Katalog

8 ARALIK 2019 5 Tuval yerine kumaş Bunlar giyilebilir hikâyeler Modacı Merve Üstünalp: “Ülkenin doğusunda ve batısında yaşama imkânım oldu. Bir kültüre tam ait oldum derken, bambaşka bir dünyaya taşınmak çocukken ağır gelebiliyor, fakat sanata bakışımın temelleri o yıllarda atıldı.” Tuval yerine kumaş üzerinde kendini ifade eden Merve Üstünalp, MÜÜ markası ile moda ve sanatı bir araya getiriyor. Yağlı boya erk sembolü K umaşla aramdaki bağ, çocukluk hikâyelerime dayanıyor olsa da, malzemenin sanat pratiğime dönüşmesi, sanat dünyasındaki erkek hegemonyasından ileri geliyor. Üniversitede erkek hoca çoğunluğunun bir sonucu olarak, yağlıboyayı bir erk sembolü olarak görmeye başladım, böylece kadınlarla ve kadınlıkla daha çok bağdaştırılan kumaş, işlerimin temeli haline geldi. Benden istenilen yağlıboya kullanımını da kumaş üzerinde öğrendim. Toplumsal cinsiyet rollerinin keskinliği üniversitelerde, galerilerde, sanatçı seçiminde, kısaca her yerdeydi. Örneğin, sanat camiasının erkek egemen yapısını, kurtlar sofrası ve bu sofradaki yerini, masaya dahil olamayan Venüs imgesiyle betimlediğim’‘Beyhude Geçti Yıllar’’isimli işimde yansıttım. İşlerimin hikayeleştirme kısmına uyacak ve beni en iyi yansıtacak materyal kumaştı ve malzeme seçimi, işlerimle benim aramdaki bağı güçlü kılan etken oldu. Sanat geçmişini moda birikimiyle harmanlayarak “giyilebilir sanar” tarzına uygun işler üreten Merve Üstünalp, MÜÜ isimli markasıyla bir kişisel gelişim hikâyesine imza atmış. Henüz sanat eğitimini almaya başladığı yıllarda, sanattaki “örtülü” erkek egemen anlayışla karşılaşan Üstünalp, biraz da bu sorunun etkisiyle modaya yönelmiş ve tuvalin yerine kumaşı kullanarak kendisini ifade etmeyi seçmiş. Üstünalp’in hikâyesini ve markasının oluşum sürecini kendisinden dinledik. u Sanat geçmişiniz var. Modaya yönelirken de sanat çalışmalarınız öncelikli ilham kaynağınız olmuş sanırım. Sanat kariyerinizden bahseder misiniz? Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Resim Bölümü’nden, 2012’de mezun oldum. İlk sergi tecrübem, 2009’da, Siemens Sanat’ın düzenlediği, Sınırlar ve Yörüngeler yarışmasını kazanmamla oldu. Mezun olduktan sonra 2013’te ArtSümer Galeri’de, “Biz Vardık, Biz Yoktuk” başlığıyla solo sergimi açtım. Modaya da hep ilgim vardı. İki alanı harmanlamak, mezuniyetten sonraki yıllarda daha çok ilgimi çekmeye başladı. Sanatsal üretimimi ve “giyilebilir sanat” olarak adlandırdığım MÜÜ tasarımlarımı, kullandığım teknik ve kumaş materyali birbirlerine yaklaştırırken, moda benim için sanatı içine dahil ettiğim, ticari bir alan. Resim çalışmalarım ise üretiminden daha farklı bir keyif aldığım, beni sanatsal olarak besleyen bir mecra. SANATA ULAŞILMALI u Markanız MÜÜ nasıl ortaya çıktı? Temelleri ilk olarak, 2013 yılında ArtSümer’le çalışırken atıldı. O sıralar yarattığım karakterlerin dikkat çekmesi üzerine, tişörtlere figürler üretmeye, işlerimle birlikte “artwork” olarak yaptığım tasarımları da galeride paylaşmaya başladım. Galerilerde ve sergilerde yer almaya devam ettiğim yıllarda, sanata sınırlar, kurallar koyan ve bir anlamda ötekileştirip farklı bir zümreye hitap etmesini sağlayan bakış açısı, benim modaya yönelmeme vesile oldu. Sanatsal bakış her yerde olmalı, giydiklerimiz beğenilerimizi, karakterimizi yansıtmalı düşüncesiyle, sanatı daha ulaşılabilir bir hale getirmeyi hedefleyerek MÜÜ markasını hayata geçirdim. GÜÇLÜ KADIN IMAJI u Tasarımlarınızda resimlerinizi kullanıyorsunuz sanırım. Moda ve zanaat kavramının sanat sal kaygı ile ortaya çıkması giyilebi lir sanatı oluşturuyor. Dünyada da ben zer örneklerine sıkça rastlanmakta. Sanatı, takı tasarımında ve kıyafette kullanan birçok isim var. Benim “giyilebi DEN İZ ÜLKÜTEKİN lir sanat” mottomu bu örneklerden ayı ran husus, ticari boyuta erişen bir markanın ürettiğim re simlerden değil, beni yansıtacak farklı konulardan oluş ması. Ürettiğim resimler hikâyelerimi, MÜÜ ürünle ri ise ilgi alanlarımı temsil ediyor. Aile büyükle rinin Mısır’dan göçmesi, Mısır mitolojisine, hiye rogliflere karşı ilgimi artırdı, okul yıllarında çokça araştırdığım Japon sanatı ve Yunan mitolojisi yine MÜÜ’nün konularından. Beni çok etkileyen kitapların karakterleri ve sa nat tarihinde yer alan ressamların, bende iz bıra kan resimleri de MÜÜ tasarımlarında yerini alabiliyor. MÜÜ’nün el çizimi resimlerden oluş ması, ürün modelleri nin sınırlı sayıda olma sı, MÜÜ’yü kullanıcı sına özel, giyilebilir bir sanat nesnesine dönüş türüyor. u Çalışmalarınız kadının toplumdaki yeri ve toplumsal bellek üzerine düşünceleri de içeriyor. Babamın mesleği dolayısıyla birçok yer gezdim ve farklı kültürlerle tanıştım. Ülkenin doğusunda ve batısında yaşama imkânım oldu. Bir kültüre tam ait oldum derken, bambaşka bir dünyaya taşınmak çocukken ağır gelebiliyor, fakat sanata bakışımın temelleri o yıllarda atıldı. Ergenlik çağımın beş yılını polis lojmanlarında geçirdim. Bu lojmanlarda babamdan görmediğim bir ataerkiyle tanıştım. Resimlerimde toplumun tüm baskısına ve dışlamasınakarşı, güçlü duran bir kadın figürü, izleyiciyi karşılıyorsa, MÜÜ tasarımlarında da toplumun genelinden farklı giyinen, üzerinde taşıdığıyla arasında bağ kuran, cesur ve güçlü bir kadın imajı var. İşlerimin genelinde, yaşadığım hikâyelerden kesitler bulmak mümkün. Son sözü: Yasla zaman kaybetmeyin, örgütlenin Grev de örgütledi şiir de yazdı A sıl adı Joel Emmanuel Haglund’dur, ama dünya işçi sınıfı onu Joe Hill diye bilir. İşçi sınıfı içinden çok ozan, Bİ DÜNYA İNSAN lerini durdurmak” amacını taşıdığını tekrarlayarak itiraf etmişti. İdamı durdurmak için dünya çapında eylemler düzenlendi. Temmuz 1915’te yazar, sanatın hemen her dalında Avustralya’da Dünya Endüstri başarılı olmuş insanlar çıktı, ama İşçileri Birliği’nin 30 bin üyesi Joe Hill bambaşkaydı. 1882’de Hill’in serbest bırakılması için İsveç’in Gavle kentinde doğan, çağrı yaptı. Tepkiler sonucu, 1901’de gittiği ABD’de adını değiştirerek Kaliforniya’ya yerleşen bu büyük proleter, kendisiy MUSTAFA K. ERDEMOL ABD’nin 28. Başkanı Woodrow Wilson yeniden yargılama istedi, ancak mahkeme başka le özleşmiş Dünya Endüstri İşçi nın bu isteğini reddetti. leri Birliği’nin kararlı bir militanıydı. San Pedro liman işçilerinin önderliği onu ölümsüzler arasına katan eylemlerden ŞARKILARI HÂLÂ SÖYLENİR Joe Hill, hâlâ unutulmamış olan bu bü sadece biriydi. İşçilerin hakları için verdiği mücadele sı rasında o kadar çok saldırıya uğradı, dayak yük komplonun sonucu 19 Kasım 1915’te kurşunlanarak idam edildi. Geçen hafta ölüm yıldönümüydü. Dünya Endüstri İşçi yedi ki bu bile başlı başına nasıl bir kararlı leri Birliği Başkanı Bill Haywood’a, ölmedirenişçi olduğunun göstergesidir. 1912’de den önce yolladığı son mesajı gerçek bir San Diego’da yine bir ko işçi önderine yakışır tarzdadır: “Hoşça kal nuşma yaparken uğradı ğı saldırıda aldığı yaraları tüm ömrünce taşıdı. BÜYÜK KOMPLO Sendikal çalışmaları ne deniyle egemenlerin he defi olmasında şaşıla cak bir taraf yok, ma lum. Kaliforniya’da çalışacak iş bulama dığı için gittiği Utah eyaletinde de, 1913 yılıdır, Birleşik İnşa at Şirketi’nin grevini örgütledi. Başına açılan komplonun başladığı yer Joe Hill dir de aynı zamanda Utah. J. B Morrison adlı eski bir polis me muru sahibi olduğu marketinde öldürüldü. Morrison ölmeden kısa bir süre önce bir gazeteciye sözüm ona işçilerden tehdit al dığını söylemişti. Joe Hill ise aynı saatlerde, bir başka kav ga sırasında kurşunlandığı için hastane deydi. Polis, Hill’i Morrison’u öldürmekle suçladı. Çünkü Morrison da kendisini kur şunlayanlara ateş açmış, bir görgü tanığı da saldıranlardan birinin “vuruldum” dedi ğini duymuştu. Bu, Hill’in suçlanması için yeterli oldu. Salt Lake City’deki duruşmasında hiçbir tanık Joe Hill’i teşhis edemedi. Bedenin de yara açan kurşunun Morrison’un sila hından çıkmadığı, mağazada da yine Hill’e saplanan herhangi bir kurşun bulunmadığı halde idama mahkum edildi. Dünya Endüstri İşçileri Birliği liderle ri Hill’e yapılan suçlamanın işçiler için gözdağı amaçlı olduğunu belirtip eylem ler düzenledi. Birliğin dediğini, aslında Utah Valisi de suçlamanın “sokak eylem Joe Hill, işçiler tarafından uğurlanmıştı. Bill. Bir isyancı olarak ölüyorum. Yas tutarak zaman kaybetmeyin. Örgütlenin.” Cenazesine binlerce işçi, yurttaş katıldı. Yakılan bedeninden arta kalan külleri küçük zarflara kondu, 1916 Mayısı’nda birliğin örgütlü olduğu her eyalette rüzgârla buluşturuldu. Benzeri törenler başka Avrupa ülkelerinde de düzenlendi. Bu büyük militan ölümünden sonra bir efsane haline geldi. Hakkında onlarca şarkı yazıldı. Alfred Hayes, Hill için şimdi bir halk şarkısının sözlerine dönüşmüş olan ünlü şiirini yazdı. Hill’in hayatı 1971’de film de yapıldı. Hill’i özel kılan, onu işçi sınıfının gözbebeği yapan sadece bir militan ya da işçi önderi oluşu değildi. Çok ama çok iyi bir şarkı sözü yazarıydı. Sözlerini yazdığı sosyalist şarkılar hâlâ işçi mitinglerinde söylenir. The Preacher ile Slave gibi şarkıları bulup dinlemenizi öneririm. Büyük örgütçü, işçi sınıfının bu unutulmaz kahramanı, 1900’lü yılların ilk yarısında Amerikan işçi sınıfının hak arama mücadelesinde gerçek bir yıldızdı. Onca yıl sonra ışığı hâlâ yol göstericidir. Birlikte yürüme cesaretidir dostluk! Enver Aysever, çocukluğundan bu yana kendisini biçimlendiren, hayatına yön veren dostlarını anlatıyor. Gençlik, bir zamanlar Türkiye ve hayatımızdaki diğerleri üstüne, etkileyici bir kitap...