipülasyon odaklı zehirli davranışların Yem Borusu Ne Demek? SiYaSette Yem BoruSu Eskiden “Katana” adı verilen, top çek- önüne geçmek için yararlı olarak görülüyor. mekte kullanılan iri atlar gemiyle taşınır- Çocukluğumda siyasetçiler “Yakında ken yem verme öncesinde bir boru ça- fiyatlar düşecek” dediklerinde çevrem- lınır, atların sakinleşmesi üzerine arala- deki büyüklerin “Yine yem borusu çalı- Den İz rına giren seyisler onlara yem verirler- yorlar” dediklerini hatırlarım. Büyükler, ÜlkÜ tekİn miş. Rivayete göre bir büyük denizin or- alttan alta kandırıldıklarını hissederlerdi tasında yem bitmiş. Atlar acıkınca tepin- ancak buna rağmen “Belki bu defa doğ- meye başlamışlar. İri atların tepinmele- ru söylüyordur” umuduyla seçimde oy- riyle oluşan titreşimlerin gemiyi batırma larını yine böyle söyleyenlere verirlerdi. tehlikesi belirmiş. Kaptan akıllı bir çö- Siyasetçilerin yem borusu çalmala- züm üretip yem borusu çaldırmış. Atlar rı, insanların da buna inanmaları veya sakinleşmişler. Ancak bir süre inanmış gözükmeleri ülkemi- geçmiş, bakmışlar ki yem gel- ze özgü değildir, dünyadaki miyor, tekrar tepinmeye baş- pek çok ülkede, özellikle ge- lamışlar. Kaptan yine yem bo- lişmekte olan ülkelerde, örne- rusu çaldırmış, atlar yine sa- ğin Güney Amerika, Afrika, kinleşmiş. Bu yolla kaptan Orta Doğu, Asya ülkelerinde yem borusu çaldıra çaldıra ge- sıklıkla rastlanan bir durum- miyi sahile ulaştırmış. dur. (Bu noktada şunu belirt- Rivayet o ki o günden sonra mek isterim: Eskiden Batılılar “Yem borusu çalma” sözü bir “Geri kalmış ülkeler” derler- deyim halinde dilimize yer- di. Bunun kaba bir ifade oldu- Prof. Dr. leşmiş. Çocukluğumdan ha- ğunu fark edince söylemlerini Üst Ün iyelim ki birkaç aydır süren romantik bir ilişki- tırladığım kadarıyla birisi bir kibarlaştırıp “Gelişmekte olan niz var. Partneriniz sizden habersiz bir şekilde Dökmen şey vereceğini vaat ettiğinde, ülkeler” demeye başladılar. dışarı eğlenmeye çıktı ve siz bunu Instagram’da yetişkinler bu vaadin bir oya- Bu yeni adlandırmayla ben- Cinsel sınır gece üçte yaptığı paylaşımla öğrendiniz. He- lama, aldatma taktiği olduğunu düşünür- ce bir tür yem borusu çalıyorlardı çünkü Dsap sormaya hakkınız var mı? Bir çoğunuz lerse “Yem borusu çalıyor” derlerdi. Bu gelişmiş ülkeler aslında ötekilerin tam hızlıca “Evet” yanıtı verecektir. Ancak tüm sosyal iletişim deyime yakın sayılabilecek bir başka de- olarak gelişmelerini istemiyorlar, sadece biçimlerini kapsasa da en çok romantik ikili ilişkilerdeki ihlalleri yim ise “Ağzına bir parmak bal çalmak” “Bir gün siz de bizim gibi olacaksınız” iletişim biçimlerini bulanık hale getiren bir kavram, yuka- şeklindedir. Buradaki bal umuttur. diyerek oyalamaya, umut vermeye çalı- İlişkilerde cinsel sınırlar oldukça bulanık rıda söz ettiğim ve benzeri durumlardaki davranış kalıpla- şıyorlardı. Eski adıyla geri kalmış, yeni olarak görülüyor. Bu durum belki de en yoğun rını oldukça tartışmalı kılıyor. Günlük Yaşamda adlarıyla gelişmekte olan ülkeler ise bu konuşulması gereken durumlardan birini oluş- Sınır ihlali, psikoloji başta olmak üzere iletişim biçimleri- Yem Borusu yem borusu karşısında, “Hadi hayırlısı” tursa da pek çok insanın partneriyle cinsellik ni inceleme kapsamına alan her araştırma dalının son birkaç Bir borçlu, alacaklısına ara ara “Sa- diyerek sakinleşiyorlardı.) hakkında konuşmaya çekinmesi ortaya büyük yıldır kullandığı bir kavram. Özetle; herhangi bir iletişimde na olan borcumu da ödeyemedim, en kı- Üç kıtadaki gelişmekte olan ülkelerin sorunlar çıkarabiliyor. sözlü, fiziksel, duygusal ve sosyal sınırları aşmak anlamın- sa zamanda ödeyeceğim” dediğinde oya- yöneticileri, iktidarlarını sağlamlaştır- İstenmeyen cinsel pozisyonların dayatılması, da kullanılan sınırı ihlalinin öngörebileceğiniz gibi insanın landığını düşünen alacaklı, bazen güle- mak, kişisel anlamda işlerini kolaylaştır- istenmeyen dokunuşlar, cinsel sınır ihlallerinin birey olması süreciyle yakın bir ilişkisi var. rek bazen de asık bir yüzle “Sen bana mak için her zaman yem borusu çalmış- en tipik örnekleri arasında gösterilirken ilişki- Aydınlanma çağıyla birlikte hiyerarşik olarak mer- yem borusu çalıyorsun” derdi. lardır. Örneğin müjde adı altında, “Ül- ye üçüncü kişilerin dahil edilmesi gibi taleple- keze koyulan bireysel istekler ve arzuların kamu, top- Kadının erkeğe eşit kabul edilmediği kemizde çok büyük altın rezervleri bul- rin reddedilmesi durumunda kişinin cinsel açı- lum, gelenek gibi yaşantımızı biçimlendiren kavram- geleneksel toplum yapısında erkeklerin duk, yakında hep birlikte zengin olaca- dan eksik, yetersiz ve deneyime açık olmamak- larla fikirsel mücadelesinde bireyin özlük hakları doğ- kadınlara evlilik teklif etmeleri beklenir. ğız” veya “Ülkemizde çok büyük petrol, la suçlanması gibi duygusal manipülasyonlar da rultusunda geliştirilen her argüman, beraberinde “Top- Geleneksel yaşam tarzı, yavaş yavaş yeri- doğalgaz rezervi bulundu, pek yakında cinsel sınırların ihlaline diğer örnekler arasında. lumsal yaşamın sonu mu geldi” tartışmalarını getiri- ni yeni yaşam tarzlarına bırakırken evlilik çıkaracağız” demişlerdir. Süre bile ver- yor. Bunun birincil nedeni ise toplumsal katmanların teklifini erkeklerin yapması geleneği gali- mişler, masallardaki gibi adeta “Üç za- en tepesinde yer alan aile kurumunun ortak payda il- ba en son vazgeçilecek gelenek olacaktır. manda” demişlerdir. Bunun anlamı, üç kesine dayanması ve bu ilkenin kişinin bireysel özgür- Günümüzde çok modern gözüken kadınlar gün, üç ay, üç yıl, üç asırdır. Tarihin en lüğü ile kavramsal bir zıtlık oluşturması. bile evlilik teklifini erkekten beklemekte- büyük müjdesini Hitler vermiş, milletine Bu yüzden aile kurumunun olası yeni üyeleri olan ikili dirler. Bunun bir nedeni erkeğin hâlâ da- “Size bin yıllık bir barış vaat ediyorum” romantik ilişki paydaşlarının aralarındaki ortak paydanın ha atak algılanması, diğer nedeni ise tek- demişti. Bence bu, tarihin en uzun so- yüksekliği ile aralarındaki sınırların bulanıklaşması, söz lifin reddedilmesi durumunda kadınların luklu yem borusuydu, savaştan bunalan konusu sınır ihlali tartışmasını ortaya çıkarıyor. Bu tartış- erkeklere oranla daha fazla zedelenme ih- Almanları bir ihtimal rahatlatmıştı. mayı önceleyen yaklaşımların da ağırlıklı olarak feminist timallerinin bulunmasıdır. ve LGBTİ+ kaynaklı olduğunu söyleyebiliriz ki bu da çok Peki ne YaPmalıYız? Sonuçta evlenme teklifi erkekten gelir. doğal çünkü güncel düzen şartlarını oluşturan toplum ya- Birilerinin, özellikle siyasetçilerin sizi Kadını bekleyen konumuna iten bu du- pısı ve yapıyı oluşturan “eril” güç, bu kesimler için başlı kandırmasını, oyalamasını istemiyorsa- rum, bir türkümüzde “Zalımın oğlu al- başına bir sorun oluşturuyor. nız öncelikle okuma alışkanlığı edinme- cem dedi almadı” şeklinde ifade edilmiş- lisiniz. Eğitim sistemi sizi ezbere itse de tir. Anlaşılan oğlan kıza yem borusu ça- ihlal nerede BaşlıYor? düşünme becerinizi, yazılardaki, konuş- lıp durmuştur. Ancak tüm bu tartışmaların içinde konu dönüp dolaşıp bi- malardaki çelişkileri yakalama becerini- Evlilik konusunda ilk adımı atmaları bek- reyin sınırlarının nerede başlayıp nerede bittiği sorununa da- zi geliştirmelisiniz. Boyutsallık yaklaşı- lenen erkekler bazen ayak sürüyerek çeşit- yanıyor. Bu belirsizlik kafa karıştırıcı olsa da kavram çerçe- İl İşk İDe mında bilimsel farkındalık bulunduğunu li mazeretler ileri sürerler, örneğin “Sev- vesinde belirlenen bazı davranış biçimleri sınır ihlaline ör- kABUl e Dİlemez belirtmiştim. Bu yaklaşım içinde olayla- gilim işlerimi yoluna koyayım, şu borç- nek olarak gösteriliyor. Bunlardan bazıları şöyle: rı, görüşleri sorgulama, pozitif bilim man- ları kapatayım hemen evleneceğiz” der- sınır İhl Aller İ n Bağımlılık içeren davranışlar: Dünyanın pek çok tığını kullanma vardır. Boyutsal düşünme ler. Bazen de erkeğin bir metresi vardır. yerinde olduğu gibi ülkemizde de aşk ve kıskançlık şid- 4 fiziksel şiddet konusunda kendinizi geliştirirseniz birile- Erkek metresine, eşinden boşanıp onunla deti ve cinayetleri için “neden” olarak sunulan davranış- 4 Aşırı kıskançlık ri tarafından kandırılma ihtimaliniz azalır. evleneceği konusunda güvence vermiştir lar, bağımlılık çerçevesinde değerlendiriliyor. Karşı tara- 4 sürekli yer bildirme zorunluluğu Tüm yem borularına inandıktan, yaş tah- ancak bir türlü boşanmaz. Metresi “Karını fı memnun etmek için çatışmadan uzak durma eğilimi bu 4 Arkadaşlar ve aileden izole edilme talara bastıktan sonra bazıları, “Ben kan- ne zaman boşayacaksın?” diye baskı yap- durumun en tipik örneklerinden. dırıldım, elim kırılsaydı da oy vermesey- tıkça “Bir tanem söylemek için uygun za- n sınırların kabul edilmemesi: Sınırlarınızı yeniden sAğlıklı sınırlA r A örnekler dim” der. Bunların sayısı tarihte çoktur. manı kolluyorum, yakında boşanacağım” ve yeniden tanımladınız. Ancak karşı taraf bu sınırları ih- Çok çalışkan ve disiplinli olan Almanlar der. Bir türlü gerçekleşmeyen bu türden 4 somut bir davranıştan dolayı olan rahat- lal etmeyi sürdürüyor. Kendinizi ifade etme zorunluluğu bile, bir diktatörün tüm vaatlerine kanıp vaatler birer yem borusudur. sızlığı karşı tarafın bilmesini sağlamak. bir kısır döngü durumuna geldiyse sınır ihlali altında ol- ülkelerini mahvettikten sonra “Biz kan- Aslında tüm oyalama taktikleri birer 4 Yapmadığınız bir şeyden dolayı so- manız olası. Söz konusu ihlal bilinçli de olabilir, karşı ta- dırıldık” demişlerdir. yem borusu sayılmalıdır. Örneğin uzun rumluluk almayı reddetmek. rafın kişisel farkındalığı düşükse bilinçsiz bir biçimde de Gerçekten akıllı olan kişiler kendileri- yolculuklarda sıkılan çocuklara anne- 4 Birisine, “ona iyilik yapama- gerçekleşebilir. ni başkalarının insafına, iyi niyetine tes- leri sık sık “Bak geldik” derler. Bazen yacağınızı” kesin bir dille n Duygusal yoksunluk: Belki de sınırlarınızın ihlal lim etmezler, ışık körlüğüne kapılmaz- de özel sektörde patronlar çalışanlarına söylemek. edildiğinin farkında değilsiniz. Ancak partneriniz yanınız- lar, kanmama konusunda bilinçli ve di- “Arkadaşlar düzlüğe çıkalım, zam ko- dayken bir şeylerin eksik olduğunu veya rahatsız hissedi- rençli olmaya çalışırlar. Balıklar olta- nusunu konuşacağız” derler. (Oysa arazi yorsunuz. Avuç içleriniz terliyorsa, mideniz bozuksa, kal- ya gelebilirler ama oltaya gelmek insana engebeli, coğrafya enflasyonludur.) So- biniz çarpıyorsa veya beden ısınız aniden yükseliyorsa bu yakışan bir davranış değildir. nuçta işyerinden eve, gücü yeten herkes belirtiler de sınır ihlaline işaret ediyor olabilir. Sınırlar nasıl n Dinlememek ve söz kesmek: Sınır ihlalinin bir başka belirtisiyse kendinizi veya sizin için önemli bir ko- nuyu anlatırken sürekli sözünüzün kesilmesi. Nitelikli bir korunur? konuşma, tarafların kendini anlatabilecek kadar yeterli za- manı bulmasıyla fazlasıyla ilgili. Öte yandan sevdiğiniz Uzmanlara göre ilişkide sınır ihlalinden ka- Neye ihtiyacınız var? kişinin sürekli sizi dinlemediği hissine kapılıyorsanız sı- çınmanın birinci kuralı bireyin kendi öz değer- nırlarınıza saygı gösterilmiyor demektir. leri konusunda kesin bir tavır içinde olması. isimli kitabında bi- uhsal gereksinimlerimizin ne n sınır manipülasyonu: En sık karşılaşılan sınır ihlalle- Bu kesinlik, sınırların neden koyulduğu sorusu kadar farkındayız?s evilmek, zi psikolojik ihti- rinden birisi, koyduğunuz sınırların kendisine saldırmaktır. için de bir hatırlatıcı olarak güçlendirici bir rol yaçlarımızı keş- ilgi görmek her insanın yaşa- Bu durum söz konusu ilkelerin karşınızdaki kişi tarafından edinecektir. Ayrıca bireyin, sınırları aşıldığın- Rmında beklediği ve tatmak fetmeye ve onları gülünç duruma getirilmesi veya sınır koyduğunuz için utan- da nasıl hissettiğini açıkça betimlemesi sağ- nasıl karşılayabi- istediği olağan duygular. ö te yandan dırılmanız şeklinde gerçekleşebilir. Ayrıca sınırlar “Sen be- lıklı bir ilişki için önemli bir ayrıntı. gündelik koşuşturmamız içinde bu leceğimizin yolla- ni artık yeterince sevmiyorsun” türünde duygusal söylem- rını bulmaya davet edi- duyguların bize gönderdiği sinyalleri lerle kişisel sorgulama altında bırakılabilir. doğru yorumlayabiliyor muyuz? yor. Geştalt ekolü temeline oturan kitapta Daş, psikolojik istek ve ta- 40 yıldan fazla süredir bireysel te- İmtiyaz Sahibi: Reklam Yönetimi: Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık AŞ. Prof. n Yayın Koordinatörü 15 OCAK 2023 SAYI: 1714 rapilerle birlikte aile ve çift tera- leplerin değişken olduğuna vurgu CUMHURİYET VAKFI adına Nurettin Mazhar Öktel Sk. No: 2 34381 Şişli/İstanbul Tel: (0212) 343 72 74 DENİZ ÜLKÜTEKİN (20 hat) Faks: (0212) 251 98 68 e-posta: reklam@cumhuriyet.com.tr ALEV COŞKUN yaparken önemli olanın bireyin ken- pileri yürüten Prof. Dr. Ceylan Daş, n Sayfa Tasarım Genel Yayın Yönetmeni mundi kitap etiketiyle raafl rda - dine bir bütün olarak bakabilmesi EMİNE BİLGET Baskı: İleri Basım Mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve Teknik Hiz. Tic. A.Ş. TUNCAY MOLLAVEİSOĞLU Yenibosna Mah. 29 Ekim Cad. No:11A/41 Bahçelievler İstanbul n Reklam Genel Müdürü ki yerini alan neye İhtiyacım Var? olduğunun altını çiziyor. Sorumlu Müdür Dağıtım: Turkuvaz Dağıtım Pazarlama A.Ş. Yaygın süreli yayın pazar.dergi@cumhuriyet.com.tr ESRA BOZOK ÖZGÜR SOYER