Katalog

(26 KASIM 1909 / 28 MART 1994) Tiyatroya karşı bir oyun yazarı: Eugène Ionesco! Her yazara sorulan klasik “Neden yazıyorsunuz” sorusunu “ Neden yanıt veremeyiz: Şimdi ve burada oluşumuzun sebebi ne olabilir? yazdığımı anlamak için yazıyorum” diye yanıtlayan Eugène Ionesco, Neden hiçbir şey yok da bir şey var? aynı zamanda bu arayışın bir sonu olmadığının bilincindedir çünkü yine Öte yandan absürt tiyatro, Samuel Beckett’in yapıtlarında görüldüğü bir söyleşisinde belirttiği gibi, “Edebiyat cevap üretmez, soru sorar”. gibi Tanrı’nın olmadığı, saçma, anlamsız, uyumsuz bir dünyada Ancak, eleştirmenlerin yazdıklarını tam olarak anladıklarından yaşadığımız fikri üzerine kurulmuştur. Oysa Ionesco, “Tanrı yoktur” kuşkuludur. Bu bağlamda, özellikle yapıtlarının absürt tiyatro türüne demediği gibi, aksine Tanrı’nın kötülüğü ortadan kaldırmamasına ya dahil edilmesini kabul etmez: “Her zaman absürt bir tiyatro yazdığımı da insanları kaderlerine terk etmiş olmasına hayıflanır: “Dünyanın söylerler. Ama benimki agnostik bir tiyatrodur.” saçma olduğunu söylemek gülünçtür: Tanrı’dan daha zeki olamayız.” Absürt tiyatro dünyanın saçma olduğu fikri üzerine kurulmuştur. Bu yüzden de Malraux’nun “Sanat, - bomboş ya da dolu - göğe Oysa Eugène Ionesco için dünya anlamsız değildir, doğanın kuralları yükselen bir çığlıktır” sözüne gönderme yapan Ionesco’nun pekâlâ vardır ve bu kurallar bilimsel olarak açıklanabilir. Doğrusu, gözünde, metafizik bir boyutu olmayan tiyatro gerçek anlamda bir saçma olan dünya değil, varoluşun kendisidir ve en can alıcı sorulara sanat olarak kabul edilemez. ESİN KAYNAĞI: GERÇEKÜSTÜ, FERDA FİDAN BAROK, SIRADIŞI EVREN! Zaten aslında en önemli esin kay- ‘HEPİMİZ KUKLA OLDUĞUNU naklarının başında tamamen nesnel ol- KABUL EDEMEYEN KUKLALARIZ!’ ması gereken evrenin, “gerçeküstü, Tiyatroyu pek de sevmediğini de- barok, sıradışı ve tuhaf” olması gelir. falarca söylemiş bir oyun yazarıdır Bu yüzden de insanın dünyayı ken- Eugène Ionesco. di aklına güvenerek, mantık yürüte- Çocukluğunda Paris’te, Luxembourg rek anlamaya, açıklamaya uğraşması parkında annesiyle gittiği Guignol kuk- beyhude bir enerji kaybıdır: “Kendimi la tiyatrosunun büyüsüne kapılmış ve bir dünyadan soyutluyor ve ona anlaya- daha da tiyatro alanında izlediği hiçbir madığım bir gösteri gibi bakıyorum.” oyunda aynı lezzeti bulamamıştır. 1950 yılında artık 40 yaşında olan Io- Yıllar sonra edebiyata atıldığın- nesco buhranlı bir dönemden geçmek- da yapıtlarında bir çeşit kukla tiyatro- tedir. Devamlı ölümü düşünmemek için su yaratmak, yani aslında sevmediği İngilizce öğrenmeye karar vererek Assi- tiyatroyu tamamen değiştirmek, yeni mil adlı Fransızca-İngilizce konuşma kı- yollara saptırmak amacıyla yazmıştır. lavuzunu satın alır ve çalışmaya koyulur. Dünyanın kendisi katlanılması zor Ezberlemek amacıyla her gün kitabın- bir boyutta tuhaf ve gülünç olduğu ve dan defterine çeşitli basmakalıp cümleler gözüne bir kukla tiyatrosu gibi gözük- kopyalarken garip bir duyguya kapılır: tüğünden, karakterlerini de eserlerinde “Kopyaladığım cümleleri hafızama mekanik bir devinim içinde, her türlü kaydetmek için dikkatlice tekrar tekrar psikolojik çözümlemeden uzak bir şe- okurken aslında İngilizce değil de kilde işlediğini söyler: “Hepimiz kukla bazı şaşırtıcı gerçekler öğrendim: olduğunu kabul edemeyen kuklalarız.” tunu sergilemek için grotesk bir tonda icra edilmek üzere tasar- Örneğin haftanın yedi günü olduğunu ya da zeminin altta HEP İNSANIN GERÇEKLİKLE İLİŞKİSİNİ İRDELER! lanmalıdır: “Tiyatro duyguların aşırı abartılmasıyla ilgilidir.” ve tavanın üstte olduğunu ki bunları belki ben de biliyordum Karakterlerin baskın özellikleri çok az vurgulanmalı, “Ders” Ionesco’nun oyunlarında dünya saçma değildir belki ama ama bunları ciddi anlamda hiç düşünmemiştim ya da düşün- şaşkınlık vericidir. En basit gerçekliğin karşısında dahi insa- oyunundaki “Öğrenci” ve “Öğretmen” gibi hepsi birer arke- müş ve unutmuştum.” tip, işlev olarak kalmalıdır. Tiyatro oyunu çok sade, basit bir nın hayretler içinde kalmaması düşünülemez. Eserlerinde hep Sonuçta, en güncel ve sıradan olayların bile aslında ne konu üzerine kurulu olmalı, gerçekliğin tuhaf ve komik boyu- insanın gerçeklikle ilişkisini irdeler. kadar olağanüstü ve şaşırtıcı olduğuna dikkat çeker. >> 12 27 Mart 2025