Katalog

15 KASIM PAZAR 3 Şiddet içerikli video oyunlarına dikkat! Empati azalıyor A ltınbaş Üniversitesi Çocuk Koruma ve Bakım Hizmetleri Programı Başkanı ve Aile Danışmanı Barış Tuncer, “ABD, Kanada, Almanya ve Japonya gibi ülkelerde yapılan toplam 24 araştırmanın sonucuna göre, düzenli şekilde Grand Theft Auto, Call of Duty ve Manhunt gibi şiddet içeren oyunları oynayanlar diğerlerine göre sosyal ilişkilerinde daha kolay şiddete başvurabiliyor” diyor. 136 ARAŞTIRMA Tuncer, şiddet içerikli oyunlar üzerine yapılan 136 araştırmanın bulgularını özetleyen bir çalışmaya dikkat çekiyor: “Bu araştırmalar sonucunda da şiddet içeren dijital oyunları oynamanın daha fazla saldırgan davranış, biliş ve duygulanımla; daha az empati ve olumlu sosyal davranışla ilişkisi olduğu bulunmuştur. Bu sonuçlar hem erkek hem de kız çocukları için geçerlidir.” ABD’de yapılan araştırmaların sonuçlarıa göre şiddet içerikli oyunlar oynayan çocuklar ve gençler, akranlarıyla daha saldırgan bir ilişki biçimi geliştiriyor, öğretmenleriyle daha çok tartışmaya giriyor ve daha çok kavgaya nuçları üzerinde hiç durulmuyor. karışıyor. Oyunlar ne kadar şid Hatta genellikle kurbanlar madet içerirse etkileri de o kadar bü ruz kaldıkları şiddetten, saldırgan yük oluyor. Saldırganlık eğilidavranışlardan etkilenmemiş gibi mi düşük çocuk ve gençlerde bile gösteriliyor. şiddet eğilimi diğerlerine göre 10 Türkiye’de yapılan bir çalışmakat fazla görülüyor. Yardımlaşda, gençler arasında oyun bağımma ve işbirliği davranışları lılığı oranı yüzde 8.5. Bir diazalıyor. Şiddet içerikğer çalışmada ise oyun li bilgisayar oyunbağımlılığı oraları oynamakla suç davranışı ÇOCUKTA nı yüzde 15, internette oyun arasında ilişki olduğunu gösteren araştırmalar da mevcut. Satılan her 100 video oyunundan yüzde 90’ınNELER OLUR? u Uyarılmayı artar, kalp atış hızı ve kan basıncı yükselir. u Saldırganca düşünüş artar. u Saldırganca hisler artar. u Saldırgan davranışlar artar u Olumlu davranışlar azalır. oynayan erkek ergenlerin oranı ise yüzde 75 çıkmış. Oyuncu şiddet uygulayan bir karakterle kendisini da şiddet içeriözdeşleştirip onun ği var. rolünü oynar. ŞiddeBarış Tuncer, şunlati sadece edilgen bir şerı söylüyor: kilde izlemekle kalmaz, tekrar “Üzerinde, (her yaşatan kulla eder. Şiddetin tüm aşamaları ile nıcıya hitap eder) ifadesinin yer meşgul olur. Yani kurbanları sealdığı oyunlar bile şiddet içeriçer, silah ve cephane edinir, kuryor. Oyunlarda öldürme davranışı bana sessizce yaklaşır, silahla nihaklı nedenlere bağlanıyor. Hatta şan alır ve tetiği çeker. Devamlı oyuncular şiddet içeren davranışlarından dolayı ödüllendiriliyor. Şiddet içeren dijital oyunlarda, gösterilen şiddetin olumsuz soşiddet ve saldırı tehdidi ile uğraşır. Şiddet davranışlarını defalarca tekrar eder. Başarılı saldırı için ödül kazanır.” REHBER ODASI FİGEN ATALAY Şiddet içerikli oyunlar, empati gibi olumlu sosyal davranışları azaltabiliyor. Oynayanlar ilişkilerinde daha kolay şiddete başvurabiliyor. Çocukluğun notaları Blok flütü herkes sevemez İ htilal artığı çocuklar olarak tuhaf tuhaf büyüdük, geldik işte bugüne bir şekilde. Şimekmek gagalar, kafesine dönerdi. Ama en eğlencelisi, Merve’yle saklambaç oynamalarıydı. Bildiğiniz insan ya da kedi, ködi sosyal medyada, orada bupek gibi; Merve saklanır, Maviş rada, “tüftüf”ler, leblebi tozlaonu pırpır uçarak evin neresine rı, Yumiyum’lar, Cino’lar, atasaklandıysa orada bulurdu. ri oyunlarıyla filanlarla “80’lerGel zaman git zaman Merve fade çocuk olmak” güzellemeleri ŞAFAK ÖZLEM reli köyün kavalcısı gibi, Maviş’e yapılıyor. Ne yalan söyleyeyim, bazen ben de düşüyorum o nostalji çukurlarına. Fakat işin aslı başka. Biz, milli güvenlik derslerinde emekli albaylara tekmil vermiş bir kuşağız... Şanslıyım ki devrimci bir anne babanın çocuğuydum. Sayelerinde Yaşar Kemal, Nâzım Hikmet, Ahmed Arif ve nicesiyle daha küçük yaşlarımda tanışde flüt çalmaya başladı. Akıllı kuşcağız, en çok da Ruhi Su’da huzur buluyordu. Ne zaman “Ankara’nın Taşına Bak” çalmaya başlasa Maviş gelip kardeşimin eline konardı. Sooldosidooosilaaladosiii... Şarkı başlamayagörsün, en bas bariton sesiyle kızı eline tüner, “duuuuuu” diye bir ses çıkararak uyuyakalırdı. tım. Cem Yayınevi’nin Bir gün sevgili kuşumuz her canlı gibi kırmızı ciltli kitapları ölümü tattı. Çok ağladık, çok üzüldük, en dururdu oturma odasının çok da Merve... vitrininde... HHH Zülfü Livaneli, Ruhi Su, Fakat flüt aşkı bitmedi. Ahmet Kaya, Neşet Ertaş... Gece gündüz, yaz kış, boran demeden En eski anılarından beri hep üfledi durdu. Bir yerden sonra tüm ailekulağımdalar. Sonuçta çocukye gına geldi. Babam, “Kızım, yeter!” tum, çocuktuk. dedikçe o illa bir nota daha üfleyip öyİpe sapa gelmiyorduk. Ben yine le bıraktı flütünü. İşler iyice çığırınde ailenin proje çocuğu olarak efendan çıkmıştı. diliğimi korumaya çalışsam da kardeTahammül edecek direncimiz kalşim gerçekten de özgürlüğüne düşkünmamıştı. Durmadan çalıyordu. Hatlük konusunda benden epey ilerideydi. ta çok baskı yaparsak tuvalete ve Özgürlük dediysem çok da abartmayın muhayyilenizde. Bizim evde özgürlük, İstanbul’da bir park adıydı sadece. Fakat minik kardeşim, 6 yaşının coşkusuyla bayrakları açmıştı çoktan. HHH O dönemin bize dayattığı felaketlerden biri de blok flüttü. Üfürüp üfürüp deliklerini tam kapatmaya vakıf olamadığımız parmakçıklarımızla, kudurmuş fil sürülerinin son nefeslerinin seslerini çıkardık yıllarca. Ne virtüözler, ne müzik dehaları heba oldu o yollarda. Ve fakat kardeşim bu flüt işini çok sevmişti. Okul müsamerelerinde filan hep kürsüye çıkarıp ona çaldırıyorlardı tüm marşları. O aralar bir de muhabbet kuşumuz vardı: Maviş. Kardeşimin en yakın arkadaşı, ilk öğrencisi, mükemmel projesi! Gerçekten de bir kuş için fazlasıybanyoya da flütüyle giriyordu. Bahsettiğim zamanlarda 89 yaşlarındaydı. Sonrasında da ben onda böyle bir tutku görmedim. Bir pazar sabahı erkenden uyanmış, bizim bıkmışlığımızdan da korkar halde çıkmış balkona. Saat sabahın yedisi mi ne? Vurmuş “saz”ının teline: Soooldosidooosilaalaadosiii. Karşı apartmandan atletli bir amca zuhur edip haykırmaya başlamış: “Anan baban yok mu kızım senin? Ne yapıyorsun bu saatte?” Uykularda uyanıp balkona koştuk, aldık üfürükçümüzü içeriye. Özürler mözürler, akıl vermeler. Sanırım biz onun bütün hayal kulelerini o gün yıktık. la akıllıydı. Kardeşim Merve, Maviş ile Mı? ödevlerini yapardı. Maviş, onun kırmızı Bundan iki üç gün önce bir baktım ki kaleminin ucunu tırtıklar, ortası kırmızı yaşama sebebim, neşe kaynağım, bıdık kakalar yapardı sağa sola. Aynı zamanda kızına sarı bir flüt almış. Şimdilerde o bizimle kahvaltı eder; biraz peynir, biraz zortlatıyor o kuduz filleri.... OTOBÜSTEKİLER 15 KASIM 2020 SAYI: 1601 pazar.dergi@cumhuriyet.com.tr İmtiyaz Sahibi: CUMHURİYET VAKFI adına ALEV COŞKUN Genel Yayın Yönetmeni AYKUT KÜÇÜKKAYA Sorumlu Müdür OLCAY BÜYÜKTAŞ AKÇA n Yayın Koordinatörü HILAL KÖSE ÖZTÜRK n Görsel Yönetmen MÜNEVVER OSKAY n Editör DENIZ ÜLKÜTEKIN n Sayfa Tasarım EMİNE BİLGET n Reklam Genel Müdürü AYLA ATAMER TÖRÜN Reklam Yönetimi: Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık AŞ. Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sk. No: 2 34381 Şişli/İstanbul Tel: (0212) 343 72 74 (20 hat) Faks: (0212) 251 98 68 eposta: reklam@cumhuriyet.com.tr Baskı: İleri Basım Mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve Teknik Hiz. Tic. A.Ş. Yenibosna Mah. 29 Ekim Cad. No:11A/41 Bahçelievler İstanbul Dağıtım: Turkuvaz Dağıtım Pazarlama A.Ş. Yaygın süreli yayın PATİ GÜNLÜKLERİ Bebeğe alıştırma notlarım DENIZ YAVAŞOĞULLARI cdenizy@gmail.com H ayvanların bizlerle aynı duyguları hissetme yetileri var ama tepkileri farklı oluyor. Eve bir bebek geldiğinde, davranışları değişebilir. Örneğin, bebeğimizin eve geldiği hafta, benim kedilerden biri (Bıdık daha şüpheli), yerini değiştirdiğim yataklarına ve kum kabının önündeki paspasa işedi. Genelde Bıdık, bana sinirlendiğinde bunu yapar. Tepki vermedim, olmamış gibi davrandım. Yatağı yıkadım, henüz tekrar koymadım, yine yapar mı bilemiyorum. Okuduğum bir makaleden, bu davranışı yanlış yorumladığımı öğrendim. Meğerse, bunu kendi bölgelerini korumak, yeni gelen varlığa karşı “bu benim” uyarısı olarak yapıyorlarmış. Köpeği çözmekse kolay, hele bizim Luna’nın mimikleri o kadar net ki, hisleri suratından okunuyor. Üzülünce kaşları Küçük Emrah gibi oluyor, sevinince apaçık belli yüzü gülüyor. 2 RUTİNİMI BOZMA! Hem köpekler, hem de kediler için, aileye yeni katılan bebeğin yarattığı en büyük travma, rutinlerinin bozulması. Köpeğimiz Luna için, eski düzeni hamileliğin son evresinde bozmaya başlamıştık. Bu önemli, çünkü köpekler düz mantık düşünür. Yani, bebek geldikten sonra düzeni bozulsaydı, bunu bebekle ilişkilendirecek ve üzülecekti. Covid 19 ile hepimizin rutini değişti zaten. Örneğin, Luna ile en büyük keyfimiz, kafede, pastanede oturmaktı. Her gün düzenli yapardık bunu. Luna, yürümeyi sevmez, bir kafe görürse, ben girmeye ikna olana dek önünde oturur, inat eder... KEDİLERİN BİR HUYU Kediler, bebek ve biz aynı anda uyurken, bulunduğumuz odaya giremiyor. Ne yazık ki, kedilerin bebeklerin üstüne yatma gibi bir huyları varmış. Bize yaptıkları gibi, onların da tepesine çıkmaya çalışıyorlar ve bebekler için hayati tehlike doğuyor. Bebek odası yasağının doğumdan bir süre önce başlaması tavsiye ediliyor. Köpeğinizin huyuna suyuna göre, aynı şeyi ona da uygulayabilirsiniz. Örneğin, en yumuşak huylu köpeklerden bir golden da geçmişinde yaşadığı bir olay sebebiyle çocuklara karşı Eve bir bebek gelecek, tüm vaktinizi alacak. Hayvanları olan inanlar için, büyük mesele de onları kırmadan, küstürmeden, bebeği kabullendirmek. İşte yöntemler... tepkili olabilir. Bunu gözlemlemek için, bebeğin doğumundan önce kontrollü olarak köpeğinizi, kedinizi bir bebekle bir araya getirebilirsiniz. Doğumdan önceki süreçte, başka bebeklere ait kokulu objelerin eve getirilmesi de tavsiye ediliyor. Ancak en önemlisi, ilgiyi eksik etmemek. İlk tanıştırma anı için de köpeklerde davranış bozuklukları konusunda eğitim veren Nisso Niyego’ya danışmıştım, o da, “ümkün olduğunca, ‘normal’ bir olaymış hissiyatı yaratın” demişti. İşte size birkaç tiyo. İyi pazarlar... u Bebek, zamanınızın çoğunu alacak olsa da, hayvanlarınıza pabucu dama atıldı hissi yaşatmamanız gerekiyor. u Elinizden geldiğince köpeğinizin gezme saatlerini, rotasını değiştirmeyin. u Kedilerinizin yemek saatlerini aksatmayın. u Hatta hayvanlarınızı şımartın, bunun için ödül mamaları idealdir. u İlgiyi eksik ederseniz, hem hayvanınızı üzersiniz, hem de davranış problemleri yaşamasına ön ayak olursunuz. u Hastanede kaldığınız günlerde, yalnız kalmamaları için evinizde kalacak birilerinin olması da iyi olur. u Büyük değişim öncesi, onlara terk edilme korkusu yaşatmamak önemli. Kemal Urgenç