Katalog

SHAUN TAN’DAN ‘ŞEHRİN İÇİNDEN ÖYKÜLER’ Yabancı sınırların ötesinde, yaşam alanlarının kırmızı çizgilerini aşan öyküler! Oscar ve ALMA ödüllü Avustralyalı usta sanatçı Shaun Tan, Şehrin İçinden Öyküler’de (Desen Yayınları) insanın ve hayvanın doğasına, varoluşumuzun köklerine inerek birlikte yaşamın olanakları üzerine düşündürüyor. Havalı finans mahallesindeki bir plazada yaşayan timsahlar, tüm şehre aynı anda konan kelebekler, insanlara dava açan ayılar, yavaş dans hareketleriyle karanlıkta salınan salyangozlar, hayatını zindan ettiği insanlar tarafından mağlup edilen köpekbalığı, herkesin neşe kaynağı olan bir kedi ve çok daha fazlasının hikâyesi... Şehrin İçinden Öyküler, Shaun Tan’ın öykü ve şiir türünü INARI KIURU gerçeküstü çizimleriyle buluşturduğu yetkin bir çalışması. bağımlılığımız: Yemek yemek ve nefes almak. Özü- ‘ÇOCUKLUĞUMUN BÜYÜK KISMI DEFNE BEKÖZ BEYGİRET müzde yaşamak için doğadan alacağımız ve almamız DOĞADA, SAHİLLERDE GEÇTİ’ ‘DOĞAL HAYATA KARŞI HÂLÂ gereken pek çok şey varken hayvanlarla olan bu bağın n Sizin doğal yaşam ve hayvanlarla yaşadığınız ve bu DUYARLILIĞIMIZIN OLMASI EN tamamen yok olup olmayacağını merak ediyorum. kitabın gelişimini destekleyen deneyimleriniz oldu mu? BÜYÜK UMUDUMUZ!’ Bazen uzay yolculuğu ve gezegenler arası kolonileş- Evet, Batı Avustralya kıyısında büyüdüm ve çocuk- n Şehrin İçinden Öyküler’i yazma fikri tam olarak me hayranlığını düşünüyorum ve bu zihniyetin yanı sı- luğumun büyük kısmı doğada, sahillerde, balıkçılıkla ne zaman ve hangi noktadan hareketle çıktı? ra dijitale kayma kavramlarıyla ilgili büyük bir sorunum ve kabuklu canlıları toplamakla geçti. Bu yaptıklarımın Fikir yavaş yavaş şekillendi. Şehirdeki hayvanlar hak- var (büyük bir bilimkurgu okuyucusu olarak bu fikirler- bazıları pek sürdürülebilir ya da insani değildi ve onlara kında çokça düşünüyordum. Tek bir an seçmem gerekirse den her zaman etkilenmişimdir, kişinin zihninin bir sis- hem sevgiyle hem de pişmanlıkla bakıyorum. şunu anlatabilirim: Melbourne’un merkezinde, gökdelen- teme yüklenmesi veya başka bir siber uzay varlığı gibi). Örneğin ay balığıyla ilgili hikâye, değerli bir balığı ya- lerin arasındaki tramvay durağında bekliyordum ve güne- Kendimizi organik, toprağa bağlı bir gerçeklikten kaladıktan sonra yaşanan kayıp hissi kişisel deneyimle- şin binaların en üst katlarına ulaştığını fark ettim. Sürün- ayırmaya yönelik tehlikeli zihniyetin bir uzantısı gibi rimle çok ilgili. Kitap aynı zamanda doğadan ayrılmam- genlerin yaşaması için ne kadar harika bir yer diye düşün- görünüyorlar. Sanki iki farklı yönde eğilimimiz varmış la da ilgili. Aslında hayvanat bahçesi dışında kitapta yer düm çünkü yükseklik nedeniyle çok fazla güneş alabilirdi. gibi; vahşi doğaya daha yakın olmak veya ondan daha alan neredeyse hiçbir hayvanla bire bir deneyimim olmadı. Bu fikir, plazaların üst katlarında yaşayan ve diğer in- uzak, bağımsız olmak. Doğayla bağlantılarım, anılarım - bataklıkta kurba- sanlarca fark edilmeyen timsahların hikâyesine ön ayak Belki kültürün ve dinin özünde bu gerilim, bu boşan- ğa bulmak, papağan ve kedilerle yaşamak gibi - ve do- oldu. Hikâyeleri yazmaya başladığımda her fikir çok an- ma ve yeniden birleşme arzusu vardır. Hikâyelerimin bu ğal dünya hakkındaki bilgilerimin geri kalanının tele- lamsız gelmişti. Farklı versiyonlarını oluşturmaya başla- çelişkili durumun bir parçası olduğunu ve kendi belir- vizyon, kitap, film ve internetten gelen güçlü bir soyut- dığımda ise hikâyeler bir mantığa oturdu. sizliğimi, karışık arzularımı yansıttığını düşünüyorum. lama hissiyle oluştu diyebilirim. Gezegendeki ortak alanımıza gerçekten saygı duyu- ‘KURGUNUN BİR ROLÜ DE KAYBI yor olsaydık timsahlar da bizimle yaşardı. Ayılar da ‘ARAŞTIRMALARIMDA İNSANLARIN HENÜZ GERÇEKLEŞMEDEN dava açabilirdi. Ya diğer hayvanlar normalde hastane- HAYVANLARI EVCİLLEŞTİRENE KADAR HİSSETMEMİZİ SAĞLAMAK!’ lerde, yollarda, okullarda yaşasaydı? İnsanların kendi- GENELLİKLE DİĞER İNSANLARI n Kitabınızda bazı hayvanlarla yaşadıkları prob- lerini diğer hayvanlardan bu kadar katı bir şekilde ayır- KÖLELEŞTİRMEDİĞİNİ GÖRDÜM’ lemleri, onları öldürerek çözen insanlarla karşılaşı- madığı bir dünya olabilir miydi? n Şehrin İçinden Öyküler’de açgözlülük, hırs, kıs- yoruz. Ama duyulan pişmanlık yapılan eylemin ya- n Şehrin İçinden Öyküler’de yer yer hayvanlar ve kançlık, merak, sahiplenme gibi konularda insanoğ- nında zayıf kalıyor. insanlar arasında çağlar boyunca evrilmiş ama za- lu ve hayvanların pek çok kez karşı karşıya geldiği- Sizce insanoğlu doğa ve hayvanlar hakkında bilgi- man içinde zayıflamış ince bağı görebiliyoruz. Sizce ni görüyoruz. siz mi? Bu bilgisizlik ve umursamazlık mı insanları insanoğlu doğal yaşama duyarlılık ve farkındalık ko- Sizce insanlar birbirlerine karşı özgüvensiz ve kor- bu denli acımasız hale getiriyor? nusunda dönüşü zor bir noktada mı? kak oldukları için kendilerinden pek çok konuda da- Evet, problem şu ki yaşanan birçok acımasızlık, kö- Hayır, aslında doğal hayata karşı hâlâ duyarlılığımı- ha alçak gördükleri hayvanları rakip olarak görmek tülükten veya düşmanlıktan değil, cahillik ve umur- zın olması en büyük umudumuz. Yapay zekâ gibi yeni daha mı kolay geliyor? samazlıktan kaynaklanıyor. Kötülük, kimse bakmayı düşünce biçimleri geliştikçe bunun nasıl bir yarar ya da Bu ilginç bir fikir, bunun hakkında düşünmem gere- umursamazken gerçekleşir. zarar getireceğini kim söyleyebilir? kecek. Ancak bu ifadede sezgisel olarak doğru görünen Endüstriyel tarımın karanlık tarafları, hepimizin ilişki Doğal yaşama karşı giderek daha kayıtsız hale geldi- bir şeyler olduğu kesin. kurabileceği örneklerden biridir. Et ürünleri reklamların- ğimizi düşünüyorum, şehirli bir insan olarak bu konuda Bu hikâyeler için yaptığım araştırmada, insanların hay- da kötü koşullar, sağlıksız uygulamalar ve mezbahalarda- suçlu olduğumu da biliyorum ama öyle olmak istemi- vanları evcilleştirene kadar genellikle diğer insanları kö- ki şiddete ilişkin gerçekçi görüntüler yer alsaydı, hambur- yoruz. En azından artan bir şekilde, kendimizi doğadan leleştirmediğine ilişkin antropolojik bir fikre rastladım. ger ya da tavuk yeme konusunda daha az hevesli olurduk. uzaklaştırmanın veya ciddi bir dengesizlik olmadan di- Sanki şu anda genel olarak sahip olduğumuz gibi tür- Bu endüstriler görünmeyen ve bilinmeyen, üstü ka- lediğimizi yapmanın olanaksızlığını görüyoruz. ler arasında bir değer hiyerarşisi fikri (insanları en tepe- palı logolar ve sloganlarla süslenmiş şeylere bağımlı- de ve diğer varlıkları daha az değerli görmek), insanla- ‘VAHŞİ DOĞAYA DAHA YAKIN VEYA dır ve birçok endüstri de böyledir. Ama insanlar duru- rın diğer insan gruplarına davranış biçimlerini etkileye- DAHA UZAK OLMAK. HİKÂYELERİM mun farkına vardığında değişimler gerçekleşiyor. Bu- bilirmiş gibi. BU ÇELİŞKİLİ DURUMUN BİR PARÇASI!’ nun için balina avcılığı iyi bir örnek. Hayvanlara davranış biçimimizin empati, saygı ve n Çağlar öncesinde hayvanların egemen olduğu Eyleme verilen zayıf bir yanıt olarak pişmanlık soru- adalet gibi basit sorunlara dokunduğuna inanıyorum. topraklara el koyuyor ve metropolleştiriyoruz. Kitabı- nu ve önlenebilecek bir şey için üzülmenin yararsızlığı Bu, bir anlamda kendimizi nasıl gördüğümüz ve nasıl nızda, bu metropollere tekrar ayak basan ve insanları konusunda haklısınız. değerlendirdiğimiz konusunda bir tür turnusol testidir. “rahatsız eden” hayvan türleri görüyoruz. Bence bu pişmanlığı çok daha önce, hayallerimizde, Böyle giderse özümüzden tamamen kopacağımı- bir şeyler yok olmadan, zehirlenmeden veya başka bir “Herhangi bir yerdeki adaletsizlik her yerdeki adale- zı ve hayvanlarla organik bağımızın yok olacağını dü- şekilde kaybolmadan çok önce hissetmemiz gerekiyor. te yönelik bir tehdittir” sözü genellikle insan toplumu için kullanılır, ancak tüm türler olarak hayatta kalacak- şünüyor musunuz? Kurgunun burada oynaması gereken bir rol var, kay- Emin değilim. Varlığımızın temeli, hayvanlarla ortak bı henüz gerçekleşmeden hissetmemizi sağlamak. sak, kesinlikle bunun çok ötesine uzanmalıdır. n 10 31 Ağustos 2023