Katalog

11 2lye 022 3 Atatürk’ün ABD mandası isteyenlerle mücadelesi... Ezan, Çan, Hazan Boğaz’ın ‘Ya istiklal güzel prensesi Ortaköy... ya ölüm’ 103 yıl önce yurtseverler vatanın kurtuluşu için Sivas’ta toplandı. O günlerde emperyalistler Paris’te Osmanlı’yı nasıl parçalayıp yutacaklarını konuşuyordu. afer haftasını ge- nin gündemine girdi. Öner- rnavut kaldırımı sokaklarıyla, ren- Ramazan pidesi, hem Paskalya çöreği hem ride bıraksak da ge komisyona gönderildi. 8 a garenk sardunyaları, sarmaşık gül- de hamursuz yapıyor. emperyalizmin Eylül’deki dördüncü oturum- leri, erguvanlar, fesleğenler ile sar- Mütevazı bir aile hayatının yaşandığı, ara vahşi yüzünü gö- da ABD mandası görüşüldü. malanmış tek katlı, bahçeli evleriy- sokaklarında çamaşır iplerinin gerildiği, ka- Zren pek çok ken- İsmail Fazıl Paşa, Kara Va- Ale deniz kokusunun hep var olduğu yıkhaneli, salaş çay bahçeli semtten, bu gü- timizde yurttaşlarımız kurtu- sıf, İsmail Hami Danışmend, bir balıkçı köyü düşleyin... Cumbalar, sandallar, ne çok şey değişti elbette ama galiba kalan luş duygusunu coşkuyla ya- Refet Bele, Bekir Sami Kun- cam gibi bir deniz, kayıkhaneler, dut toplanan tek şey, orada yaşayanların güzel anıları... şıyor. Buna karşın Milli Mü- duh gibi pek çok isim man- bahçeler, gülen yüzler, huzurlu, sakin bir yaşam. Onlar bu toprakla hemhal olmuş, bu ülke- cadelemizi yok sayan ya da dayı savundu. Refet Bele, İn- Şad Uman Halı Cı Sokaklarında seyyar satıcıların gezdiği, bah- nin talihini yaşamış insanlardı. Acılarıyla, se- karalamaya çalışanlar da gö- giliz mandasından kurtulmak EBRU sadumankaragozhalici@gmail.com çelerde oynayan çocukları annelerinin “Rita, Ar- vinçleriyle, müzikleriyle, yemekleriyle ve çok revlerini yerine getirmeyi için ABD mandasından yana BOZCUK men, Hasan, Beki, Müzeyyen, Hayko” diye ses- katmanlı kültürel mozaiği ile bizim insanları- sürdürüyor. olduklarını söyledi. “Manda lenip eve çağırdığı bir köy... Düşünsenize, be- mızdı. Galiba bir semtin ruhunu yaratan, ora- Bugün 11 Eylül 2022. 100 ile bağımsızlık birbirine en- yaz badanalı evde meyhaneci Hristo, soldaki küçük ev- ya gelenlerin aidiyet duygusuyla o sokaklara, o kokuya, yıl önce bugün Bursa da Türk ordusuna ka- gel şeyler değildir” veciz(!) sözü de ona ait- de bekçi Mehmet, ahşap evde bakkal Moiz, kãgir evde o dokuya sahip çıkması olsa gerek. Ortaköy bunu başa- vuştu. 103 yıl önce ise yalnızca Bursa’nın ti. “Biz içte ve dışta tam bağımsızlık isteriz. ise Garo oturuyor. İşte burası Ortaköy... rabilen nadide bir semtti. değil tüm vatanın kurtuluşu için yurtsever- Fakat acaba kendi başımıza yapabilecek mi- Ezan sesine Rum kilisesinin çanları karışıyor. Yahudi- ler Sivas’ta toplanmıştı. O günlerde emper- yiz?” sözüyle Türk milletine inançsızlığını istanbullu olMak lerin Hamursuz Bayramı, Müslümanların Kurban Bay- yalistler Paris’te Barış Konferansı(!) adını ortaya koydu. O gün Raif Efendi ya da Ah- İstanbul’un şu günlerdeki en büyük kaosu, gelen- ramı ya da Hıristiyanların Paskalyası birlikte kutlanıyor. verdikleri toplantıda Osmanlı’yı nasıl parça- met Nuri Bey gibi manda düşüncesine kar- lerin uyumlanmaktan çok kendi kültürlerini dayatma layıp yutacaklarını konuşuyordu. Damat Fe- şı çıkanlar da oldu. Aynı gün Amerikalı ga- Üç dini siMge gayreti. Sanırım bütün çözülme burada başlıyor. Or- rit ise daha kolay parçalasınlar, yutsunlar di- zeteci(!) Edgar Browne ile görüşen Mustafa Ortaköy, görkemli Ortaköy (Büyük Mecidiye) Ca- taköylü ve İstanbullu olmanın yüzlerce yıl tanıklığını ye temizlik hareketine başlamıştı. “Mille- Kemal Paşa ise manda yerine yardım sözcü- misi, Etz Ahayim (Hayat Ağacı) Sinagoğu, Ayios Fo- yapan bu üç dini yapı ise o zamanların kent kültürünü tin bağımsızlığını yine milletin azim ve ka- ğünü kullanmayı yeğledi. Onun bu düşünce- kas Rum Ortodoks Kilisesi ve Surp Astvazazin Mer- bu günlere taşıyabiliyor. Galiba burada sorulması ge- rarı kurtaracaktır” ilke ve iradesi ile ön- sini kongreye taşıyan ise Rauf Orbay oldu. 9 yem Ana Ermeni Kilisesi ile çok özel bir buluşma reken şu: Biz İstanbullu olmayı becerebiliyor muyuz ce Amasya’da ardından Erzurum’da “Türk Eylül’de mandanın bağımsızlığa aykırı oldu- noktası. Bu dört yapı, yüzyıllarca bir arada yaşamış in- ya da İstanbul’u anlayabiliyor muyuz? İhtilâli”nin programını ortaya koyan Mus- ğunu savundu. Manda yerine Amerikan yar- sanların duygularını bize fısıldıyor sanki. Dinlerin çı- Fonda, kirlenmiş, gürültülü ve tüm incelikleri kay- tafa Kemal Paşa ve arkadaşlarını yok etmek dımı istenebileceğini söyledi. “Oybirliğiy- kış yeri Kudüs olabilir ama, bu dinlerin uyum içinde betmiş bir uğultuya karşın, hâlâ insanı kucaklayan, için valilere emirler veriyor, Ali Galipleri le telgraf çekip bir heyet çağırmamızı öne- ve büyük bir hoşgörü ile yaşandığı özel yerlerden biri- İstanbul’un bütün kaosunu unutturan olağanüstü bir suikastçı yapıyordu. riyorum” dedi. Mustafa Kemal Paşa man- si Ortaköy... manzara var Ortaköy’de. Gemiler, martılar, karşı ya- Mustafa Kemal’in tam bağımsızlık yolu- dacıların gür seslerine karşı Orbay’ın öneri- Camiden çıkan güler yüzlü kimseler, pazar ayininden ka, köprü, ezan, çan ve hazan sesi... İnsanların köken- nu kesmeye çalışan yalnızca emperyalistler, sini oya sundu ve oybirliği ile kabul edildi. çıkan hanımlar ve beyler, sinagogdan çıkan zarif insan- leri veya kültürleri ne olursa olsun birbirlerinin hakla- yalnızca Damat Ferit miydi? Hayır… Bir ABD Senatosu’na gönderilecek telgraf met- lar aynı kahvede oturup günlük yaşamdan bahsediyor- rına saygı duyarak, barış içinde yaşayabileceğini muh- de Türk milletinin kendi iradesi ile bağım- nini yazmakla görevli komisyon üyeleri be- lar. Din farkı gözetmeksizin bayram ve kandil gibi be- teşem tarihi dokusu ile bir “hoşgörü meydanı” olarak sızlığını yeniden kazanamayacağına inanan lirlendi. Metni hazırladı. Komisyon adına lirli günlerde birbirini tebrik edip, Koliva (buğday ce- tüm dünyaya ispatlıyor Ortaköy... mandacılar vardı. Padişah ve Damat Ferit, söz alan Rauf Orbay, ABD Senatosu’na “kö- viz ve badem ile pişirilen bir tatlı), irmik helvası, Pas- Yahya Kemal şöyle der: “Bir semti sevmek için öm- rü körüne karar kalya çöreği, hamursuz (mayasız hamurdan yapılan bir rümüz kısa/Yazlar yavaşça bitmese, günler kısalmasa...” vermeden önce tür çörek) ikram eden ve Kurban Bayramı’nda et dağı- Bence, bizim hâlâ Ortaköy’ü sevmek için zamanı- SİVa S gelin görün” de- tan bir topluluk... Düşünsenize mahallenin fırını hem mız ve çok sebebimiz var. artam_377_ oksijen.pdf 1 7.09.2022 12:28 meyi amaçladık- larını vurguladı. Mustafa Kemal Paşa’nın amacı ise mektupla ko- nuyu geçiştirip mandacıları sus- turmaktı. Bugün mektu- bun aslı Genel- kurmay ATA- SE Arşivi’nde, ABD’ye yolla- nan İngilizce çe- İngiliz mandasından yanaydı. Ancak Mus- virisi ise Stanford Üniversitesi kitaplığın- tafa Kemal Paşa önderliğindeki yurtsever- da bulunuyor. Metinde Sivas Kongresi’nin leri en çok uğraştıran Amerikan mandasın- 4 Eylül’de toplandığı, Türkiye’nin geleceği- dan yana olanlardı. Kimler yoktu ki içlerin- ne yön verecek ilkeleri oybirliğiyle kabul et- de. Ahmet Emin Yalman, Hali- tiği vurgulandıktan sonra özetle de Edip, Kara Vasıf, Bekir Sa- şöyle deniyordu: mi Kunduh, İsmail Fazıl Ce- “Sivas Ulusal Kongresi... besoy en tanınmışlarıydı. Ör- ABD Senatosu üyeleri arasın- neğin, Kara Vasıf, 10 Ağustos dan özel bir kurulun seçilip Os- 1919 tarihli mektubunda şöy- manlı yurduna gelmesini ve le diyordu: “…nüfusumuz az, böylece yurdumuzla halkımız halkımız fakir, sanayimiz kıt, konusunda gelişigüzel bir karar … Amerika bizi Avrupa bo- alınmadan önce Osmanlı yurdu- yunduruğundan, iç ayrıcalık- nun büsbütün görülüp her tür- C lar ve keşmekeşlerden kurtara- lü çıkar duygusundan uzak ve cak, memlekete para serpecek, yansız bir gözle inceden inceye M iş çıkaracak, bizi çağdaşlaştı- irdelenmesini insanlık, hak ve Y racak tek hükümettir.” Oh ne adalet adına dilemektedir.” CM âlâ… Bu toz pembe bakış Sivas Telgraftan çıkarılan sonuç ne- Kongresi’nde de yankı buldu. dir? ABD ya da herhangi bir MY Sivas Kongresi 4-11 Eylül devletin manda, himaye ya da CY 1919 tarihleri arasında müte- desteğinden/müzaheretinden Tıbbiyeli Hikmet CMY vazı bir lise binasında toplan- hiç söz edilmemiştir. Çağrı- dı. Çağrı sahibi olarak kürsüye gelen Mus- nın amacı adil bir barış antlaşmasının yapı- K tafa Kemal Paşa işgalleri, Yunan’ın yaptı- labilmesi için Türkiye gerçeğinin göz önün- ğı zulmü anlattı. İstanbul hükümetinin “ulu- de bulundurulmasıdır. “Yenimandacılar” sun sesini boğmak” istediğini hatırlattı. bilmelidir ki Mustafa Kemal Paşa mandacı “Kongremiz vatanın tek bir bütün, ulusun değildir. Kongredeki mandacıların baskıla- tek bir vücut olduğunu gösterecektir” sözü rı karşısında isyan eden Tıbbiyeli Hikmet’e ise topyekûn mücadele ile vatanın kurtulu- verdiği yanıt da nettir: şuna olan inancını yansıtıyordu. İnanmayan- “Evlat, gönlünü ferah tut. Gençlikle övü- lar mandacılardı. Nasıl mı? nüyorum ve gençliğe güveniyorum. Biz azınlıkta kalsak dahi mandayı kabul etmeye- Mandayı isteyenler ceğiz. Parolamız tektir ve değişmez. Ya is- İsmail Fazıl Paşa, 7 Eylül Pazar, saat tiklal ya ölüm.” 14.30’daki üçüncü oturumda arkadaşlarıy- Sivas Kongresi üyelerinin yol masraflarını la hazırladığı önergeyi sundu. “Bir yabancı 1000 lira vererek karşılayan Binbaşı Süley- devletin ve özellikle Amerika’nın yardımı- man Bey’in sakıncalı bulunduğu için otel- nı sağlamak”tan bahsetti. Yani ABD man- de konaklayamayan üyeleri evinde konuk dasının kabulünü önerdi. Önergenin altında eden Şekeroğlu İsmail Bey’in ve Tıbbiyeli kongreye katılan 38 delegeden 25’inin im- Hikmet’in kişiliklerinde tüm şehit ve gazile- zası vardı. Böylece manda konusu kongre- rimize minnet ve saygılarımla… Reklam Yönetimi: Yenigün Haber Ajansı Basın ve İmtiyaz Sahibi: n Yayın Koordinatörü Yayıncılık AŞ. Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sk. No: 2 34381 11 EYLÜL 2022 SAYI: 1696 CUMHURİYET VAKFI adına DENİz ÜLKÜTEKİN Şişli/İstanbul Tel: (0212) 343 72 74 (20 hat) Faks: (0212) 251 ALEV COŞKUN 98 68 e-posta: reklam@cumhuriyet.com.tr n Sayfa Tasarım Genel Yayın Yönetmeni EMİNE BİLGET Baskı: İleri Basım Mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve ARİF KIzILYALIN Teknik Hiz. Tic. A.Ş. Yenibosna Mah. 29 Ekim Cad. No:11A/41 n Reklam Genel Müdürü Sorumlu Müdür Bahçelievler İstanbul Dağıtım: Turkuvaz Dağıtım Pazarlama ESRA BOzOK pazar.dergi@cumhuriyet.com.tr A.Ş. Yaygın süreli yayın ÖzGÜR SOYER KÖPRÜB Şı lü