Katalog

ZEHRA İPŞİROĞLU’NDAN ‘HATIRLAYAMADIKLARIMIZ’ ‘Hatırlamak bazı şeyleri değiştirmenin tek yolu!’ Son yıllarda toplumsal cinsiyet alanında yazdığı tiyatro oyunlarıyla ve Duygu Asena Roman Ödülü alan Haneye Tecavüz romanıyla da dikkat çeken usta yazar ve akademisyen Zehra İpşiroğlu yeni romanı Hatırlayamadıklarımız (Kırmızı Kedi Yayınevi) ile kadın sorunlarını bu kez çocuk tacizi gibi çok çarpıcı bir konuyla farklı bir açıdan gündeme getiriyor. Derin, Suzan, Selen, Selim ile Yunus’un yaşadıkları ve anlattıkları, bu ülkede yaşanan nice şiddet olayının birer küçük örneği. Hatırlayamadıklarımız, İpşiroğlu’ndan sonu her şeye karşın umuda açılan çoksesli bir roman. Kadın cinayetlerinin günden güne arttığı, çocuk ve kadın haklarının hiçe sayıldığı, İstanbul Sözleşmesi’nin kaldırıldığı bir ortamda da çok anlamlı. ğundan da söz etmiştiniz. AYŞE SARAL Babalar, Amcalar ve Diğerleri ile Erkeklik Hapishane- si romanın tiyatro uyarlaması. Erkeklik Hapishanesi ya- ‘GÜNÜMÜZDE HATIRLAMA KÜLTÜRÜNE kında İzmir’de sahnelenecek. ÇOK ÖNEM VERİLİYOR’ Dizi ya da film projesine gelince sinema oyuncusu ar- Yeni romanınız Hatırlayamadıklarımız’ı okurken ben n kadaşım Serap Aksoy’un girişimiyle bir arayışa girdik de belleğimi zorlamaya başladım: Neyi hatırlıyoruz, neyi ama henüz bir yapımcı bulamadık. Kim bilir belki de ko- hatırlamıyoruz, neden? Romanınızın adı “Hatırlayamadık- nunun sertliği de insanları irkiltiyordur. larımız” olduğuna göre sanırım bu soruyla başlayabiliriz. Hoşumuza gitmeyen, işimize gelmeyen şeyleri kolay- ‘İKTİDAR VE GÜÇ ÇEMBERİNİ KIRMAK lıkla yok sayabiliyoruz. Hatırlamak bazen çok can acıtı- YOLUNDA UMUT, BİR ŞEYLERİ cı olabiliyor. Travmatik olaylarda hatırlamak öfkeye öf- DEĞİŞTİREBİLMENİN İLK ADIMI!’ ke yüzleşmeye yol açıyor ki yüzleşmenin yol açabileceği Çok vurucu ve sert bile olsa umut dolu bir yaklaşı- n yaralar tahmin edemeyeceğimiz kadar derin. mınız var. Kurbanlar da failler de gerçeklerle yüzleşmekten kork- Umut bir şeyleri değiştirebilmenin belki de ilk adımı. tukları için hatırlamak istemiyorlar. Ama hatırlamak bazı Yaşananlar öylesine korkunç ki insanlar donup kalıyorlar. şeyleri değiştirmenin tek yolu. Biliyorsunuz günümüzde Öte yandan sorunları yok saymak, görmezden gelmek hatırlama kültürüne çok önem veriliyor. gibi bir koşullanmamız var. Bu koşullanma işin içine Romanınızın bütün acılara ve travmalara karşın n sevdiklerimiz annemiz, babamız, ailemiz girince büsbü- umutla bitmesinin nedeni de bu sanırım değil mi? tün yoğunlaşıyor. Yüzde yüz öyle. Biz yaşanan acıları, adaletsizlikleri ki- Bunun dışına çıktığımız anda insan Suzan’ın öyküsün- lerin karanlığında gizlersek onlar kaybolmuyor ki. Nite- de gördüğünüz gibi kolaylıkla yalnızlığa itilebilir. Sorun- kim romanımın kahramanlarından Selen bunu denediğin- ları deşmek, gerçeği ortaya çıkarmak riskli, bu riski her- de duvarlara öyle bir tosluyor ki neye uğradığını şaşırıyor. kes kolay kolay göze alamaz. Öyle olduğu için de adaletsizlikler, aile içi şiddet, çocuk ‘AİLEDE OLUP BİTEN AİLEDE KALIR tacizi gibi sorunlar sürüp gidiyor. Yani umut motivasyonu İDEOLOJİSİ YALAN BİR DÜNYAYA sağlıyor ama yeterli değil, daha fazlası gerekiyor. HAPSEDİYOR! Tek tek karaktere baktığımızda romanınızın hem n Selen’in büyük bir adaletsizliği izlemeye çalışan ai- n psikolojik hem de sosyal eleştirel, dahası politik bir yanı lesiyle mücadelesi beni çok etkiledi. Ama bir yerde de olduğunu düşünüyorum. ailesine ihanet ediyor öyle değil mi? Haklısınız. Olayların saygın bir çevrede tanınmış bir İhanet değil yüzleşmek, doğruyu bulma adına, adalet politikacının ve ünlü bir şairin çevresinde geçmesi yalan adına yüzleşmek. Yoksa adaletsizliklerle dolu yalan bir duvarlarını kırmayı büyük oranda zorlaştırıyor. İktidar ve dünyanın içinde hapis kalacak ki çoğu kez bu yolu tercih güç çemberini kırmak neredeyse olanaksız gibi. ediyoruz. Ailede olup biten ailede kalır ideolojisi de bu- koşulluyor. Bir de anlatılanlar çok yoğun öyle ki okuyucu Roman kişilerinin bu imkânsızlığa karşı savaşırlarken ön- nu pekiştirmiyor mu? zaman zaman soluklanma ihtiyacını hissediyor. ce kendilerini aşmaları gerekiyor, ikinci adım ise iktidar ve Bu kısır döngüyü kırmak çok büyük bir güç istiyor? n Neredeyse minimalist bir yaklaşımla az sözle çok şey güç mekanizmalarını elinde tutan kurumlara karşı savaşmak. Tabii ki kolay değil ama vicdanınız bir kez bizi ele ge- söylüyorsunuz yine de anlatımınız yine de akıcı. Bu bi- Bu açıdan romanın kuşkusuz sosyal eleştirel bir yanı var. çirince onu susturmamız mümkün değil. çemi seçmenizin belli bir nedeni var mıydı? Romanda önemli bir yer alan “Hatırlayamadıkları- n Selen de yaşanılan onca şeyden sonra kendini suç- Aslında romanın kurgusu konuya bağlı. Romanın baş- mız” sergisi çok çarpıcı. Sergiye saldırı bugün yaşadık- lu hissediyor, neredeyse işbirlikçi gibi. Bunu aşmak için kişileri Suzan ve Selen’in yaşadıklarını ancak iç mono- larımıza da gönderme yapıyor. de olağanüstü bir mücadele veriyor. Ama bu mücadele- logla verebilirdim. Romanın başında, özellikle de finalinde Selim sergi- de yalnız değil. Olayları hep belli kişilerin açısından ben-anlatım ola- yi uzun uzun anlatırken sanki böyle bir sergi gerçekten Öte yandan mücadele süresince keşfettikleri bazı şey- rak anlatıyorum, her birinin anlatım üslubu, konuşma tar- varmış gibi bir duygu oluşuyor okuyucuda… lerin bilincine varmasını yol açıyor ki bu da karanlığın zı yaşadıklarına bağlı. Ne güzel…Demek ki Selim sergiyi iyi anlatıyor… dışına çıkmasını sağlıyor. Söz gelimi çocukken tacizi yaşamış olan Suzan’ın sus- Bence sadece romanda anlattığınız çerçeve içinde ka- n Romanınızın bütün acılara ve travmalara karşın yi- n kunluk anlarıyla dolu neredeyse şiirsel bir anlatımı var. larak da gerçek bir sergi ya da müze tasarımı yapılabilirdi . ne de umut dolu olması beni etkiledi. Açıkçası yarattı- Selen’in olayları araştıran ve anlamaya ve çözümleme- Kurmaca serginiz öylesine zengin ki öyle çok malze- ğınız tüm roman kahramanları içinde en çok Selen’den ye çalışan akılcı yanı ağır basıyor ya da Yunus geçmişi me sunuyor ki bizlere. Bu da okuyucunun hem düşün- etkilendim. Onun yaşadıklarını yaşasaydım onun kadar hatırlarken tam bir varoş ağzıyla konuşuyor. mesini hem de hayal gücünü tetikliyor. güçlü olabilir miydim bilmiyorum. Karakterlerin söylem biçimleri okuyucunun onları gözü- Biliyor musunuz ekonomik gücüm olsaydı Hatırlaya- Doğrusu ben de bilmiyorum. nün önünde canlandırmasını da kolaylaştırıyor sanırım. Yani madıklarımıza dayanan bir müze açmak isterdim: konu ve biçim birbirinden ayrılmaz bir bütünü oluşturuyor. BEN-ANLATIM İçinde kişisel tarihimizden, yakın tarihimizden neler Romanınızda montaj tekniğini uygulamışsınız. Za- Romanın neredeyse teatral bir yanı var, zaten siz olurdu neler... Hatırlayamadıklarımızı bilinç düzeyine çı- n n man ve mekân sıçramaları büyük bir dikkat yoğunluğunu bu romanın tiyatro ve film ya da dizi versiyonları oldu- kardığımızda ne çok malzeme çıkıyor ortaya. n 14 21 Aralık 2023