Katalog

4 ARALIK 2011 / SAYI 1341 3 Pedofili günümüzde çok sık haberlere konu edilen bir cinsel sapkınlık türü. Ancak görünen o ki bu sapkınlık sırf kişilere özgü değil. Yerli yabancı görsel basın da çocukları cinsel kimlik üzerinden değerlendirmeyi fazlasıyla seviyor. Üstelik basındaki pedofiliye karşı kamuoyu tepkisi dışında elle tutulur bir yaptırım da yok. A Çocuklar fetiş simgesi olursa... SERAP ALTEKİN Uzman Klinik Psikolog (Yeditepe Üniversitesi Psikoloji Bölümü Öğretim Görevlisi) Medyadaki çocuklar pedofiliye kapı açar Görsel basında çocuk temsilleri kullanmak sıkça başvurulan bir yöntem; özellikle reklamlarda sunulan çocuk temsilleri çocukları nasıl etkiliyor? Reklamcılar için, çocuklar, hem geniş yelpazede bir hedef kitlesi; hem de reklamları daha sıcak, daha eğlenceli ve daha dikkat çekici kılan bir araçtır. Çocukların, ebeveynlerinin tüketim kararları ve marka seçimleri üzerinde de etkili oldukları pazarlamacılar tarafından bilinen bir başka gerçektir. Dolayısıyla çocukların reklamlarda kullanılması yaygın ikna, pazarlama ve satış stratejilerden biridir. Çocukluk ve ergenlik çağlarında, medya ürünlerinde gördükleri temsiller, çocuklar ve gençler için birer rol modeli oluşturur ve benlik algılarını, dünya görüşlerini, tutum, beklenti ve davranışlarını şekillendirir. Bu nedenle de reklamlarda, dizilerde ve çizgi filmlerde çocukların nasıl temsil edildikleri önemlidir. Medyada kullanılan çocuk temsillerinde bazı kalıplaşmış temalar dikkat çeker. Bu kalıplaşmış temsillerde çocuklar ya “özel yetenekli” konumlarda anne ve babaların narsistik uzantıları olarak; ya “eğlenceli” hal ve hareketleri ile ve şirinlik iması ile güldürü amaçlı; ya “kurban” konumunda gösterilerek acıma ve merhamet gibi güçlü duygusal tepkileri tetiklemek için ya da son yıllarda gittikçe daha sık rastlanan, cinsel bir nesne olarak sunulmakta. Bu çarpık temsiller hem bunları izleyen yaşıtları, hem de tüm toplum için olumsuz rol modelleri ve yanlış kodlamalar yaratmakta. Çocuklar için bu modelleme süreci nasıl işler? Çocuklar gelişimlerinin doğal bir gereği olarak rol modellerine ve özdeşimlere ihtiyaç duyarlar. Popüler yayınlarda temsil edilen karakterler, çocuklar için birer rol modeli ve özdeşim nesnesi olur. Çocuklar, bu medya ürünlerindeki temsillerde gördükleri şekilde davranmaya, onlar gibi giyinmeye ve onlar gibi konuşmaya özenirler. Tüm görsel medya ürünleri çocuklar için bir öğrenme ve modelleme aracıdır. Hatta bazen aileden, yakın çevreden ve okuldan daha etkili bir etkileşim aracı haline bile gelebilir. Reklamların sık tekrarlarla yayınlanıyor olması ve dikkat çekici bir kurgu ile sunulması, çocuğun bu mizansene ve imgelere devamlı maruz kalması anlamına gelir ki bu da reklamların ikna gücünü arttırır. Çocukların kolay inanma ve hayalle gerçekliği karıştırabilme potansiyelleri ve birilerini örnek alma ve özdeşim kurma ihtiyaçları, onları reklamların etkisine daha açık hale getirir ve uygunsuz rol modellerinden zarar görme ihtimallerini arttırır. Peki bugünlerde örneklerini gördüğümüz çocuk temsilleri ortaya nasıl bir çocuk profili koyuyor? Maalesef gittikçe daha sık karşılaşılan belirgin bir hata; çocukların yaşlarına ve gelişim evrelerine uygun olmayan şekilde giydirilmesi ve konuşturulması üzerine kurgulanan reklamlar. Küçük yaştaki çocukların cinsel olarak aktif olduğu yönündeki örtük mesaj zemininde sunulan müzik, moda ve magazin temalarıyla süslenen bu tür reklamlar her geçen gün daha fazla dikkat çeken bir tehlikedir. Pedagojik açıdan kesinlikle uygunsuz bu temsiller, çocukları cinsel bir nesne haline getirmek ve olası cinsel suçlara hedef haline getirmek nedeniyle “çocuk istismarı” kapsamında ele alınması gereken boyutta. Çocuklarla erotik çağrışımların yan yana getirilerek sunulduğu, “küçük kadınlar” ve “küçük erkekler” yaratan bu çarpık temsiller, küçük çocukların cinsel bir nesne olarak algılanmasına ve dolaylı olarak da çocuklara yönelik cinsel suçların başında yer alan pedofiliye kapı açabilir. Yapılması gereken nedir? Tüm bu söz konusu gereklilikler ve hassasiyetler, Reklam Özdenetim Kurulu ve Uluslararası Ticaret Odası tarafından belirlenen ve korunan reklam uygulama esasları ile koruma altındadır. Ancak bu yasal düzenlemelerin ötesinde, çocukları korumak ve onlara kendilerini nasıl koruyacaklarını öğretmek biz yetişkinlerin görevi ve sorumluluğudur. Medyanın çocuklar ve ergenler üzerindeki etkilerinin yanı sıra yetişkinler ve tüm toplum üzerindeki potansiyel etkilerine dair de bilgili ve bilinçli olmak, bu sorumluluğu yerine getirmek yolunda önemli bir donanımdır. Anne ve babalar, eğitmenler, bilim insanları ve uzmanlar kadar, medya da bu konudaki sorumluluğu birlikte omuzlamalıdır. Etik prensipler ve bilimsel veriler ışığındaki pedagojik öneriler, ticari kaygılar için feda edilmemelidir. Vogue dergisinin fotoğrafları medyadaki pedofili için iyi bir örnek olsa da, derginin yaptığı hatayı yapmamak adına çocukların fotoğraflarının üzerini çarpı işaretiyle kapattık. çocuğun fotoğrafları ya da videoları merikan Psikologlar Birliği’ne çıkan sapıklarla ilgilidir. Öte yandan göre kişinin dışarıdan popüler kültürde kullanılan çocuk cinselleştirilmesi için şu şartların portrelerinin de bu koleksiyonlardan pek oluşması gereklidir: “Birey bir seks objesi farkı yok. 2006’da Avusturalya Enstitüsü olarak kabul edilir, fiziksel karakterine ve tarafından yayımlanan Emma Rush ve seksiliğine göre değerlendirilir.” Bu tanım Andrea La Nauze imzalı Kurumsal bir süre öncesine kadar cinsel kimliğini Pedofili adlı makale de buna işaret kazanmamış çocukları kapsamıyordu ediyor. Rush ve La Nauze, medyada ama son birkaç yıldır popüler kültürde yaratılan çocuk kimliğinin sırf çocuk çocukların konumu cinsellikle fazlasıyla izleyicileri etkilemek için kullanılmadığını iç içe geçmiş durumda. Bunu bize söylüyor. Aynı zamanda çocukların söyleten sırf son günlerde çok sık cinsel kimliğinin yetişkinler tarafından karşımıza çıkan çocuk bezi reklamları algılanış şeklini değiştirmek amacıyla da değil. Elbette reklamın içeriğinde yer alan çocuklara imite edilmiş yapıldığını iddia ediyor. İfade özgürlüğü ve cinsel kimlik bir cinsel kimlik üzerinde ülkemizde de sık kazandırılması, sokakta genç görülen bir sorun olan kızlarla özdeşleştirilmiş tabulaşma sıkıntısı bu çocuk kıyafetlerle dolaşmalarından kimliğinin zedelenmesi ya da yine sokağa çıkmaya üzerinde tam ters istikamette hazırlanan genç bir kızın de olsa önemli bir rol taklidi olmalarından ibaret oynuyor. Makalede deniliyor değil. Demet Akalın’ın ki, “çocuğun aslında var şarkısından, Bebek sahilinde DENİZ olmayan cinsel kimliği gezmeye kadar birçok üzerine vurgu yapılması popüler kültür referansı ÜLKÜTEKİN medya üzerinden bir kuruntu reklamda oynayan çocukların cinsel kimlikle oluşturuyor.” Burada demek istedikleri yapılanın bire bir vurgu özdeşleştirilmesi için zemin hazırlıyor. olmasından öte yaratılan imitasyonun Elbette tepkisiz kalınan bir durum değildi ortaya çıkardığı bir alternatif gerçeklik. bu. Ancak popüler kültürde karşımıza Tabii ki bunun toplumun hepsini bir çıkan tek örnek de değildi. anda pedofili zanlısı yapması Vogue dergisinin Fransa baskısı bu düşünülemez ama günümüzde sapık yılın AralıkOcak sayısını çocuklara olarak yansıtılan insanların hâkim olduğu ayırmıştı. Genelde cinsel kimliği öne bir gelecek öngörüsü de yabana atılacak çıkaran görselleriyle meşhur bu dergi, gibi değil. çocukları konu edindiğinde de pek farklı Rush ve La Nauze’yle devam edelim, davranmamıştı. Fotoğraflar, cadeaux “yetişkinlerin bakışı çocuklar için (hediye) başlığıyla yayımlanmıştı ve yaratılan gelecekte bire bir rol oynuyor. kimilerine derginin Noel sayısı olması Eğer bir reklam ya da dergi çocuğu seksi dolayısıyla aslında fazlasıyla mide bir kadın imajıyla sunarsa bu imajın bulandırıcı bir anlam taşıyordu. toplumsal kabulü ortaya farklı bir çocuk Pedofiliyle ilgili basında çıkan haberler olma algısı çıkarır.” genelde evlerinden çok sayıda küçük C M Y B C MY B