Katalog

19 HAZ RAN 2011 / SAYI 1317 3 Dünya “DEL ”riyor... imdi siz bu satırları okurken belki de biri intihar ediyor olabilir! Çünkü ülkelerin neye ihtiyacı var, talepler nasıl karşılanıyor, ülkenin kaynakları dünya ruh sağlığı ciddi bir tehlike altında. Öylesine edilmiş, abartılı bir neler, ülkeye nasıl yardımcı olabiliriz gibi konularda çalışmalar yapıyoruz. Peki en çok risk altındaki ülkelere dair bir şey söylemek mümkün mü? cümle değil bu, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) Ruh Sağlığı Bölüm’ünden Profesör M. Taghi Yasamy’nin Yüksek gelirli ülkelerde ya da düşük gelirli ülkelerde bu sorunlar var, uyarısı. Şu anda dünyada 500 milyon kişi ruh gibi bir ayrım söz konusu değil. Herkesi, her ülkeyi etkiliyor ruhsal sorunlar. sağlığı problemi yaşıyor. Biraz daha detaylı Ancak fakir ülkeler için durum daha zor. Çünkü orada tedavi açığı çok fazla söylemek gerekirse; her yedi kişiden biri her yıl, oluyor. Yüksek gelirli ülkelerde, insanların üçte birinin tedavi almadığı tespit her dört kişiden biri yaşamı boyunca ruh sağlığı edildi. Ancak fakir ülkelerde bu oran yüzde 80’e kadar çıkabiliyor. Hatta problemiyle karşı karşıya kalıyor. Bu insanların bazı çok fakir ülkelerde nüfusun yüzde 1’i bile herhangi bir bakım, tedavi, yaşadığı en büyük sorunsa, damgalanma! hizmet alamıyor. Bir ülke ne kadar fakirse o kadar az ruh sağlığı üzerine Önyargılar onları hastalıkları kadar yoruyor. çalışma yapıyor. Zaten sağlığa ayıracağı bütçesi düşük olduğundan, ruhsal Dünya Psikiyatri Birliği tarafından, Türkiye sağlık için ayırdığı yüzdelik de daha küçülüyor. Düşük ve orta gelirli ESRA Psikiyatri Derneği ve Türk Nöropsikiyatri Derneği ülkelerde toplam sağlık bütçesinin sadece yüzde 2’si ruhsal sağlığa işbirliğiyle, geçen hafta gerçekleştirilen Dünya harcanıyor. AÇIKGÖZ Toplumsal eşitsizlikle ruh sağlığı arasındaki bağ, yüksek ve düşük Psikiyatri Birliği Tematik Konferansı’nda 60 gelirli ülkeler karşılaştırmasından ibaret değil. Hak ve imkânlardan ülkeden 1000 bilim insanı dünya ruh sağlığının yararlanma oranı aynı ülkenin şehirleri arasında da farklılık gösteriyor. Şehirgidişatını konuştular. Yeme bozuklukları da vardı konuları arasında, köy arasında adaletsizlikler var, hatta evden eve bile fark ediyor bu durum. antidepresan ilaçlar da, toplumsal eşitsizlik ve ruh sağlığı ilişkileri, savaş Bunun önüne geçmek mümkün mü? ve çatışma ortamında ruh sağlığı konusu da. Biz de Dünya Sağlık Örgütü Ruh Sağlığı Bölümü’nden Profesör M. Taghi Yasamy şin kötüsü, fakirlikle ruh hastalıkları arasında bir denklem ile konuştuk. var. Ruhsal sorunlar fakir kesimlerde daha fazla ilerliyor. Dünya ruh sağlığını nasıl değerlendiriyorsunuz? Ruhsal sağlık fakirliği, fakirlik de ruhsal sağlık bozukluklarını Felaket... Söylenecek öyle çok şey var ki, nereden tetikliyor, bu bir kısır döngü... başlasam... Ruhsal sağlık problemleri her insan için pek Diğer yandan ruhsal sorunlarla ilgili yeterli ve kaliteli çok soruna yol açıyor. Günlük hayatlarını etkiliyor, acı tedavinin sağlanması o ülkenin insan haklarındaki çekiyorlar. WHO’un araştırmasına göre, dünya nüfusunun gelişmişliğiyle de bağlantılı. Mesela bazı ülkelerde, zincirle yüzde 12 ile 40’ı hayatı boyunca bir ruh hastalığından acı bağlanarak tedavi ediliyor hastalar. WHO, her ülkede ruh M. Taghi çekiyor. Ne yazık ki, ruh sağlığı hastalarıyla ilgili çok fazla sağlığı hizmeti olmasını söylemiyor, her ülkede kaliteli hizmet Yasamy genelleme yapıldığı, önyargılar olduğu için bu insanlar çok fazla istiyoruz biz. Bunu derken, pahalı teknoloji ve ilaçtan bahsetmiyoruz. sorun yaşıyorlar, özellikle de iş bulma konusunda. Ruhsal sağlık problemi olanlara saygılı davranmak ve onların insan Daha korkutucu olanıysa, WHO’nun gelecek tahminlerine göre haklarını tanımakla işe başlanmalı, eşit yaklaşılmalı onlara, ayrımcılık dünyada ruhsal sağlık bozuklukları artacak. olmamalı. Her vatandaşın hakkı neyse, ruhsal sorunu olan insan da aynı En çok hangi hastalıklarla boğuşuyoruz? haklara sahip olmalı. lk başta depresyon geliyor, şizofreni, madde ve alkol bağımlılığı onu Bir ülkenin sağlık sisteminin iyi olup olmadığını, ruhsal sağlığa ne kadar takip ediyor... Epilepsi gibi ruhsal sağlığını etkileyen hastalıklar da değer ve vakit ayırdığını sorgulayarak görebiliriz. Ruhsal sağlık olmadan, yükselişte. ntihar da önemli ruh sağlığı problemlerinden. Her 40 saniyede sağlık olmaz. WHO bu konuda ne gibi çalışmalar yapıyor? bir, dünyada bir kişi intihar ediyor. Biz bu konuşmaya başladığımızdan itibaren kaç kişinin intihar ettiğini siz hesap edin. ntihar edenlerin sayısı, 2008’de Ruhsal Sağlık Eksikliği Aksiyon Planı diye bir program başlattık. Özellikle Afrika gibi düşük ve orta gelirli ülkelerde başlatıldı proje, her sene ortalama bir milyonu buluyor. Anlayacağınız, ruh sağlığı genişletmeye çalışıyoruz. Düşük ve orta gelirli ülkelerde, genel bakım problemlerinin önemli olmadığını söylemek çok yanlış, çünkü ruh sağlığı hizmetlerini sunan hemşirelerin belli standartta eğitilmesini planlıyoruz. Ruh bozukluğu öldürüyor! Dünya ruh sağlığı bu kadar büyük tehlike altında ancak niyeyse biz sağlığı, genel sağlık sistemine bağlı olmalı, normal doktorların, hemşirelerin hep Dünya Sağlık Örgütü’nü virüsler, aşılar konuşurken duyuyoruz. Ruh de bir teşhis, hizmet sunabilmesi lazım. Hastanın, temel bakımda da sağlığı Dünya Sağlık Örgütü çalışmalarında nasıl bir yer kaplıyor? tedavisinin yapılabilmesi lazım. Ancak vaka karışıksa, zorluysa o zaman uzmana yönlendirilmeli. Ruh sağlığında yeterli ve kaliteli tedavi için insan Önemli bir yere sahip. Ayrı bir departmanımız var. Farklı bölgelerde çalışmalar yapıyoruz. Ruhsal bozukluklar neye bağlı, neler sebep oluyor, hakları örgütlerinden sağlık çalışanlarına kadar herkes birlikte çalışmalı. G Ş WHO’nun akıl sağlığı raporu D ünya Sağlık Örgütü’nün hazırladığı rapora göre, dünyada fiziksel olmayan rahatsızlıklardan ötürü acil servislere başvurular son on yılda yüzde 5 artarak, yüzde 6’dan yüzde 11’e yükseldi. Ruh ve akıl sağlığına ilişkin sorunların yarısından fazlası 14 yaşından önce ortaya çıkıyor. Orta gelirli ülkelerde dört milyon çocuğa bir çocuk psikiyatristi düşüyor. Şizofreni hastalarının üçte biri, depresyon hastalarının yarısı ve alkole bağımlılığına bağlı hastalıklardan muzdarip olanların dörtte üçü basit tedavilere erişemiyor. Önyargılar ruhsal rahatsızlıklarla boğuşan insanların tedavi almasını engelliyor ya da geciktiriyor. Genel kanının aksine, eğitim düzeyi yüksek kişilerde ve kentsel alanlarda önyargı daha yüksek. Dünyada psikiyatri hastalarına yönelik insan hakları ihlalleri çok yaygın. hlallerin başında fiziksel şiddet, ayrımcılık, temel ihtiyaçların ve mahremiyetin görmezden gelinmesi var. Çok az ülkede akıl hastalarının haklarını net biçimde garanti altına alan yasal düzenlemeler bulunuyor. Ruh sağlığı alanında donanımlı personel son derece adaletsiz bir dağılım gösteriyor. G Kolaj: Zeynep Özatalay C MY B C MY B