Katalog

(24 ARALIK 1867 / 19 AĞUSTOS 1915) Aydınlanmamızın öncüsü: Tevfik Fikret! Tevfik Fikret (24 Aralık 1867 / 19 Ağustos 1915), toprağımızda yüzyıllardan beri süren özgürleşme, Aydınlanma kavgasının bayrağını Osmanlı’nın yıkılış döneminde devralıp onurla taşıyan ve kendisinden sonraki Cumhuriyet aydınlarına aktaran bir büyük öncü aydındır. Toplumda egemen olan bağnazlığa, dogmalara, bilim ve akıl dışı düşüncelere karşı verilen savaşımın örnek bir öncüsü olmasının yanı sıra Türk şiirinin anlatım zenginliğine kavuşmasını sağlayan, toplum ve insan anlayışını sokup geliştirdiği şiirimizi Arap-Fars etkisinden kurtarmak için çabalayan, modernleştiren, yenilikçi ve devrimci bir şairdir. Anadolu insanının umudunu sürdürmesine, bağnazlığı aşıp hoşgörüyle, sevgiyle buluşmasına katkılarıyla varlıklarını sunarak ölümsüzleşen büyük insanlarımızın ve halkın vicdanı, sesi, çığlığı, başkaldırısı, mirasçısıdır. O, düşünceleri, şiirleri, erdemi, gücü, cesareti, etkisi, mücadeleci yaşamıyla bu mirası yaşadığı döneme ve sonrasına taşıyan, insan olma, çağdaş olma destanımızın onurudur. Atatürk devriminin, o görkemli Aydınlanma atılımımızın önde gelen esin kaynağı, Aydınlanmamızın büyük öncüsü, düşün ve mücadele insanıdır. Sultanisi’nde Namık Kemal, Ziya Paşa, Şinasi’yi, Ro- ÖNER YAĞCI usseau, Voltaire, Montesquieu, Diderot gibi Fransız devrimcilerini okuyarak hümanist, devrimci, özgür- “Tevfik Fikret’in Tarih-i Kadim’i yok mu, iş- lükçü düşüncelerinin temellerini oluşturan, Galatasa- te o, dünyada yapılması gereken bütün devrimlerin ray Sultanisi’nde ve Robert Kolej’de öğretmenlik ya- kaynağıdır… Tevfik Fikret, bu yurdun ve ulusun pan Tevfik Fikret bu arayışın doğurduğu bir umut oldu. uygar dünya ulusları arasında ün ve onurla yaşa- Baskı altında, sömürülen, yoksulluk, bilgisizlik, yabilmesi için gereken her şeyi düşünen, yazan, bu gerilik içindeki bir ülkenin düşünen, yargılayan, ba- uğurda yaşamını feda eden büyük şairimizdir.” zen karamsar, küskün, bazen coşkulu ama her za- Mustafa Kemal Atatürk man başkaldırıcı şairi, aydını oldu. ÇAĞDAŞ PROMETHEUS! Ceyhun Atuf Kansu’nun deyişiyle “karabaskı yöne- Karanlıkların içinde gördüğü ışığı yakalayıp insanla- timinin özgür çocuğu”, İlhan Selçuk’un deyişiyle “… rına sunmayı amaçlayan çağdaş Prometheus’tur Tevfik Softalığın ve mollalığın İslam coğrafyasında Anadolu’yu Fikret (24 Aralık 1867-19 Ağustos 1915). Osmanlı’nın da kapsayan güncel salgınında insanı ve aydınlığı sa- mutlakıyet ve iki meşrutiyet döneminde yaşayan im- vunanların elinde bayraklaşan” öncüsü oldu. paratorluğun “emperyalizmin kuşatması” altındaki YAŞAMI KAVGA VE MÜCADELEYLE GEÇTİ çöküş döneminin şairi ve aydınıdır. 1896’dan sonraki yaşamı kavga ve mücadeleyle geçti. Osmanlı İmparatorluğu, 1877-1878 Osmanlı-Rus İki kez tutuklandı. 1900’de yayımlanan Rübab-ı Şikes- Savaşı’nda (93 Harbi) ağır bir yenilgiye uğramış, le (Kırık Saz) bir ayda iki basım yaptı, yine tutuklandı. büyük toprak kayıplarına uğramıştı. Ülkenin doğal 1905’te yazdığı tüm bir insanlık tarihiyle ve insan kaynaklarına, işletmelerine el koyan Düyunu Umu- aklının karanlıklarda kalması yolunda kullanılmış olan miye ekonomiyi, maliyeyi denetliyordu. Ülke soyul- göksel, kutsal önermelerle yüreklice hesaplaştığı, ba- muş, borçlandırılmış, çürütülmüştü. rıştan yana düşüncelerini, savaşın getirdiği yıkımı ve Padişah II. Abdülhamit savaşı bahane ederek saçmalığını anlattığı destan şiir Tarih-i Kadim (Eski meclisi kapatmış, koyu bir baskı düzeni kurmuştu. Çağ Tarihi) Tevfik Fikret’in yaşam anlayışını, felse- Kurduğu istihbarat ağıyla toplumu korkutup sustu- fesini apaçık ortaya koyan bir bildirgedir. ruyordu. Toplum, her bakımdan çöküyordu, çaresiz- Abdülhamit’e karşı gerçekleştirilen, bir dakikalık di, yakınıyor, kurtuluş umudu arıyordu. gecikme nedeniyle başarısız olan suikasttan sonra KARABASKI YÖNETİMİNİN ÖZGÜR yazdığı “Bir Lahza-i Teahhur” (Bir Anlık Gecikme, ÇOCUĞU, BAŞKALDIRICI ŞAİR, AYDIN, 1906) şiirinde, suikastı gerçekleştirenleri selamladı: İNSANI VE AYDINLIĞI SAVUNAN ÖNCÜ! “Yazdı, eğlenmek için bilinçsiz tarih/ Zulmün tari- Çocukluğu ve ilk gençliği Abdülhamit’in zorba hine bir yeni gurur önsözü./ Kurtuldu ya hakkıdır, düzeninde geçen, birincilikle bitirdiği Galatasaray alacak şimdi öcünü,/ Ama unutmasın şunu >> 8 21 Aralık 2023