Katalog

EMİN ÖZDEMİR (1931 / 1 EYLÜL 2017) Türkçenin yurdunda büyük izler... Can dostu Adnan Binyazar’ın, “Yazının balarısı/ Sesi ırmak, sözü derya/ Dili yalın/ Düşüncesi aydınlık!..” dizeleriyle tanımladığı Emin Özdemir (1931 /1 Eylül 2017), Türkçe sevgisiyle Dil Devrimi’nin, dilimizin özleştirilmesi, geliştirilmesi, zenginleştirilmesi savaşımının önderi bir öğretmendi. Arzu Atılgan, Emin Özdemir’in Dil, Edebiyat ve Eğitim Anlayışı’nda şu gerçekçi yargıya varıyor: “Onun düşünceleri, Türk Dil Devrimi’nin anlaşılmasına, Türk kültür yaşamının gelişimine, Türkçenin eğitimi ve öğretimine katkı sağlayabilmesi bakımından başat öneme sahiptir.” Usanmaz bir dil devrimcisi ve kitap tutkunu olan ve hep özlediğim öğretmenim Emin Özdemir’in yapıtları bir dil ve edebiyat üniversitesidir. zarlara selam gönderdi. Yazının ilk koşulunun “tümceleri ÖNER YAĞCI ve sözcükleri eleştirel bir tartımdan geçirerek kullanma” olduğunu örnekleriyle sergiledi: Dilin Öte Yakası (Akılçe- ‘YAZININ ANA ÖZDEĞİ DİLDİR’ len). Örneklerle neyi nasıl okumalı sorusuna yanıtlar ara- “Yazının ana özdeği dildir. Düşüncenin açık seçik an- dı: Düşüncenin Canı (Eksik Parça). latımı anadilin öz değerlerini kullanmayı gerektirir” dü- şüncesiyle 1965’te başlayarak Türk Dili dergisinde Dil EMİN ÖZDEMİR: ‘TÜRKÇENİN SINIRLARINDA Devrimi’nin karşıtlarının yazdıklarına “TDK”, “Kıvanç NÖBET TUTAN, ONUN EMEKÇİSİ SEVGİLİ Demir” takma adıyla ve kendi adıyla yazınsal ve bilimsel ÖĞRENCİM ÖNER YAĞCI’YA MERHABA’ söylemin dille ilişkisini gösteren yanıtlarıyla dikkat çekti “Türkçenin sınırlarında nöbet tutan, onun emekçi- Emin Özdemir (1931 /1 Eylül 2017). si sevgili öğrencim Öner Yağcı’ya merhaba” diye imza- TDK tarafından yayımlanan Dil Devrimimiz, Öz Türk- ladığı, Cemal Süreya’nın “Türkçeden bir kıl kopar için- çe Üzerine, Dil ve Yazar, Terim Hazırlama Kılavuzu, Batı de güneşler, dünyalar ırmaklar vardır” dizeleriyle başla- Kökenli Sözcüklere Karşılıklar Bulma Denemesi, Öz Türk- yan Yüzler ve Sözcükler’de (Bilgi), “Söz eksikliyse insan çe Kılavuz Sözlük, Atasözleri Sözlüğü, Deyimler Sözlüğü da eksiklidir; çünkü insan sözdedir” anlayışıyla ve Türk- ve Erdemin Başı Dil onun Türkçe savaşımının ürünleriydi. çe üstüne mektuplarıyla yazarlık dersi verdi. “Kitaplar kitabı” O İyi Kitaplar Olmasaydı (Bilgi) ile İNSANI İNSANA, İNSANA KİTAPLARI, edebiyatın derinliklerine yaptığı gezi ile bilgeliklerini sundu. KİTABA İNSANLARI TAŞIDI! Hatice Aydoğdu’nun sorularıyla bir insanın içine ay- İnsanı insana, insana kitapları, kitaba insanları taşımak na tuttuğu Göğüne Sığmayan Bulut (Akılçelen) kitabın- için “Yazmak, sözcüklerin kabuğunu kırmak, onlara anlam- da, ülkemizin kültür, sanat, dil, edebiyat, iletişim, Türk- sal ve çağrımsal boyutlar kazandırmaktır” düşüncesiyle di- çe sevdasının büyük ustası olduğunun öyküsünü okuyo- lin konuşmada, yazımda doğru kullanımı konusunda sabır- ruz. Alıntı, bilgisayar, sözel, seçenek, düşlem, düşlem- lı, öğretici, sevgi dolu emeğiyle yapıtlar sundu: sel, yinelemek gibi onlarca sözcüğü dilimize kazandıran Anlatım Sanatı, Eleştirel Okuma, Güzel ve Etkili Konuş- Özdemir’in kitaplarının serüvenini de buluyoruz. ma Sanatı, Yazı ve Yazınsal Türler ve Edebiyat Sözlüğü (Bilgi), Yazmak Sanatı (Adnan Binyazar’la, Fom Kitap). ‘EMİN ÖZDEMİR GÜNCESİ - HAYAT: AÇIK latma yönteminin temeliydi ve bunu kitaplarında sürdürdü. Sözcüklerden başlayarak dilin anlamını, eğitimdeki, BİR YARA’, ‘YARGILAMA DÜŞLERİ’ Bilinç edinmenin, aklını kullanmanın, düşünmenin, dü- günlük kullanımdaki (konuşma, anlatma, yazma), ede- Hatice Aydoğdu, Emin Özdemir’in ömrünün son üç şünce geliştirmenin yani insan olmanın yolunu yordamını biyattaki işlevini örneklerle aktardı. Dilin öğrenilmesini, ayındaki adını koyamadığı, dertleşme, sohbet, sorgulama, öğretti. “Türkçenin toprağında solumadıkça, sözcüklerle sa- sevilmesini kolaylaştıran katkıları, dil ve edebiyat öğreti- anlatı, günce, son sözler, yeni bir başlangıç, belki de bun- vaşımı göze alan sabırla beslenmiş bir emek harcamadıkça minin yöntemleri üzerine önerileriyle sanatın temel öğesi ların hepsi dediği bir metin sundu: Emin Özdemir Günce- yazınsallığa ulaşamayız” diyerek düşünmenin, duyumsama- olan dilin değerini ve önemini vurguladı. si - Hayat: Açık Bir Yara (Akılçelen). nın en etkili aracının dili iyi kullanma olduğunu kanıtladı: “Geçip gitmekte olduğu dünyaya veda ederken, bu evren- ÇOCUKLARA DA DİL BİLİNCİ VE Düzyazının Sorgulayan Gücü’nde (Bilgi), Montaigne’den den koparken gerçekliğin şiddeti karşısında yine sözcükle- SEVGİSİ AŞILADI! başlayarak Türk ve dünya yazarlarının denemelerinden seç- re sığındı… Tanrısı olan sözcüklere… Kendi gerçekliğini Dil bilinci ve sevgisi yeni oluşmaya başlayan çocukları tikleriyle yaşamın gerçeklerine uzanmanın, dil ve düşün ev- öyküleştirdi, kurmacaya dönüştürdü” cümleleriyle sunulan ihmal etmedi: Öykülerle Atasözleri, Türkçemi İlerletiyorum renini zenginleştirmenin yollarını örneklerle anlattı. kitap, “Bir insan başkaldırmasını bilmiyorsa insan değil- ve Sözcükler Arasında (Remzi), Bizler Büyüyünce (Cumhu- Kitapların çağrışımlarından yola çıkarak İnsan Yüreği- dir” diyerek başladığı, kendisine ve halkına acı çektirenleri riyet Kitapları), Yarışmalar Kenti (Bilgi), Mutlukentin Yö- ne Yolculuk (Bilgi) yapıtında, “Toplumsal vicdan susar- Yaşar Kemal, Gülten Akın, Nâzım Hikmet, Pablo Neruda, neticisi, Eğlenceli Dilbilgisi, Sözcük Sözcük İçinde, Ölüm- sa, sözcüklerin vicdanı başkaldırır” dedi. Fuentes, Galeano, Mann gibi yazarların ve şairlerin yargı- süzlük Gezegeni ve Yalnızlığı Seven Kırlangıç (Kök). Sözcüklerin Vicdanı (Bilgi), Kurmaca Kişiler Kenti layacağı Yargılama Düşleri’nin kurgusu bile son günlerin- Türk ve Dünya Edebiyatında Dönemler-Yönelimler’le (Bilgi) ile “bilinçli okuma”nın ne olduğunu öğretti. (Bilgi) dilin edebiyatla olan vazgeçilemez bağını, edebi- de yazı yazmayı özleyen Emin Özdemir’in ölüm güncesidir. Llosa’nın “İnsan mutsuz olmamak ve bütünleşmek için Arzu Atılgan, Emin Özdemir’in Dil, Edebiyat ve Eğitim yattaki kullanımında gerekenleri, inceliklerini, toplumsal edebiyata sığınır” sözü doğrultusunda sözcüklere, sığı- yapıyla ilişkisini bilimsel, somut önermelerle ortaya koydu. Anlayışı’nda (Kök) şu gerçekçi yargıya varıyor: “Onun dü- narak dünya romanının ölümsüzleşen kişileriyle düşsel şünceleri, Türk Dil Devrimi’nin anlaşılmasına, Türk kül- Şiirden tat almak, denemenin derinlikleriyle buluşmak, bir yolculuğa çıktığı bu yapıtıyla, Don Kişot’un bilgeli- küçücük öykülerdeki büyük dünyaları keşfetmek, bir par- ği, Emma’nın isyanı, Anna’nın çılgınlığı, Ahab’ın öfkesi, tür yaşamının gelişimine, Türkçenin eğitimi ve öğretimine katkı sağlayabilmesi bakımından başat öneme sahiptir.” çasından, kahramanından, olayından, betimlemesinden yola Raskolnikov’un vicdanıyla buluşturarak artık yaşamayan çıkarak bir romanın neleri nasıl anlattığının ipuçlarını yaka- onca yazarın hâlâ yepyeni ufuklar gösterdiğini kanıtladı. Usanmaz bir dil devrimcisi ve kitap tutkunu olan ve hep özlediğim öğretmenim Emin Özdemir’in yapıtları bir layarak onun dünyasına girmek, günlük gazete yazılarının Anadilin Toprağında (Akılçelen) ile “Yaşamlarına şi- inceliklerini kavramaya çalışmak Emin Özdemir’in ders an- irlerine, şiirleri yaşamlarına tanıklık eden” ozanlara, ya- dil ve edebiyat üniversitesidir. n 4 5 Eylül 2024