Katalog

(1 MAYIS 1910 / 10 EKİM 1987) Behice Boran: ‘Selam olsun Türkiye’nin ve dünyanın aydınlık geleceğine’ Robert Kolej’i birincilikle bitiren “ilk” Türk kız öğrenci, Cumhuriyetin “ilk” kadın öğretmenlerinden, ABD’den doktora alan “ilk” Türk kadın öğrenci, Türkiye’nin “ilk” kadın toplumbilimcisi, “ilk” kadın parti genel başkanı, TBMM ve Avrupa Parlamentosu’nun “ilk” kadın sosyalist Türk milletvekili, “ilk” kadın Marksist kuramcı olan ve “Kişiler hakkında nasıl mı karar vereceksiniz? Hayatlarına bakarak” diyen Behice Boran (1 Mayıs 1910 / 10 Ekim 1987), “Selam olsun Türkiye’nin ve dünyanın aydınlık geleceğine” diyerek mücadeleyle dolu geçen bir ömrün adıdır. Behice Boran’ı Uğur Mumcu’nun Bir Uzun Yürüyüş / Behice Boran ile Söyleşi (Um:ag, 2020) adlı kitabındaki selamıyla anıyorum: “Bir uzun yürüyüşün en soluklu devrimcilerinden biri…” bi girdiği siyasal yaşamda hep fırtınalarla yaşadı: ÖNER YAĞCI 1950’lerde Türkiye Barışseverler Cemiyeti’ni kurdu, Kore Savaşı’na karşı broşürler dağıttı, 15 ay hapse mahkûm edil- “Behice Boran memleketini sadece soyut di, 1951’de gizli komünist partisi üyeliğinden tutuklandı. bir kavram olarak değil, elle tutulur bir gerçek 1965’te Türkiye İşçi Partisi’nden (TİP) milletvekili olarak severdi. Azgelişmişliğiyle, yoksulluğuyla, seçildi. 1970’te genel başkanı oldu. 12 Mart döneminde eşitsizlikleriyle, haksızlıklarıyla, buruk acılarla tutuklandı, 15 yıl hapis cezası aldı. 1975’te TİP’i yeniden severdi.” (Mina Urgan, Bir Dinozorun Anıları) kurdu. 12 Eylül döneminde yurt dışına çıktı. ehice Boran (1 Mayıs 1910 / 10 Ekim 1987), “eği- ‘TÜRKİYE VE SOSYALİZM SORUNLARI’ timin toplumun önemli kurumlarından biri olduğu, Önsözünde, “Hiçbir kitap, hiçbir konu ve sorun üzerin- B eğer toplumsal gerçekliğin tümü kavranırsa eğiti- de son söz değildir… Kitabın amacı Türk sosyalist hare- min de daha iyi anlaşılacağı” düşüncesiyle gittiği Michigan ketinin genel teorik bir çerçevesini çizmek, sorunların tar- Üniversitesi’nde “Amerika’da her doğan çocuk devlet baş- tışılıp açıklığa kavuşturulmasına yardımcı olmaktır” de- kanlığına yükselir önermesi koca bir aldatmacadır!” teziy- diği, 1968 kuşağının başucu kitaplarından biri olan ve le toplumbilim (sosyoloji) doktorası aldı. “Tüm zorluklara ve baskılara rağmen yurdun dört buca- “Toplumsal değişme”yle birlikte “toplumsal yapı ve toplum- ğında sosyalizmin ışığını sürdüren partili arkadaşlarıma” sal evrim” kavramının “toplumun gerçekliğini kavrama”da diyerek sunduğu Türkiye ve Sosyalizm Sorunları’nda (Gün geniş olanaklar sağladığını saptayarak “sosyal antropoloji- Yayınları,1968; Yordam Kitap, 2016), Türkiye’nin tarih- ye giriş” dersleri aldı ve 1939’da AÜ-DTCF’de doçent oldu. sel doğrultusu, 27 Mayıs 1960’tan sonra Türk sosyalist ha- Fakültede “sosyolojiye giriş”, “şehir sosyolojisi” reketi, dünya kapitalizmi ve sosyalizmi karşısında Türki- ve “istatistik” derslerini verdi, Bir Köy Üzerine Sosyal ye, toplum yapısı açısından sosyalist hareket, sosyal sınıf- Yapı ve Sosyal Değişme Tetkiki (doktora tezi, TTK) lar ve bölgesel hareket, sosyal sınıflar ve bölgesel farklar, ile Manisa’da bir dağ ve ova köyünü karşılaştırmalı Doğu sorunu, anayasa ve sosyalizm, kalkınma yöntemi, incelediği Toplumsal Yapı Araştırmaları: İki Köy Türkiye’nin dış ilişkilerini toplumbilimci ve siyasetçi gö- Çeşidinin Mukayeseli Tetkiki (DTCF, 1945; Sarmal, züyle değerlendirdi. 1992), kadınların dinin de etkisiyle ekonomik alanda nasıl BİR DİRENME ANITI! sömürüldüğünü ortaya koydu. Düşüncelerini mücadeleye aktarmanın zorunluluğuna ÖZGÜR VE EŞİT OLMA MÜCADELESİNİN inanan bir direnme anıtı, bir yurtseverdi. Meclis’te SAVAŞÇISI BİR SOSYAL BİLİMCİ OLARAK saldırılar altında (1965-1969 arasında 57 kez) yaptığı SİYASAL YAŞAMA FIRTINA GİBİ GİRDİ! konuşmalar ve mahkemelerde yaptığı savunmalar, Dönemin antifaşist dergileri Yurt ve Dünya ve Genel Başkan Behice Boran’dan Seçmeler (TİP, 1980), Adımlar’da yazdı, “Soğuk Savaş” koşullarında, “40’la- Sınıfımızın Onuruyla 14 Ekim 1979 Seçimleri Radyo / rın cadı kazanı”nda üniversiteden atıldı (1948) ama “Yüce Televizyon Konuşmaları (TİP, 1980), Niye Birleşiyoruz- amaçlara, o amaçlara yakışır en az o kadar yüce araçlar- Ne İstiyoruz-Niye Dönüyoruz? (H. Kutlu ve N. Sargın’la, la gitmek” gerekir düşüncesiyle insanın özgür ve eşit olma Yeni Adım, 1988), Savunma (Sosyalist Yayınlar, 2000) ve mücadelesinin savaşçısı bir sosyal bilimci olarak fırtına gi- Yazılar Konuşmalar Söyleşiler Savunmalar 1931-1987 >> 8 1 Mayıs 2025