Katalog

PROF. DR. İOANNA KUÇURADİ’DEN ‘ADALETİN GEREKTİRDİĞİ HUKUK’ “Hukuk haksızlığa yol açtığı zaman ‘adaletsiz’ oluyor!” Türkiye’nin önde gelen filozofu, Türkiye Felsefe Kurumu Başkanı, Maltepe Üniversitesi İnsan Hakları Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürü ve İnsan Hakları Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. İoanna Kuçuradi yazılarından oluşan yeni kitabı Adaletin Gerektirdiği Hukuk’ta (Türk Felsefe Kurumu), etik, adalet, insan hakları, insan onuru gibi terim ve kavramları anlatıyor, adaletin gereklerini yapmak isteyen hukukçuların yolunu aydınlatıyor. Prof. Dr. Kuçuradi, hukuk akademisyenlerine, hukuk öğrencilerine ve hukuk normlarını oluşturan ve uygulayanlara adaletin gerektirdiklerine uygun hukuku tanımanın yolunu göstererek “yüz yüze geldiğimiz durumlarda adil davranmanın ve insan olmanın sorumluluğunu taşımanın” nasıl olabileceğini ortaya koyuyor. ğını ve kararların “demokratik” bir FİGEN ATALAY şekilde alındığı günümüzde, “yasa- lara uygun” ama haksızlığa yol açan HUKUK BİLİMİNİN PROBLEM kararlar alındığını, güdümlü kararlar ALANLARINDAN BİRİ: alındığını sık sık görüyoruz. HUKUK FELSEFESİ Yargılamada en önemli noktalar- Hukuk felsefesi ne demek? Yasa- n dan biri de yargılanan kişinin eylemi- ma ve yargılama için neden önemli? nin adını takmada karşımıza çıkıyor. “Hukuk” norm bütünlerinden olu- Yargıcın yargıladığı, kişilerin sa- şan bir insan ürünü ise, hukuk felse- dece davranışları değil, bir bütün ola- fesi bu normları araştırma konusu ya- rak eylemleridir. Adı doğru takılmış pan, normların yapısıyla ve bunun çev- bir eylemle ilgili bir yasa yoksa, oluş- resindeki sorunlarla uğraşan hukuk bi- turulması için öncülük eder. liminin problem alanlarından biridir. Ombudsman kurumu bu nokta “Norm” derken de davranışlara iliş- açısından da önemlidir. Yargıç ve kin gereklilik önermeleri ile (yapmalı- savcıların, genellikle de bütün ka- etmeli, yapmamalı-etmemeli önerme- mu görevlilerinin eğitimi böyle ko- leri) izin veren önermeleri (yapılabi- nuları da kapsamalı. lir-edilebilir, yapılmamalı-edilmeme- li önermeleri) kastediyorum. EYLEMLER VE KİŞİLER Türkçede “hukuk” terimi hem norm Adaletin Gerektirdiği Hukuk n bütünlerini hem de bunların problem- adlı kitabınızda kişinin eylemle- leriyle uğraşan bilgi alanını imler. Bu- rine yalnızca değer yargıları açı- na benzer ikili bir imlemeyi, bu terimin sından bakıldığından bir problem- İngilizcesinde de görüyoruz: le yüz yüze gelindiğini söylüyorsu- “Hukuk”un İngilizcesi, yalnızca nuz ve bunu “Yalan söylemek kö- tekil olarak kullanılan “law”dur. Ne tüdür”, “Sözünde durmak iyidir” var ki “law” İngilizcede, “yasa” an- örnekleriyle anlatıyorsunuz. lamında da kullanılıyor, “law-laws Eylemleri ve kişileri nasıl doğru / yasa-yasalar” olarak. Fransızca, Almanca, Yunanca- li kılan yalnızca iki noktadan söz edeyim: Hukukun bir değerlendirebiliriz? da ise “yasa” için “loi”, “Gesetz”, “??µ??” kelimeleri, cambazlık değil de hak korumak için olduğunun farkın- Bir kişinin belirli bir ilişkisindeki eylemini doğru de- “hukuk” için de “droit”, “Recht”, “???????” kelimele- da olan ve yaptığı işin gerektirdiği kadar “Felsefeyle On- ğerlendirebilmek yani o eylemin etik değerinin bilgisini ri kullanılmakta. toloji, Epistemoloji, Değer Felsefesi ve Etikle” uğraşmış edinmek, sık sık yapıldığı gibi o eylemin bizim için ya- İngilizcede “hukuk” ile “yasa” kelimelerinin “law” ke- olan bir hukukçu, yasaların doğrudan veya dolaylı olarak ni değerlendiren için yarattığı sonuçlar bakımından değil; limesiyle karşılanması, bu terimlerin kullanıldığı bağlamla- açık kavranılmış insan haklarından türetilmesi gerektiğini o eylemin son öğesi olan davranışa ilişkin geçerli genel ra büyük dikkatle bakmayınca çeviride sorunlar yaratıyor. ve neden gerektiğini görür. değer yargısına göre de değil; bir eylemin doğru değer- Bunun bir örneğini Rawls’un The Law of People baş- O zaman da bunun nasıl yapılabileceğini bilmek ister, lendirilmesinin nasıl yapılabileceğinin bilgisiyle, değer lıklı kitabının başka dillerdeki çevirilerinde görüyoruz. yani “pozitif” hukukun insan haklarıyla bağlantılanacağı ve değerler bilgisiyle, o kişi eyleminin öğeleri hakkında Türkçeye Halkların Yasası şeklinde çevrilmiş olan bu noktaları bulmaya, bir yasanın oluşturulmasında dayanı- “yeterli” bilgi sahibi olmak şartıyla olanaklıdır. kitap, Almancaya Das Recht der Völker, Fransızcaya Le lacak insan hakkını veya haklarını bulmaya çalışır. Kişileri doğru değerlendirmeye gelince: Bu, galiba en droit des gens şeklinde, yani Halkların Hukuku şeklinde; Hukuk felsefesinin merkezine insan haklarını koyuyor- zor olan değerlendirmedir. ama Yunancaya hem O ??µ?? ??? ???????? hem de sak, Sokrates’in bazı sofistleri yapmakla suçladığı “kötü- O kişinin eylemlerine, yukarıda sözünü ettiğim şekil- ?? ?????? ??? ????????, yani hem Halkların Yasası yü iyi olarak göstermeleri”nin, insanın bir başarısı olarak de “uzunca” bir süre uyanık gözlerle bakmayı veya onun hukukun çıkar değil, hak korumak için oluşturulan pozi- hem de Halkların Hukuku şeklinde çevrilmiş bulunuyor. kritik bir iki durumda nasıl davrandığını görmüş olmayı Bu iki çeviri arasında çok büyük farklar var. tif hukukun oluşturulma amacına ters düştüğünü görmek gerektiriyor. Kaç kişi bunu kaç kişi için yapabilir? Ben olsam, Rawl’un kitabının başlığını Halkların Hu- zor olmuyor. SOSYAL ADALETSİZLİĞİN TEMELİ! kuku şeklinde çeviririm. Ancak son sözü söylemek için, ‘YARGILAMADA EN ÖNEMLİ NOKTALARDAN “Sosyal adaletsizliğin temelinde, bir ülkede gelir n kitapta bu ifadenin geçtiği bütün cümleleri bir araya geti- BİRİ DE YARGILANAN KİŞİNİN EYLEMİNİN dağılımındaki uçurumun yattığı kanısı yaygındır. Oysa rip duruma bakmak gerekiyor. ADINI TAKMADA KARŞIMIZA ÇIKIYOR!’ bu, sosyal adaletsizliğin önemli ama yalnızca bir görü- HUKUK FELSEFESİ YASAMA VE Radbruch’un Gesetzliches Unrecht und Übergesetzliches nümü olabilir” diyorsunuz. O zaman sosyal adaletsizli- Recht (Yasalı Haksızlık ve Yasaüstü Hak) başlıklı yazısın- YARGILAMA İÇİN NEDEN ÖNEMLİ? ğin temelinde esas olarak ne yatıyor? Hukuk felsefesi yasama ve yargılama için neden önem- daki haksızlığa / adaletsizliğe yol açan pozitif hukuk dü- Sosyal adaletsizliğin temelinde yatan önemli bir neden, li? Burada hukuk felsefesinin önemine ilişkin yalnızca zenlemelerini hukuk saymamak gerektiği savı, yerinde bir bir devlette “olmayanlar”ın / “yoklar”ın paylaştırılmasıy- iki noktadan, yasama ve yargılama için onu çok önem- sav olduğu halde, insan haklarına aykırı yasalar çıkarıldı- la da ilgili olabiliyor. Örneğin, bir ülkenin hastaneleri >> 8 11 Ocak 2024 KAAN SAĞANAK