Katalog

ASUMAN KAFAOĞLU-BÜKE’DEN ‘TABLODAKİ KADINLAR’ ‘Kadınlar okumayı bıraktığında roman ölür’* Usta yazar ve eleştirmen Asuman Kafaoğlu-Büke, 12 bölümden oluşan ve sonunda incelenen resimlerin listesini ve atıfta bulunulan kişileri içeren ayrıntılı bir dizinin yer aldığı yeni kitabı Tablodaki Kadın-Sanat Tarihinin Kitap Tutkunu Kadınları’nda (Epsilon Yayınları) kadının okuma serüveninin izini sürüyor. İncelemesinde okuyan kadını ana izlek olarak ele alan ve insanlığın bu serüvenine özgün bir halka ekleyen Büke, sanatın ana kolonlarından biri olan resim sanatını bir pusula gibi kullanarak renkli ve aynı zamanda düşündürücü bir yolculuğa çıkarıyor. Kitapta Weyden’in “Mecdelli Okurken”, Jan van Eyck’in meşhur “Gent Mihrabı”, Tiziano’nun “Tövbekâr Mecdelli”, Van Gogh’un “Roman Okuru”, Jean-Jacques Henner’in “Okuyan Kadın”, İbrahim Çallı’nın “Hamakta Kadın” (1912) ve Picasso’nun “Uzanmış Okuyan Kadın”gibi tabloların yanı sıra birçok tablo yer alıyor. ilgili dönemin tarihsel arka planını gözeterek kespeare trajedileri ayarında gördüğü Jan van Eyck’in HAKAN İŞCEN yorumluyor. Yorumlarken resimlerdeki kadın ünlü “Gent Mihrabı”. Benim seçimim, çok daha sade okurların yüzündeki ifadeden ve vücut dille- bir resim olan Tiziano’nun “Tövbekâr Mecdelli”si. ünyanın basılı ilk kitabı kolayca rinden yola çıkarak o an ki ruh durumlarına tahmin edebileceğiniz gibi 1450 19. YÜZYILDAKİ DEĞİŞİM VE ilişkin kendi düşüncelerini de ortaya koyuyor. Dyılındaki Gutenberg İncili’dir. KİTABIN HALKLA BULUŞMASI Bu okumaları uzman bir sanat eleştirme- Güncel kaynaklara bakarsak, yazılı ki- Bu üç bölümün ardından gelen diğer bölümler, sı- ninden öte, resimleri müzelerde veya sergiler- tap olarak en eski kitap ise kimilerine gö- rasıyla “Bilge Kadınlar”, “Kırlarda Okuma”, “He- de gören bir sanatsever içtenliğinde yapıyor. re geçmişi İsa’nın doğumundan 600 yıl ön- donizm”, “Dikey Okuma”, “Ev Hâlleri”, “Mektup”, Böylelikle tabloların arka planında gerek o ceye dayanan Kitâb-ı Mukaddes yani Eski “Ders Çalışma” ve “Erotizm”. resme veya ressamına ilişkin pek bilinmeyen Ahit, kimilerine göre ise yine aynı tarihlere Ortaçağ ve Rönesans resimlerinde sadece dua kitap- kimi ipuçlarını, resim sanatının klasik sem- rastgelen yazarının bilinmediği, 24 ayar al- ları ve kutsal metinleri okurken resmedilen kadınlar: 17. bollerini, dönemin sanat ortamına ilişkin olay- tından yapılmış ve sadece 6 yapraklı Etrüsk yüzyıldan sonra artık kırlarda, evde, daha özgür ortam- ları ve akımlarını da dağarcığımıza katıyor. Altın Kitabı’dır. larda kutsallık taşımayan metinlerle, mektup, belki şiir Yazar tarafından düşünülen diğer bir ya- Doğudaki edebiyat tarihçileri ise Buda ve kitaplarıyla da resmedilmeye başlıyorlar. rarlı ayrıntı da her resmin hangi yılda yapıl- öğrencileri arasındaki diyalogları içeren, MS. Yazar da 19. yüzyıldan itibaren roman sanatının geliş- dığının ve şu an hangi müzede sergilendiğinin bilgisini 868’de değişik bir baskı metoduyla basılan Diamond Sutra’yı mesiyle okuma alışkanlıklarının değiştiğini söyleyerek hemen resmin altında vermesi. dünyanın ilk basılı kitabı olarak kabul eder. kitapların ruhban ve soylu sınıfının tekelinden çıkıp hal- Ama asıl gerçek şu ki, insanın okuma serüveni zama- KADIN VE KİTAP ARASINDAKİ BÜYÜLÜ BAĞ! kın farklı kesimleriyle buluştuğunu belirtiyor. nımızdan yaklaşık 5 bin 500 yıl önceye varan Sümer’in Kitapta, Weyden’in “Mecdelli Okurken”, Jan van Eyck’in Bu bölümlere ilişkin en beğendiğim resimler; Kır- meşhur çivi yazısıyla birlikte başlıyor ve gelişen sanal meşhur “Gent Mihrabı”, Tiziano’nun “Tövbekâr Mec- larda Okuma bölümüne alınmış Van Gogh’un “Ro- teknolojilere karşın aynı hızla devam ediyor. delli”, Van Gogh’un “Roman Okuru”, Jean-Jacques man Okuru” (1888), Hedonizm Bölümü’nde yer alan Je- Henner’in “Okuyan Kadın”, İbrahim Çallı’nın “Hamak- an-Jacques Henner’in “Okuyan Kadın” (1883), İbra- RENKLİ VE DÜŞÜNDÜRÜCÜ BİR YOLCULUK! ta Kadın” (1912) ve Picasso’nun “Uzanmış Okuyan Ka- him Çallı’nın “Hamakta Kadın” (1912) ve Picasso’nun Asuman Kafaoğlu-Büke ise Tablodaki Kadın yapıtı dın” gibi 44 ressama ait, 57 resim bulunuyor. “Uzanmış Okuyan Kadın” (1939) tabloları. ile değişik bir iz sürerek, okuyan kadını ana izlek olarak Bunların ortak özellikleri başta da belirtildiği gibi ka- Peki, ressam kadınlar nerede? Yazarın alıntıladığı İn- alıp insanlığın bu serüvenine özgün bir halka ekliyor. dın ve kitap. Zaten yazar da daha giriş bölümünde ka- giliz roman yazarı Julian Barnes, bu kitabın mesele etti- Bunu yaparken de sanatın ana kolonlarından biri olan dınların yüzyıllar boyunca kendi başlarına “gezmeleri- ği konulardan birine de açıklık getirmiş: resim sanatını bir pusula gibi kullanarak, renkli ve aynı nin” engellendiğinden dem vurarak kadın ve kitap ara- “Neyin resmini yapabileceğiniz, ne görmenize izin ve- zamanda düşündürücü bir yolculuğa çıkarıyor. sında büyülü bir bağ olduğunu belirtiyor. rildiğine bağlıdır; gelenekler ve toplumsal düzen bunu Kitap, giriş bölümü dahil olmak üzere 12 bölümden oluşuyor ve sonunda da incelenen resimlerin listesini ve Büke, en başında bu kitabı yazmaktaki amacını payla- kontrol altında tutar.” şırken kitabın kimilerinin düşündüğü gibi eril dünyaya ait Sonuç olarak kitapta tabii ki kadın ressamlar da var; evrensel sanata ilişkin kitapta atıfta bulunulan kişileri bir nesne olmadığını belirterek özellikle de romanın, ka- ama ne yazık ki sadece görmelerine izin verilenleri res- içeren ayrıntılı bir dizin bölümü yer alıyor. Giriş bölümü dışında, ilk üç bölüm, yani “Azizeler”, dın dünyasının olmazsa olmaz parçalarından biri olduğu- medebildiler. “Mecdelli Meryem” ve “Meryem’e Müjde”, 15. ve 16. nu ortaya koymak için bu romanı yazdığını ifade ediyor. Yazarın da haklı olarak belirttiği gibi sonradan hata- yüzyıl tablolarını kapsıyor ve bölüm adlarından da anla- Baştaki bu üç bölüme ilişkin en beğendiğim tablo, ne sını onarmaya çalışsa da ressam Edgar Degas bile yeri şılacağı üzere bu resimlerde genelde okunan kitap İncil. kitaba kapak olan Weyden’in “Mecdelli Okurken” tab- geldiğinde “Bir kadının iyi resim yapabildiğini kabul et- Yazar, okuyan kadın tablolarını kendi bakış açısıyla ama losu ne de yazarın yaratıcılıkta Bach müziği veya Sha- meye niyetli değilim” diyebilmiştir. (s. 108) >> 4 20 Temmuz 2023