Katalog

11 2lye 022 6 Tanrı kavramından evren algılayışına, din yaklaşımından günlük yaşam alışkanlıklarına kadar... Türk ulusunun ortak belleği Bartu Bölükbaşı, Türk Mitoloji Atlası adlı çalışmasıyla Türk kültürüne ait en eski söylenceleri karşılaştırmalı bir okumayla bizlere sundu. Biz de kendisiyle hem Türk kültürünün kozmolojik evrenini hem de güncel siyasete yansımalarını konuştuk. ir ulusu var eden, geç- deniz mişten geleceğe uzan- ülkütekin masını sağlayan en önemli mirası kültürü- Bdür. Bu kültür çağdan çağa, kuşaktan kuşağa, coğrafyadan coğrafyaya; söylencelerle, yazıyla, simgelerle aktarılarak top- lumda bir bağ oluşturur, geçmişten aldığı ortak bel- lekle geleceği biçimlendirir. İllüstratör ve araştır- macı Bartu Bölükbaşı’nın Presstij etiketiyle yayım- ladığı Türk Mitoloji Atlası adlı çalışma da bu nite- liğe sahip bir kitap. Karşılaştırmalı mitoloji okuma- larından yaptığı çıkarımları çizimleriyle birleştire- rek hem kaynak açısından hem de görsel olarak ta- rih yayıncılığında önemli bir boşluğu dolduran Bö- lükbaşı ile Türk mitolojisini konuştuk. u Mitoloji ve Türk mitolojisine ilgi duymaya nasıl başladınız? İllüstratörüm ve mitolojiye ilgim çocukluk yıllarımda gerek aile kültürüm gerek Asterix ve Conan gibi çizgi Bartu Bölükbaşı romanlarla oluştu. Fakat Rome Total War ve Age of Mythology adlı bilgisayar oyunlarının da katkısı büyük. tesis eden kahraman ya da arketipsel tabiriyle Koz- u Türk Mitolojisi Atlası için türünün ilk örne- mik Çocuk. Türk mitolojisindeki en bütünlüklü tiple- ği diyebilir miyiz? ri ele alırsak Bilge İhtiyar Fırtına Tanrısı Ülgen, Ana Evet, çünkü bir illüstrasyon kitabı olduğu kadar Tanrıça Umay Ana, Düzenbaz figürü Yeraltı Tanrı- akademik düzeyde karşılaştırmalı mitoloji çalışma- sı Erlik Han, Kahraman tipi ise Oğuz Kağan, Basat, larından oluşuyor ve çizimler ile araştırma mater- Keloğlan, Köroğlu, Kögüdey Mergen gibi figürlerdir. yalleri aynı kişiye ait. En azından bugüne dek bu- u Türk mitolojisinin dünya uygarlıklarına nun bir örneğini görmedim. esin veren mitolojiler içindeki yeri nerede ve u Çizimlerinizi nasıl bir estetikle ele aldınız? günümüzde uygarlığa yön veren Batı medeniye- En büyük ilhamım Alphonse Mucha, İvan Bili- tinde görmezden gelinmesinin nedenleri nedir? bin, Viktor Korolkov gibi “Slavonik Türklerin eski Slav, İran ve Çin halkları ile etki- Romantizm” akımının temsil- leşimlerini bir yana bırakırsak, 20. yüzyıla dek cileri oldu. Çizim üslubu- Türk mitolojisi başka kültürlere esin vere- türk mun oluşmasında ise bü- cek ölçüde bilinmiyordu, 19-20. yüzyıl yük oranda Conan’ın Rus araştırmacıların emekleri ve son- şamanizmi çizeri John Busce- radan Kemalist Devrim’in yetiştirdi- çoktanrıcıdır ma, Ralph Meyer ve ği Türk araştırmacıların çabalarıy- Serpieri’nin etki- la akademik düzeyde yeniden can- u Şaman kültürüne karşı da yo- si vardır. Çizimle- landırıldı. Görmezden gelinmesi- ğun bir ilgi var. Şamanizm türk kültü- rimde God of War nin nedeni Batılılar değil aslında. rünün neresindedir? Bir din midir, yok- ve Witcher III gibi Kemalist Cumhuriyet Türk mi- sa yaşam biçimi mi? günümüz konsept den gelenler Batılılar değil Türkiye’deki Amerikan- eser üretenlerin ırkçılıkla suçlandığı bir dönemden tolojisinin akademik temelini at- eski türk dininin bilimsel ifadesi türk tasarımlarından da cı-Natocu yeşil kuşak olan İslamcı çizgidir. mıştı. Ancak 1950’de bana kalır- geçtik. Bugün ise gençlerin Türk mitolojisine ilgisi şamanizmidir. Çoktanrıcıdır ve en büyük ölçüde etki- sa bir karşıdevrim olan DP (De- patladı. Bu süreci siz nasıl değerlendirirsiniz? ufak tereddüte yer bırakmayacak Karşıdevr İmİn sonuçları lendiğimi söyleye- mokrat Parti) iktidarı toplumu İs- Bu durum tamamen 2000’lerdeki “barış süre- şekilde dinsel bir yapıdır. Yapısal bilirim. lamcılaştırıp itaatkârlaştırabilmek ci” ile ilişkili. O dönemde dışarıda ABD ve AB’nin u 50’li yıllarla Batı kopyacılığı tarzı bir kültür bakımdan türk şamanizminin için gerici ve ekonomik bakımdan dı- sponsorluğunu yaptığı AKP, içeride liberaller ve inşası başladı gibi görünüyor. u Girişte Jung’un en yakın akrabası Japon şa bağımlılığı körükleyen politikaların Fethullahçıların “pr” çalışmasını üstlendiği bir tari- Bu 1950’de DP’nin bir karşıdevrim sonucu iktida- arketiplerini inceledi- Şinto dinidir. yanı sıra milli eğitimde de görece eşitlik- katlar koalisyonuydu. Bu siyasal İslamcı partiyle iş ra taşınması, tarikatlara yol verilerek Cumhuriyet’in ğinizden söz ediyorsunuz. çi ve askeri, demokratik eski Türk kültür ta- tutmak isteyen “Kürt siyaseti” ise ortaklığa Kema- tasfiye sürecine girilmesi ve DP’nin ülke içindeki Jung arketipleri ile Türk rihini Kemalizm’in ana referansı olarak algılayıp lizm düşmanlığı, özerklik ve Türk kimliğini anaya- gerici eylemlerini meşrulaştırmak için uluslararası mitolojisindeki karakterler arasında tasfiyeye girişti. Şamanist Türk dönemini bir kena- sadan çıkarma emelleriyle dahil oldu. Bir grup Ata- alanda sürekli komünizm tehdidi altında olduğunu nasıl bir eşleştirme yapılabilir? ra atarak Osmanlı-Selçuklu fetih edebiyatına sarıldı. türkçü ve sosyalist, AKP’nin böyle bir barış tesis haykırması ile ilişkili. Bildiğiniz gibi Türkiye, ulu- Jung ve sonrasında Jung’dan ilham alan Joseph Necip Fazıl Kısakürek, Nurettin Topçu, Ahmet Ar- edemeyeceğini, tersine İslamcı program çerçevesin- sal çıkarıyla hiçbir ilişkisi bulunmayan Kore savaşı- Campbell dört arketip üstünde duruyor. Bunlar ev- vasi gibi sağ kalemler eski Türk kültürünü ve mito- de toplumsal çatışmayı körükleyeceğini söylediy- na yüzlerce Mehmetçik yollayarak kan parası ödedi reni düzenleyen eril güç olarak Bilge İhtiyar, yaşam lojisini siyasal İslamcı politikalar karşısında tehdit se de “Kürt siyaseti” bu kişileri “barış karşıtı darbe- ve NATO’ya alındı. Sizin Batı taklitçiliği olarak ad- yaratan ve doğanın yeniden üretimini sağlayan Ana edici ölçüde özgürleştirici bir kültür akımı olarak ci Kemalistler” olarak itham etti. Sonuç ortada. Tam landırdığınız şey aslında Amerikancılık ve İslamcı- Tanrıça, yarattığı kaos ile çürümeye yüz tutmuş sta- algılayıp açıkça hedef aldılar. Onlara göre Türkler on yıl Cumhuriyet önderlerine ve Türk kimliğine lığın yerli sentezinden ibaret. İkisinin en büyük he- tik yapıları sürekli yıpratarak yenilenmelerini sağla- Araplara benzerlikleri kadar değerliydiler ve benze- sabahtan akşama kadar küfredildi ve insanlar kim- defi de Nurettin Topçu’nun tabiriyle aynı madalyo- yan düzenbaz ve bir ayağı yeraltı dünyasında olup di- miyorlarsa da devlet eliyle benzetilmeliydiler. Do- liklerinden utandırıldılar. Şimdi bunun geri tepmesi- nun iki yüzü gibi gördükleri Kemalizm ve komüniz- ğeri bizim dünyamıza basan, bozulan düzeni yeniden layısıyla Türk şamanizmini ve mitolojisini görmez- ni yaşıyoruz ve insanlar doğal olarak hem Cumhuri- min temsil ettiği devrimcilikti. yet Devrimine hem de kendi kimliklerine sahip çıkı- u 2000’lerin başından beri Türk kültürün- yorlar. Trajik olan ise “Kürt siyaseti”nin Türkiye ta- den söz etmenin kültür sanat çevrelerinde "ayıp" rihinin gördüğü en karanlık siyasi partiyle işbirliği olarak görüldüğü, Türk kökenlerinden esinlenerek yapmış olmasına dair hiçbir özeleştiri vermemesi. Şamanizm İbrahimi dinlere uzak u Günümüzde dünya üzerindeki türk top- biri. ne evren algıları ne tanrısallık düşünce- luluklarının büyük çoğunluğu Müslüman. Peki leri ne de etik kavramı temelindeki öte dünya islam’a ilham kaynağı olan mitlerle türk mi- algıları uyuşuyor. Buna karşın türk şamaniz- tolojisinin temelleri eşleşiyor mu? mi Budizm, taoizm, Şinto, Rus paganizmi ve iskandinav şamanizmi gibi dinlerle çok kap- Bu soruya olumsuz yanıt vermek gerekir. türk şamanizmi bölgenin üç ibrahimi dinine samlı ortaklıklara sahip.t ürk mitolojisi düşü- yapısal ve etik bakımdan en uzak dinlerden nüldüğünden daha doğulu bir yapıda. berrin.karadeniz@cumhuriyet.com.tr BeRRin ka Radeniz .A. Mozart’ın birbirinden değerli v Tablolar Okula doğal ve şık dönüş Weserleri Le Nozze di Figaro: “Porgi Kültür rotası amor”, Don Giovanni: “Crudele! Ah no, mio bene!”, Tchaikovsky’den Yevgeni kula dönüş zamanının gelme- v İstanbul’da müzik şöleni Onegin Operası ve daha birçok eserle do- siyle ailelerin okul alışverişi lu dolu bir program vaat eden “Tablolar” stanbul Uluslarası Oda Müziği Festivali, salı de başladı. Birçok farklı ürün konseri, 17 Eylül Cumartesi akşamı Bil- İgünü keman virtüözü Tedi Papavrami, yorum- Oarasından çocuklarına en doğ- kent Odeon’da dinleyiciyle buluşacak. Şef cu François-Frederic Guy ve viyolonsel sanatçısı ru giysiyi seçmek isteyen ebeveynler için Kevin Griffiths’in yönetimindeki Bilkent Nil Kocamangil’in sahnesiyle açıldı. Kültür Da- Hemington tarafından 4-10 yaş erkek ço- Senfoni Orkestrası’na soprano Patrizia Ci- iresi Başkanlığının katkılarıyla düzenlenen fes- cuklarına yönelik hazırlanan Boyswe- ofi eşlik edecek. Konserin kapanış parçası tivalde, Tedi Papavrami, François-Frederic Guy, ar koleksiyonu şık bir seçenek sunuyor. ise adından sıkça söz ettiren yorumlamay- Miguel da Silva gibi isimler yer alıyor. Etkinlik Doğal dokularıyla dikkat çeken koleksi- la M. Mussorgsky’ın “Bir Sergiden Tab- programı İBB Kültür Sanat sosyal medya hesap- yon “chic to school” konseptiyle birçok lolar” adlı eseri olacak. larından takip edilebilir. farklı renk ve desende ürün sunuyor. Ta- mamen iplik ve pamuk kumaşlardan ya- pılan Hemington Çocuk koleksiyonu, İs- airos Gallery’nin açılış sergi- rindeki iki zıt kutbunu bir arada v ‘Reimage: tanbul Akmerkez, Akasya AVM, Suadi- Ksi “Reimage: Morning After göstermeye niyetlenen, Can Ak- ye, Mall Of İstanbul, Aqua Florya AVM, Dark”, 18 sanatçının yapıtlarıyla gümüş, Ecem Yüksel, Irmak Ca- Morning Viaport’ta, Ankara’da Armada AVM, zıtlıkların tamamlayıcı ilişkisiy- nevi, Robert Mapplethorpe, Uğur Bursa’da Korupark AVM, İzmir’de Hill- le sanat üretimlerinin karanlık- Ulusoy, Ümmühan Yörük ve bir- After Dark’ town AVM’de ve www.hemington.com. tan ışığa yolculuğuna odaklanı- çok sanatçının yer aldığı sergi, 16 tr alışveriş sitesinde bulunabilir. yor. Sanatçıların yüzeyde ve de- Ekim’e kadar ziyaret edilebilir. lü