Katalog

4 EKİM 2020 3 REHBER ODASI FİGEN ATALAY Video oyunlarını daha iyi oynayabilmek veya daha iyi oyun tasarlamak için yapay zekâ algoritmaları geliştiriliyor ve yapay zekâ algoritmalarını geliştirmek için yeni oyunlar tasarlanıyor. En popüler oyunlardan biri olan “Angry Birds’’ oyununda yapay zekâ sistemleri henüz insanlardan daha iyi oynayamıyor. Video oyunları ile yapay zekâ araştırmaları arasında sıkı bir bağ var Oyun deyip geçmeyin! Video oyunları için yapay zekâ yöntemlerini geliştiren Doç. Dr. Sanem Sarıel’e göre, video oyunu oynayan öğrenciler çok yaratıcı, pratik çözüm üretme ve sorunlara farklı bakış açılarından bakabilme konusunda da becerikliler. Oyunlar, görsel algı gelişimi, anadil ve yabancı dil gelişimi, genel kültür birikimi ve sosyalleşme gibi konularda da etkili. Ekibi ile birlikte İTÜ Yapay Zekâ ve Robotik Laboratuvarı’nda robot sistemleri ve video oyunları için yapay zekâ yöntemlerini geliştiren Sarıel’in en önemli çalışmaları arasında bilişsel robotlarda gündelik görevleri yerine getirebilmek üzere yüksek seviyeli planlama ve deneyim ile öğrenme gibi bilişsel yeteneklerin geliştirilmesi, oyunlarda mantıksal çıkarsama, oyuncu modeli oluşturma, bot (oyunu oynayan yapay zekâ sistemi) tasarımı, oyun içeriği ve seviye tasarımı var. Ekip, popüler video oyunları için bot tasarımı, yapay zekâ ile içerik ve seviye tasarımı konularında da çalışıyor. Bot tasarımında Starcraft gibi popüler oyunların yanında Angry Birds gibi uzamzamansal ilişkilerin göz önüne alınmasını gerektiren oyunlar da ele alınıyor. Özellikle Angry Birds oyununda yapay zekâ sistemlerinin henüz insanlardan daha iyi oynayamadığını, yapay zekânın en önemli kilometre taşlarının çoğunlukla oyunlar üzerindeki gelişmeler ile karşımıza çıktığını söyleyen Doç. Dr. Sanem Sarıel’in video oyunları üzerine sorularımıza verdiği yanıtlar şöyle: GELIŞIME KATKI Sanem Sarıel u Video oyunlarını büyükler de küçüler de çok seviyor. Bunun nedeni nedir sizce? Benim görüşüme göre oyunların çok sevilmesinin nedeni gerçek dünyanın kontrolsüz ortamı dışında eğlenceli ortamlar sunuyor olmaları. u Özellikle çocukları oyundan kaldırmak mümkün değil. Ne tür oyunlar oynamalarını önerirsiniz? Özellikle üniversitede gençlerle çalışan biri olarak şunu söyleyebilirim ki oyun oynayan öğrencilerimin çok yaratıcı olduklarını, pratik çözüm üretme ve sorunlara farklı bakış açılarından bakabilme konusunda becerikli olduklarını gözlemlemekteyim. Bunun yanında oyunların görsel algı gelişimi, anadil ve yabancı dil gelişimi, genel kültür birikimi ve sosyalleşme gibi konularda da etkili olduğunu düşünüyorum. Özellikle bir oyun türü önermek yerine her türlü oyunun gelişime farklı bir katkısı olduğunu düşünüyorum. u Video oyunları oynamanın zekâyı artırıcı bir yönü var mı? Farklı şekillerde beyin cimnastiği yaptırdığını düşünüyorum. Daha zeki olmak değil belki ama ilişkisel bağlantıları daha iyi kurabilmeyi sağladığını düşünüyorum. YAPAY ZEKÂNIN BAŞARILARI u “Deep Blue sisteminin Kasparov karşısında ve AlphaGo sisteminin Lee Sedol karşısında elde ettikleri zaferler yapay zekânın en önemli dönemeçlerini oluşturmaktadır” diyorsunuz. Yapay zekânın bunlara yakın başka hangi zaferleri var? Bu alanda elde edilen en önemli başarılardan biri de IBM’in geliştirdiği Watson süper bilgisayarının Amerika’da “Jeopardy!”, ülkemizde ise “Büyük Risk” adıyla bilinen yarışmada insanları yenmesi oldu. Bu yarışmada Watson, insanlar ile aynı koşullar ve kısıtlar altında yarışarak cevapları verilen soruların bulunmasında insanlardan daha hızlı yanıt üretebildi ve 1 milyon ABD Doları kazandı. 2013 yılında Google Deepmind firması atari oyunlarında hiçbir ön bilgi olmadan oyunu iyi oynamayı kendi kendine öğrenen derin öğrenme tabanlı bir yapay zekâ sistemi geliştirdi. 2017’de poker oyununun Texas hold’em versiyonunda Alberta Üniversitesi’nin geliştirdiği DeepStack botları insanları yenecek seviyeye geldi. 2018 yılında Deepmind’ın geliştirdiği AlphaStar sistemi en zorlu gerçek zamanlı strateji oyunlarından biri olan Starcraft II oyununun turnuvasında 11 oyunun 10’unda insanları yendi. 2019 yılında OpenAlI firmasının OpenAI Five sistemi Dota II oyununda 2018 yılının şampiyonu OG ekibini yendi. u Angry Birds oyununda yapay zekâ sistemlerinin henüz insanHENÜZ birbirlerine göre açıları bile bu eğitim kümelerinin çok büyük boyutlardan daha iyi oynayamadığını söylüyorsunuz. İnsanlardan daha iyi oynamalarına ne kadar zaman kaldı sizce? Bu oyunda bir sapandan atılan kuşların bir yapı içerisindeki domuzları vurması gerekiyor. Bu oyunun en ZAFER YOK lara ulaşmasına neden oluyor. Bu yüzden yapay zekâ sistemleri henüz insanlar karşısında bir zafer elde edemedi. Fakat birkaç sene içinde bu oyun için de insanüstü başarı bekliyorum. temel zorluğu kuşun menzilini geometrik olarak hesaplamaktan ziyade vuruşu nereye yapacağını belirlemek. Bunun için uzamzamansal bir u Yapay zekânın hem oyunlar hem başka sektörler açısından geleceğini nasıl görüyorsunuz? değerlendirme yapılması gerekiyor. Oyunların yapay zekâ için çok önemli test ortamÖrneğin, yapı içindeki hangi nesnenin hangi nes ları oluşturduğunu söyleyebiliriz. Gelecekte yapay ne üzerine yerleşiminin nasıl bir etkisi olduğu, fark zekâ sistemlerinin henüz insanüstü başarım gösterilelı malzemelerdeki nesnelerin çarpışma etkileri gibi memiş oyunlarda da iyi sonuçlar elde edeceğini dümantıksal çıkarımların yapılabilmesi gerekiyor. Ya şünüyorum. Bir yandan da yapay zekâ ile oyun ve pay Zekâ sistemleri öğrenme sürecinde geniş bir eği seviye tasarımı yapılmakta. Yani oyunların da yapay tim kümesine veya uzun süreli deneyimleme ile ne zekâ ile evrilmesi söz konusu. Hem oyunların hem densonuç ilişkisini belirlemeye ihtiyaç duymakta. de oyunu oynayan botların (oyunu oynayan yapay Bu oyun için farklı malzemeler, yerleşimleri ve hatta zekâ sistemi) evrilmesinden bahsediyorum. “Özellikle sağlık, tarım, eğitim, ulaştırma gibi hizmet sektörlerindeki rutin uygulamalarda çok yakın zamanda yapay zekâ sistemleri ile donatılacağımızı ve vazgeçilemezimiz olacaklarını düşünüyorum. Fakat sanat ve tasarım gibi yaratıcılık gerektiren uygulamalar için ise çok yakın olmasa da önümüzdeki 3040 yıl içinde yapay zekânın ön plana çıkacağını düşünüyorum.” unutCKamonaryduaoHlmsıatalymv.a4GraıünElnkaiür.ım Köpekler çok özel varlıklar ve çoğu zaman hayat kurtarıcı olabiliyorlar PATI GÜNLÜKLERI 10 saniyede çözen burun Helsinki Havaalanı’nda köpekler artık Covid dedektörü. Gönüllü olarak köpeklerin karşısına geçip teste girmek isteyenler için görev başındalar. Üstelik bu test, PCR’dan çok daha hızlı, sadece 10 saniye sürüyor. K öpeklerin koku yeteneğinin insanlardan çok daha üstün olduğu biliniyor. Özellikle, Bloodhound, Beagle, Labrador ve Golden Retriver cinsi köpekler, güçlü koku alma yetenekleriyle sahada pek çok görev üstleniyor. Peki, köpeklerin koku alarak hastalıkları tespit ettiklerini biliyor muydunuz? Örneğin, Parkinson, sıtma veya kanser tespitinde, hastaların idrar veya salya örneklerini koklayarak tanı için yardımcı olduklarını duymuş muydunuz? KANSERI ERKEN TANI Üstelik Parkinson nörolojik ve bu hastalığı direkt tepsit eden bir test yok. ABD’nin Washington eyaletindeki PADs for Parkinsons adlı kurum, köpekleri bu nörolojik hastalığın tespiti için eğitiyor. Kişiler birkaç gün boyunca giydikleri, vücut salgılarını içeren bir tişörtü laboratuvara teslim ediyor. Köpekler de tişörtleri koklayarak kişinin Parkinson olup olmadığını anlamaya çalışıyor. Kaliforniya eyaletindeki In Situ Derneği’nde ise köpeklerle bazı kanser türlerini tespit etmek adına bir çalışma yürütülüyor. Araştırma kapsamında akciğer ve meme kanseri var. TER KOKUSUNDAN MI? Amaç erken evrede yakalamak. Araştırmacılara göre, köpekler kanseri tespit etmekte çoğu zaman tarama yöntemlerinden daha doğru sonuç veriyor. Mayıstan beri Covid19 için aynı çalışmalara başlandı. Başı ABD ve İngiltere çekmişken, uygulama haberi ise Finlandiya’dan geldi. Köpeğin pozitif tespit ettiği kişi, PCR’dan kurtaramıyor, havaalanındaki sağlık merkezine yönlendiriliyor. Köpeklerin enfekte kişiyi tespiti konusunda ortaya konan doğruluk payı yüzde 94. Ciddi bir oran. Köpeklerin, semptomları belirginleşmemiş (yani PCR ile tespit edilemeyen erken evre) hastaları da tespiti söz konusu. Bu köpekler, Helsinki Veterinerlik Fakültesi’nde hastaların idrar, ter vb. salgıları üzerinden eğitim görmüşler. 16 köpek eğitim almış, dördü havaalanında başlamış, altısının eğitimi sürüyor. Tüm bu gelişmeler, insanların aklına Covid19’un kokusu mu var sorusunu getirmiş. Fransa’da, Temmuzda yayımlanan bir araştırma, hastaların farklı bir ter kokusu olması olasılığının çok yüksek olduğunu ortaya koymuş... DEN IZ YAVAŞOĞULLARI cdenizy@gmail.com Kişilerdeki koronavirüs tespiti için Finlandiya, Helsinki Havavalanı’nda eğitimli köpekler kullanılmaya başlandı. Köpekler virüs taşıyan kişiyi 10 saniyede tespit ediyor.