Katalog

Kültürün mimarı Bozkurt Güvenç’e armağan Bozkurt Güvenç 10 Aralık 2018’de, karanlık gecelerin parlak yıldızları gibi, gökyüzünden kopup sonsuzluğa erdi. Öyle bir yıldızdı ki o, beyinlere tuttuğu parlaklığı bilim dünyasını da aydınlatmıştır. Soyu yoktan var edenlere dayanan Güvenç, aydınlatma gücünü Türkiye’den Amerika’ya, Japonya’ya, bilimin kıpırdadığı her yerde gerçeğe varmak isteyenleri Kültürün ABC’si, İnsan ve Kültür, Sosyal ve Kültürel Değişme, Kültür ve Eğitim, Kültür ve Demokrasi, Türk Kültürü, Japon Kültürü, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e adlı kitaplarıyla yaymıştır. Işığı aleve çeviren gücüyle, değişimin, demokrasinin, laikliğin, özgürlüğün, özetle bunlarla 100 yılını geride bırakan Cumhuriyet bilincinin çağdışı kafalarca köreltilmeye çalışıldığı bu karanlık ortamda, Atatürk düşüncesinin genç kuşaklarda sonsuzlaşmasının da öncüsü olmuştur. AŞKIN KİŞİLİK Bozkurt Güvenç’in nasıl aşkın bir kişilik taşıdığını, Kültürün Mimarı / Bozkurt Güvenç’e Armağan (No- bel Akademik Yayıncılık, 2023) adlı kitabı yayıma hazırlayan, onun doktora öğrencilerinden Akile Gür- soy yazdığı Önsöz’de açıklıyor: “Analitik düşünmesi, kendisini sürekli geliştirmesi, insanlara saygısı ve onlardan emeğini esirgememe- si, Bozkurt hocanın önde gelen kıymetli özellikleri arasındadır. Bu armağan kitaba katkı yapanlar, onun sıra dışı ve renkli, aynı zamanda sorumluluk duygu- su ile ağırbaşlı kişilik yapısını çeşitli örneklerle bize aktarıyorlar.” Güvenç’in sonsuzluğa erişinin ardından yazdığım “Bilgeliğin Kutupyıldızı” başlıklı yazımda onun aşkın kişiliğini ben de öne çıkarmaya çalıştım: “Dostsa dost, erdemse erdemli, dürüstlükse dü- rüst, hoşgörüyse hoşgörülü... İlke sağlamlığı ise çe- liği delecek kesici aletler bulunmuştur ama onun çe- likten de sağlam iradesiyle beslenen ilkelerini en ucu keskin aletlerle delmeye kalkanlar hüsrana uğramıştır. Geçmişten geleceğe insanı bilgiyle donatmanın ma- raton koşucusuydu Güvenç. Gülmeyi mekanik alış- kanlıklardan sıyırıp kıvamını soluk borusunda bulan sı- san-hayat-dünya projesinin takipçisi olmasına bağ- ğil, ‘sentezci’ tezler, öneriler, iddialar üretti.” caklık duygusuna çevirmenin sırrına eren bir eşti, ba- lar. Güvenç’in, bilim insanları arasında seçkin bir Dili yalındı, kızı Zeynep Güvenç Ersavcı “Vefalı Bir baydı, hocaydı, insan sevgisinin uzun yol katarıydı.” yerinin olması onun bu yanına bağlanabilir. Veda” başlıklı yazısında, babasının bilimsel kavram yaratmanın temeli olan sözcükleri özenli kullandığı- DUYGU SENFONİSİ İNSAN-KÜLTÜR BAĞLANTISI na değiniyor: Ona adanan bu kitap “armağan kitap” sınırlarını Güvenç’in İnsan ve Kültür adlı kitabını okuduktan “Babam sözcüklerin efendisiydi. Dikkatli konu- aşıp her çalgısından uyumlu sesler fışkırtan bir sen- sonra Atay’ın ondan aktardığı şu alıntı, onun kültür şur; düşünerek, araştırarak, referans vererek yazar- foni etkisi yaratıyor okuyanda! Kitabın “Anılar, de- bağlamı içinde geliştirdiği düşünceleri aktarıyor: dı. Okuyucusunu bilgilendirirken onu düşünmeye, ğerlendirmeler, özlemler” bölümünde yer alan ya- “Üzerinde yaşadığımız dünya ve evren üzerine so- sorgulamaya yönlendirir; cevaplarını kendi sentezin- zıların çoğu, senfonideki arayışların yüreklerde bü- rulan ‘geçerli’ sorulara verilen ‘güvenilir’ cevaplar- de arayıp bulmasını beklerdi. Her kelimenin anlamı / tünleşen yankısıdır. dan doğal bilimler; insanoğlunun kendisiyle ilgi- etimolojisi onun için önemliydi. Anlamı doğrultusun- Bir insanı ancak birlikte etkileşim içinde olan kişi- li ’geçerli’ sorulara verdiği ‘güvenilir’ cevaplardan da yerli yerinde kullanılması konusunda titizdi.” ler nesnel verilerle tanımlayıp anlatıma dönüştüre- ise sosyal-beşeri bilimler doğmuştur. Bilimlerin ge- Güvenç, Haluk Özen’in kitaptaki oylumlu röpor- bilir. Kitapta bunun başarılı örnekleriyle ayrı bir kay- lişmesinde geçerli (yani cevaplandırılması mümkün) tajına verdiği yanıtta da toplumda eğitimin önemi- nak. O açıdan, onun insanbilim yuvasında yetişen olan sorular az değiştiği halde, güvenilir (doğru) ce- ni vurguluyor: doktora öğrencilerinin Güvenç’le yaptığı röportaj- vaplar sürekli olarak değişmektedir.” “İnsanoğlu bilgilerle yaşıyor. O bilgilere yenileri- lardaki gözlemler, arayışlar, saptamalar, hocalarını Güvenç’le aynı alanda bilimsel araştırmalar yap- bilgi dünyasını yansıtmasıyla ayrı bir değer taşıyor. ni katıyor. Eğitim yolu ile onu tekrar genç kuşaklara manın yanında dersler de veren Tayfun Atay, aşağı- aktarıyor. Biz eğitim yolu ile kültür yaratıyoruz; sonra Röportajda, soruları yöneltenden çok, yanıtlaya- daki saptamasıyla onun kültür tarihimizdeki önemi- nın saptamaları önemlidir. Kitap, bu yönden onun o kültür, eğitim yolu ile bizi yaratıyor. ni pekiştiriyor: yaratıcı bilgi dünyasına yol açan bilgi “armağan”dır. Fakat bunun gerçekleşmesini bir şartı var. İnsanın “Bozkurt hoca, insan dünyasını, onun içinde Türki- toplu yaşaması ve bir toplumun üyesi olması... Yani Bozkurt Güvenç bilimsel kimliğiyle, eylemiyle, dü- şünsel yorumlarıyla kültür dünyamızın seçkin düşü- ye coğrafyasını da ‘bir sosyal-kültürel sistem’ olarak bir toplumun üyesi olmazsanız diliniz yok. Diliniz ol- kavramıştır. Bu çevrede kültürel değişim, toplumsal masa da bilim yok.” nürlerindendir. Güvenç’i “Cumhuriyetin çocuğu” olarak tanıtan dinamizm ve bunlara bağlı sorunlar, gerilimler, çatış- Atatürk’ün Cumhuriyetin 10. Yıl Nutku’nda dili, bi- malar üzerine kafa yordu, çalıştı, araştırmalar yaptı. Tayfun Atay, bunu Güvenç’in Atatürk önderliğin- limi, sanatı öne çıkarmasının özünde bu yatıyor. de kurulan modern ulus devlete bağlılık anlamında Bir insan ve kültür bilimci olarak kültürün ‘doğası’nı Güvenç bunları birbiriyle kaynaştırarak çağdaş kül- düşünce, kültür, etik, estetik temellerde yeni bir in- iyi çözümlemiş olmasıyla da bağlantılı şekilde özcü de- tür dünyasına geniş bir kapı açmıştır. n 15 Şubat 2024 4