Katalog

4 19 Aralık 2020 Cumartesi ücut saatin Taylan Kümeli’den Püf Lokmaları i ayarla Hayatımızın hep bir ritim içinde geçtiğine “içsel olarak” inanır ve ona göre yaşamaya çalışırız, çünkü uyku zamanında uyumamızı, uyanmamız gerektiğinde uyanmamızı sağlayan; tansiyon, vücut sıcaklığı, kalp frekansı ve uykuuyanıklık ritmi gibi unsurlarımızı yöneten sirkadiyen ritim diye adlandırdığımız biyolojik saatimiz bunu sağlar. Son yıllarda giderek daha sık duymaya başladığımız “biyolojik saat ve sirkadiyen ritim” konusunun temelleri moleküler düzeyde nasıl araştırılmış, gelin hep birlikte göz atalım. 2017 Nobel Tıp veya Fizyoloji Ödülü’nü 3 Amerikalı bilim insanı Jeffrey C. Hall, Michael Rosbash ve Michael W. Young kazandı. Bu ödüle, sirkadiyen ritmi moleküler düzeyde inceleyen çalışmaları sayesinde layık görüldüler. Aslında içsel / biyolojik ritmin varlığından epeydir haberdardı insanoğlu, hatta 18. yüzyılda gökbilimci Jean Jacques d’Ortous de Mairan bunu oldukça pratik bir yöntemle mimoza bitkisinde gözlemlemişti. Bu bitkinin yapraklarının gündüz güneşe doğru açıldığını, akşam vakti ise kapandığını fark etmişti. Güneş ışığı almadığında bitkinin nasıl bir davranış sergileyeceğini merak etti ve onu karanlık bir ortamda bekletti. Bitki yine günlük aktivitesine devam etmişti. Bu, ancak bitkinin kendi “içsel saati” ile mümkün olabilirdi. Zamanla, yapılan yeni çalışmalar biyolojik saate sadece bitkilerin değil, insanların ve diğer hayvanların da sahip olduğunu gösterdi. Ancak bu burada kalmamalıydı, biyolojik saatin moleküler düzeyde aydınlatılması, bu düzeni sağlayan gen(ler)in keşfi gerekmekteydi. Biyolojik saatimiz 70’li yıllarda Seymour Benzer ve öğrencisi meyve sineklerinde biyolojik saati kontrol eden geni çalışmaya koyuldular. Bilmedikleri bir gende mutasyon meydana getirmişlerdi ve meyve sineğindeki biyolojik saatin mekanizması bozulmuştu. Bu geni period olarak adlandırdılar fakat geni izole etmeyi ve etkisini tam olarak göstermeyi başaramadılar. Bu V geni 1990’da Jeffrey C. Hall ve Michael Rosbash izole edecekti. Bu gen tarafından kodlanmış olan bir protein (PER proteini) gece boyunca hücrede üretilerek depolanıyordu. Gündüz ise ayrıştırılıyor ve biyolojik saat bu şekilde bir döngü halinde sürdürülüyordu. Fakat açıklanamayan bazı eksikler mevcuttu: Gece depolanan bu proteinlerin üretimine son verilmesi gerektiği nasıl anlaşılıyordu ve nasıl son veriliyorVÜCUADRAULMIKULZI ODARUNÇADSIİLYEÇTAİ LIŞIR Bu beslenme sistemi ve yaşam Protein üretimi tarzı değişiklikleri, aktivite ve uykuyla bedeni şaşırtır. Böylece vücut ? yeniden bir metabolizma düzeniBeslenme saatlerinizi düzenleyin ve her öğün aynı saatlerde yemeye özen gösterin. Bunun yanında vücutta farklı saatlerde farklı endu? Diğer yandan biyolojik saat ikinci bir üretime kadar kendisini nasıl erteliyordu? Bu soruların cevabı ise Nobel ödülüne layık görülen diğer bilim insanı Michael W. Young’dan geldi. Young 1994’teki çalışmaİşte bu mantıkla düzenlenen sirkadiyen beslenme şudur: Nobel öncesi bu ne girmeye çalışır. Vücudun zim ve hormonlar aktif hada “zamansız” anlamına gekonuyla ilgili çalışmalar da diksirkadiyen yani biyolole geçeceğinden bu kulen timeless genini izole etmiş kate alındıgında, sirkadiyen dijik ritmi hipotalamusun ralları da uygulamati. Bu gen “TIM” proteinini üre yet aslında yeni bir kavram demerkezi saati taraya özen göstermetiyor ve PER proteinini sitoplaz ğil, tarihi 1945’lere dayanıyor. fından kontrol edilir. lisiniz. Sabah saatmadan (hücrenin çekirdek kısmı Bu beslenme modelinde öğün Organlar, besin kaylerinde metabolizdışında kalan bölüm) alıp çekir tüketimleri 8 saatlik bir süre nağına karşı duyarma hızlı çalışır, ordeğe götürüyor ve burada PER içerisinde gerçekleşiyor. Gerilıdır ve besin alımının ganizma uyanır, ad proteini ile birleşip onun üreti ye kalan 16 saatlik zaman dikısıtlanması bu saat rirenalin ve tiroit hormini durduruyordu. Bununla bir liminde hiçbir şey yenilmiyor. timlerini sıfırlayabilir. monları salınır. Bu nelikte 1998’e gelindiğinde Yo Her gün bu şekilde beslenmeBeslenme ile karaciğerde denle enerji değeri yüksek ung bir diğer gen olan “double nin zorluğu düşünüldüğünde glikojen, kolesterol, safra asidi olan tahıl ve yağ grubunu kultime” genini keşfetmiş ve bunun Dr. Michael Mosley’in geliştirsentezi, pankreasta insülin sentez, lanabiliriz. Sabah saatlerinde vücut da “DBT” proteinini üreterek PER diği 5:2 yöntemi, bu yağ yakyağ hücrelerinde yağ asidi depo bunları enerjiye çevirecektir. Öğle proteininin üretimini ertelediğini ma diyetini herkesin rahatça lanması, kasta glikoz yakımı artar. saatlerinde daha uzun süre tok tuaçığa çıkarmıştı. uygulayabildiğini göstermiştir. Kısacası tüm metabolizma yağ ya tan ve enerji ihtiyacınızı karşılayaBu önemli çalışmalar dizini, Zayıflamak ve hastalıklardan kımına doğru bir kayma yaşar. Ve bilecek proteinli besinleri seçmelisisirkadiyen ritmi aydınlatması ne korunmak için 5 gün boyunca sirkadiyen ritmi sıfırlanınca bağır niz. Akşam saatlerinde ise yağ şekdeniyle oldukça değerli. Zira bi düşük kalorili dengeli bir yeme sak mikrobiyomu tamamen kendi linde depolama yaptığı için eneryolojik saatimiz bizim fizyoloji sistemini takiben, diğer 2 günni yeniler. Uygulanan 500600 ka ji değeri düşük olan besinler sebze mizi günün farklı evrelerine göre de kadınların 500 kalori, erlorili beslenme, 2 gün boyunca ak yemekleri tüketilmelidir. Gece meuyarlar; davranışlarımızı, hor keklerin ise 600 kalori ile bestif egzersizler ve uyku, bedeni dü tabolizma yavaşlar ve vücut kendimon salınımımızı, vücudumuzun lenmelerini sınırlandırması gezene sokar. Doygunluk hissinde art ni dinlenmeye hazırlar. Melatoninin en yüksek ya da en düşük sevi rekiyor. Ayrıca bolca egzersiz ma, daha iyi kalite bir uyku ve din sirkadiyen ritminize uygun şekilde yede alarmda oluşunu, koordi de içeren bu düzen süper yağ lenme, metabolizma hızında ortala salgılanması ile vücut dinlenir, kenne hareketlerimizi ve bunun gibi yakarak vücudu hastalık etmenma yüzde 5 artma gözlemlenir. dini onarır ve yeniler. çeşitli aktivitelerimizi etkiler. lerinden de temizler. Latte’nizi eve sipariş edin... TADINA BAK Hafta sonları salgın nedeniyle sokağa çıkmak yasak. Ancak paket servisler çalışıyor. Sabahları gazetenizi, kitabınızı elinize aldığınızda bir de yanında canınız kahve çektiyse latte, capuccino, americano ya da istediğiniz çeşit kahveyi sipariş verebilirsiniz. Starbucks’tan tutun Caffe Nero’ya veya üçüncü nesil kahveciler çeşitli uygulamalar aracılığıyla kahveleri evinize getirebiliyor. Afiyet olsun! Orhun ATMIŞ Ajanda Podcast’e ilgi çok Son yıllarda radyo yayıncılığıKATIL na benzer Podcast yayınlarına ilgi çok arttı. Anadolu Kültür’ün Podcast serisi Adalet Atlası da ilgi gören yayınlardan biri. Adalet Atlası’nın 9. bölümü de Spotify, Apple, Google ve YouTube’dan dinleyebilirsiniz. Son bölümde, “Temsilin adaleti: Yüzleşme endüstrisinden kaçış mümkün mü?” başlığı altında akademisyenler Nora Tataryan ve Umut Tümay Arslan ile yüzleşme imgelerinden yola çıkarak sanatın ve estetiğin imkânları üzerine konuşuyor. [email protected] Yılbaşı hediyenize özel paketler... SATIN AL Her yılbaşında sevdiklerinize “tatlı sürprizler” gönderiyorsanız, Divan Pastaneleri’nin yılbaşı koleksiyonuna bir göz atabilirsiniz. Üstelik pandemi nedeniyle yurtdışı tatillerinin neredeyse bitme noktasına geldiği, yeni yıla evlerimizde gireceğimiz bu şartlarda Divan’ın koleksiyonu ünlü şehirlerden ilham alıyor. Yılbaşı koleksiyonu için özel tasarlanan hediye setlerinde; İstanbul, New York, Londra, Roma ve Paris gibi şehirlerin imza tatları ve ikonik simgeleri var. Hediye setlerine, Divan Pastaneleri’nin yanı sıra www. divanpastaneleri.com.tr’den ulaşılabiliyor. Atabek, İstanbul sokaklarını dolaştırıyor OKU Tiyatro sanatçısı ve oyuncu Bâlâ Atabek’in dördüncü kitabı “En Sevdiğim Şarkılar”, İnkılâp Kitabevi etiketiyle raflarda yerini aldı. Yeni öykü kitabında okurlarını İstanbul sokaklarında dolaştıran Atabek, sevdiği şarkılarla biriktirdiği hikâyeleri dingin bir üslupla harmanlıyor. 13 öykünün yer aldığı “En Sevdiğim Şarkılar”da Bâlâ Atabek, okurları kulaklarda müziğin tınısıyla kent hikâyelerinin peşinden sürüklüyor. İçerideki hava bildiğiniz gibi değil Her 5 kişiden 3’ü, yaşadığı ortamdaki hava kirliliği kaynaklarının farkında değil. Pandemi nedeniyle eve kapandığımız şu dönemde firmalar da peş peşe hava temizleyici ürünlerini piyasaya sunuyor. Zamanımızın yüzde 90’ını kapalı kapılar ardında çalışarak, okuyarak, yemek yiyerek ve uyuyarak geçiriyoruz. Bu nedenle iç ortamda soluduğumuz havadaki toza, alerjenlere ve maruz kaldığımız sıcaklığa kadar her şey sağlığımızda hayati rol oynuyor. Dyson ve National Geographic Türkiye; İstanbul, Ankara ve İzmir’de yaptığı araştırmaya göre, yurttaşların yaklaşık yüzde 70’i yemek pişirme sırasında çıkan duman, temizlik ürünleri ve evcil hayvan tüylerinin iç ortam hava kalitesini bozduğundan habersiz. Her 5 kişiden 3’ü, yaşadığı ortamdaki hava kirliliği kaynaklarının tekno Şehriban KIRAÇ [email protected] farkında değil. Katılımcıların yüzde 90’ı yeni mobilyaların iç ortam hava kirliliği kaynağı olabileceğini bilmiyor. Araştırmaya katılanların yüzde 79’u ise saç spreylerinin iç mekân hava kirliliğine neden olabileceği hakkında bilgi sahibi değil. Pandemi nedeniyle eve kapandığımız şu dönemde firmalar da peş peşe hava temizleyici ürünlerini piyasaya sunuyor. Öne çıkan bazı cihazları derledik: DYSON PURE COOL ME Dyson Pure Cool Me, kişiye özel hava temizleyici fan üstünde bulunan dışbükey kubbe hava akımının açısını kontrol edebilmeyi sağlıyor. Cihaz, HEPA filtresiyle partikülleri yok ederek kişisel alandaki havayı temizliyor. Bu filtre polen, küf sporu ve bakteri gibi ultra ince parçacıkların yüzde 99.95’ini hapsediyor ve kokuları, VOC (Uçucu Organik Bileşikler) gibi evsel buharları emiyor. BEKO UV TEMIZLEME CIHAZI Beko, koronavirüsle mücadele için Beko Aktif Hijyen Serisi’ni hayata geçirdi. 28 litrelik geniş bir kapasiteye sahip olan UV Temizleme Cihazı, 4 farklı programı ile UVC ışınları ve sıcak havanın gücünü kullanarak kişisel eşyalar, paketli gıdalar, bebek malzemeleri, cam ve metal mutfak malzemeleri gibi ürünler için kısa sürede ve az efor kullanarak hijyen sağlıyor. FAKIR LUMINOSO SMART Fakir Hausgeräte’nin yeni Luminoso Smart İyonik Hava Temizleyicisi, geliştirilmiş filtre sistemiyle kapalı ortamda 3 saat çalıştırma sonucunda 80 metrekareye kadar hava temizliği sağlıyor. Cihaz, havada bulunan ince tozları, organizmaları, polenleri, alerjenleri ve zararlı maddeleri arındırıyor. SAMSUNG AX34R Samsung AX34R3020WW/SK Hava Temizleyici cihaz, odadaki hava kalitesini anlık olarak izleyip renkli göstergeyle bildiriyor. Cihaz havadaki 2.5 mikrondan küçük partikülleri yok eden PM2.5 filtresine sahip. Polen gibi toz partiküllerini toplayabilir, havadaki kötü kokuyu giderir, formaldehit gibi zararlı gazları azaltabilir. FROUMANN HAVA TEMIZLEME Yerli firma Froumann da profesyonel hava temizleme ürünlerini piyasaya sundu. Kapalı alanlarda virüs, bakteri, toz, alerjen ve kimyasallar gibi havada uzun süre asılı kalabilen tüm kirleticileri filtreleyen Froumann Profesyonel Hava Temizleme ürün grubu içinde 100’den 300 metrekareye kadar farklı büyüklüklerdeki mekânlar için geliştirilmiş 5 farklı model bulunuyor. HAFTANIN YENİSİ KATLANABILIR BILGISAYAR Lenovo, katlanabilir ekranına sahip dizüstü bilgisayarı ThinkPad X1 Fold’u Türkiye’de tanıttı. Bir kitap gibi katlanabilen ThinkPad X1 Fold, yan yana iki ekranı aynı anda kullanım olanağı sağlıyor. 999 gram ağırlığı olan ve 13.3 inç OLED ekranı bulunan ThinkPad X1 Fold, renkte ise 2K çözünürlük sunuyor. Klavyesi ile normal dizüstü bilgisayar gibi rahatlıkla kullanılabilen ThinkPad X1 Fold isteğe bağlı olarak tablet gibi de kullanılabiliyor.