Katalog

25 NİSAN 2021 7 Çeşmelere hassas ve tasarruflu restorasyon İ stanbul’da, 15. asırdan başlayarak 19. asrın sonuna kadar, şehrin artan nüfusuna paralel olarak binlerce çeşme yapıldı. Gerek Suriçi’nde gerekse sur dışında, neredeyse her sokakta bir çeşmeye rastlamak mümkündü. Hemen her sultan, sadrazam, valide sultan ve diğer ileri gelenler dönemin ekonomik, sosyal ve siyasi gücünün göstergesi olarak çeşme yaptırdı. ÇEŞMELER, FARKLI GÖREVLER IFA ETTI Sanatkârların, çeşitli süslemelerle ince ince işlediği, zevk ve hayırseverlik ürünü olan çeşmeler, zamanla hayır yapma amacını aşarak başlı başına bir estetik ve mimari yapı haline geldi. Yaptıran kişiye methiye ve duaların yer aldığı çeşme kitabeleri, hat yazıları ve manzum şiirleriyle edebiyatımızda önemli yer tuttu. Farklı biçimlerde yapılan çeşmeler, farklı görevler ifa etti. Kimilerinden sakalar su doldurdu, kimilerinde atlar sulandı, kimileri meydanları süsledi, kimilerinden ise halk, hem su içti hem de testileriyle evlerine su taşıdı. Sultanahmet Alman Çeşmesi, Topkapı Sarayı III. Ahmet Çeşmesi, Tophane Çeşmesi, Üsküdar III. Ahmet Çeşmesi, Azapkapı Saliha Sultan Çeşmesi İstanbul’un en güzel mimari özelliklere sahip çeşmelerindendir. Binlerce çeşmeden bir kısmı günümüze kadar ulaşsa da çoğunun taşları kırıldı, kitabeleri kayboldu, musluklarından su akmayan kuru birer çeşme haline geldi. Hatta çeşmelerin çoğunun yanına ya da karşı taraflarına çöp konteyneri gibi sistemler yerleştirildiği için içleri de çöplerle doldu. Bedri Rahmi Eyüboğlu, “Güzel ile Faydalı” şiirinde, İstanbul çeşmelerinin halinden duyduğu üzüntüyü şöyle dile getiriyordu: “İstanbul’un çeşmeleri Genç yaşta sütü kurumuş analar gibi Şah damarları burulmuş Kimi yıllardır su demiş yorulmuş Bırakmış kendini sırtüstü güneşe Çöp tenekesi olmuş. Kiminin ocağına incir dikilmiş Kiminin diri diri dilleri sökülmüş Kiminin yerlerinde yeller eser Taşıyla mermeriyle harman savrulmuş.” Restorasyonu tamamlanan çeşmeler: ÖNCE KURUÇEŞME (AVCILAR) ÖNCE Kesme taştan klasik üslupla yapılan çeşme, tek yüzlü sokak çeşmesidir. SONRA OSMAN AĞA (MISIRLI) ÇEŞMESI (KADIKÖYSÖĞÜTLÜÇEŞME) 1605 yılında, Babüssaade ağası Mısırlı Osman Ağa tarafından, klasik üslupta küfeki taşından yaptırılan çeşme, özgünlüğünü büyük ölçüde koruyarak günümüze kadar ulaşmıştır. Söğütlüçeşme’de, yine aynı kişi tarafından yaptırılan Osman Ağa Camisi’nin karşısında yer almaktadır. SONRA TOMTOM ÇEŞMESI (BEYOĞLU) ÖNCE BABÜSSAADE OSMAN AĞA ÇEŞMESI (KADIKÖYHASANPAŞA) ÖNCE SONRA HÜSEYIN AVNI PAŞA ÇEŞMESI (ÜSKÜDAR) 1874 yılında, Hüseyin Avni Paşa tarafından Paşalimanı Caddesi üzerinde yaptırılan çeşme, tamamen mermerden, büyük bir eserdir. Çeşmenin üstü demir parmaklıkla çevrilmiştir. ÖNCE SONRA Tomtom Camisi’nin yanında bulunan çeşme, kesme taştan yapılmış duvar çeşmesidir. Basık bir kemer altına alınan cephesine, oymalı ufak bir ayna taşı yerleştirilmiştir. Teknesi ve setleri mermerdendir. Kitabesi yoktur. SONRA Kadıköy Hasanpaşa’da bulunan çeşme, Mısırlı Osman Ağa’dan sonra aynı göreve gelen Sofyalı Babüssaade Osman Ağa tarafından 16121621 yılları arasında yaptırılmıştır. Kesme küfeki taşından inşa edilen çeşmenin iki parçalı kitabesi mevcuttur. Dinlenme sekisi ve su teknesi mermerdir. KADIRGA MEYDANI ACISU ÇEŞMESI (FATIH) ÖNCE SONRA 135 TARIHI ÇEŞME SUYA KAVUŞTU Bedri Rahmi’nin yıllar önce dile getirdiği bu durum, maalesef günümüze kadar yansıdı. İstanbul Büyükşehir Belediyesi, bir yandan yıllardır suyu akmayan tarihi çeşmeleri suya kavuştururken diğer yandan, kapsamlı bir restorasyon çalışması yürütüyor. İSKİ ve İBB Miras ekiplerinin çalışmaları ile başta, 30 yıldır suyu akmayan Sultanahmet Meydanı’ndaki III. Ahmet ve Azapkapı Saliha Sultan çeşmeleri olmak üzere, 135 tarihi çeşme yeniden suya kavuşturuldu. TÜM ÇALIŞMALARI İBB MIRAS YÜRÜTÜYOR Restoratör, mimar, mühendis, restorasyon işçileri ve restorasyon ustalarından oluşan Kültür Varlıkları Daire İstanbul’un kuruyan, tahrip olan çeşmelerinde kapsamlı restorasyon başlatan Kültür Varlıkları Daire Başkanlığı İBB Miras ekipleri, tamamen kendi bünyesindeki Başkanlığı İBB Miras ekipleri, çeşmelerin projelendirişgücüyle, on yedi çeşmenin restorasyonunu me işlemlerini ve sonrasında restorasyon uygulamalarını yapıyor. Tamamen İBB Miras’ın kendi bünyesindeki işgücü ile ihale edilmeden yapılan bu çalışmalar, hem tamamladı. Böylece toplamda 135 tarihi çeşme suya kavuşturuldu. Galata Kulesi’nin büyük bir tasarruf hem de çalışmaların hassasiyetle yürütülmesini sağlıyor. Bugüne kadar 17 tarihi çeşmenin restorasyonunu takarşısındaki Bereketzade Çeşmesi restorasyonunu halka açan İBB, çalışmaları mamlayan ekipler, beş çeşmenin restorasyonuna devam yerinde görmek, bilgi almak isteyen tüm ediyor. Mevcut durumları belgelenen ve kapsamlı onarımdan geçirilen çeşmelerde, genel cephe temizliği, derzİstanbullulara “Hoş geldiniz” demeye hazır. sıvakurna tamiratları, kitabe restorasyonları, altın varak uygulamaları ve çevre düzenlemeleri yapıldı. Su tesisatları yenilenerek suyu akar hale getirildi. MURAT PAŞA ÖNCE SONRA ÇEŞMESI (FATIH) Millet Caddesi üzerinde, avlu duvarınII. MAHMUT (BOYACIKÖY KANLIKAVAK) ÇEŞMESI (SARIYER) ÖNCE 19. yüzyıl başlarında, dikdörtgen şek SONRA da bulunan çeşme, 17. yüzyıl başında, linde, mermerden Sadrazam Kara Davut Paşa tarafından yapılmış bir sokak yaptırılmıştır. Millet Caddesi açılırken çeşmesidir. Ayna taavlu duvarı ile birlikte geriye alınarak şının iki yanındaki yeniden inşa edilen çeşme, klasik üssütunların ayakları lupta kesme taştan yapılmıştır. Sivri kesüslemelidir. merlidir ve ayna taşı düz ve sadedir. ÖNCE BEREKETZADE ÇEŞMESI (BEYOĞLU) RESTORASYONU HALKA AÇIK Hamidiye (Beşiktaş), Malik Ağa (Beylikdüzü), Köyiçi (Esenler), II. Mahmut (Beyoğlu) ve Bereketzade (Beyoğlu) çeşmelerinde restorasyon çalışmaları devam ediyor. Bereketzade Çeşmesi restorasyonu, yerinde izlenebilecek. SONRA ÇATALÇEŞME (KADIKÖYBOSTANCI) ÖNCE 1550 yılında, İhsan Ağa tarafından yaptırılan çeşmenin iki kitabesi vardır. Eski fotoğraflarda, çeşmenin yan cephesinde yer alan alçak ve uzun su yalağı, buradaki haznenin hayvanlar için ayrıldığını göstermektedir. SONRA 1741 yılında, Taş Mektep binasıyla birlikte, Mısır Valisi Hatipzade Yahya Paşa tarafından yaptırıldığı düşünülmektedir. Oldukça sade bir görünüme sahip çeşmenin, çift sivri kemerli tasarımı, cephelerdeki silmelerle hareketlendirilmiştir. SELAMI ALI ÇEŞMESI (KADIKÖY) ÖNCE SONRA 3. Selim zamanında mermerden sütun şeklinde yapılan çeşmenin üst kısmında saçak ve başlık başlığın ön, arka ve yan yüzeylerinde, yapraklarla süslenen tuğra madalyonu, musluğun arkasında ise büyük bir rozet çiçek yer almaktadır. SADRAZAM SEYYIT HASAN PAŞA ÇEŞMESI (FATIH) ÖNCE SONRA ŞEYHÜLISLAM MIRZAZADE MEHMET SAIT EFENDI ÇEŞMESI (ÜSKÜDAR) ÖNCE 18. yüzyılda, Şeyhülislam Mehmet Sait Efendi tarafından Sultantepe Namazgâhı’nda yaptırılan çeşme, kesme taştan, klasik tarzda inşa edilmiş tek yüzlü sokak çeşmesidir. SONRA CUMHURIYET HALK FIRKASI SAKARYA AKARI ÇEŞMESI (ŞIŞLIFERIKÖY) ÖNCE 1926 yılında inşa edilmiştir. Cumhuriyetin ilanının hemen ardından, Anadolu’nun çeşitli yerlerinde inşa edilen çeşmelerdendir. Kırma çatılı formunda saçağı, ayna taşı ve kurnası ile birlikte, bir köşe çeşmesi olarak tasarlanmış ve yeni mahalle dokusunun bir öznesi olmuştur SONRA VEZIR MEHMET PAŞA (ÇINARALTI) ÇEŞMESI (KÜÇÜKÇEKMECE) Yapım tarihi bilinmemekle birlikte, kitabesine göre KanuÖNCE 1642 yılında, Vezir Mehmet PaORTAKÖY ni Sultan Süleyman’ın yaptırmış olduğu çeşme, 1745 yılında, Sadrazam Seyyid Hasan Paşa tarafından onarılıp yenişa tarafından DAMAT den inşa edilmiştir. 1965 yılında Atatürk Bulvarı açılırken yaptırıldığı düşünülen çeşme, bir meydan çeşİBRAHIM PAŞA Unkapanı’nda İMÇ önüne taşınan çeşmenin teknesi yeniÇEŞMESI lendi, mermer kitabesi de yerleştirildi. SONRA mesi niteliğindedir. 2012 yılında yapılan detaylı onarımda, tümüyle yeni malzemeyle kaplanan orijinal taş doku tekrar ortaya çıkarıldı. (BEŞIKTAŞ) ÖNCE Ortaköy Meydanı’ndaki çeşme, 1723 yılında, Hibettullah Hanım ve damadı Kethüda Mehmet Paşa tarafından yaptırılmıştır. Mermerden yapılmış, tamamı oymalı bir kornişle taçlanan çeşme, servi ağacı ve kabartma olarak işlenen çiçek motifleri ile oldukça zariftir. SONRA Bu bir ilandır.