Katalog

JEAN GIONO’DAN (30 MART 1895 / 8 EKİM 1970) ‘EĞLENCESİZ BİR KRAL’ Şiddetin dayanılmaz cazibesi! Eğlencesiz Bir Kral (Çeviren: Burçak Targaç / Everest Yayınları), Jean Giono’nun yaşamında karanlık bir döneme denk gelir. Birinci Dünya Savaşı’nda, henüz 19 yaşındayken katıldığı ve aylarca süren korkunç Verdun Muharebesi’nde gözleri zehirli gazlardan yanmış, en yakın dostunun ve birçok silah arkadaşının acılar içinde ölümlerine tanık olmuş ve her türlü savaştan nefret eder hale gelmiştir. Eğlencesiz Bir Kral’ı 1.5 ay gibi çok kısa bir süre içinde bitirir: “Kitap daha aklımda hiçbir karakter oluşmamışken, tamamen rastgele başladı. Hayalimde beliren ilk imge bir kayın ağacıydı. Aniden, bu ağacın dallarında bir cesedin keşfedildiğini düsündüm. Önce ağaç, sonra ceset, ceset katili getirdi aklıma, katil de infazcı fikrini.” Not defterlerinden birine itiraf niteliğindeki şu cümleyi yazmıştır: “Yapıtlarımın canavarca bir yanı var ve canavarlık beni cezbediyor.” porda olayı kaza olarak nitelendirerek görevinden istifa ettikten irdir” diyerek yapıtının klasik anlamda roman tanımına uyma- FERDA FİDAN sonra, kimseye hiçbir açıklamada bulunmadan köyü terk eder. dığını açıklamıştır. Zaten modern romanın bir özelliği de ko- Sivil hayata geri dönen Langlois, bir yıl sonra avcılık yap- nunun bütün ayrıntılarını vermeyen boşluklar içermesi, oku- SAVAŞ KARŞITI YAZILARI NEDENİYLE mak üzere köye geri döner. Bir kurt civarda büyük hasarla- run sorabileceği bütün sorulara yanıt getirmeyi reddetmesidir. HAPSE ATILIR! ra yol açtığında, bir sürek avı düzenleyerek kapana kıstırdı- Eğlencesiz Bir Kral’daki bir cümle Giono’nun tüm este- Jean Giono (30 Mart 1895 / 8 Ekim 1970), İkinci Dün- ğı kurdu yine iki kurşunla öldürür. Artık tek eğlence biçimi- tiğini özetler: “Resmin tamamını asla göremeyiz.” Karak- ya Savaşı arifesinde savaşa yeğinlikle karşı çıkan yazı- nin kan dökmek olduğunu anlamış ve kendi kendisiyle kes- terlerin güdüleri ve hatta eylemleri hakkındaki belirsizlik bu lar yayımladığı için 1939’da birkaç günlüğüne tutuklandık- kin bir hesaplaşmaya girişmiştir. görüşün sonucudur. Giono insan ruhunun muğlaklığının far- tan sonra serbest bırakılır. Pasifistler için zor günlerdir. Ya- Romanın başlığının ve son cümlesinin de ima ettiği gibi, kındadır ve Voltaire’in sözünü kendi kendine motto edinmiş şından dolayı muaf tutulduğu savaşın sonunda, Ağustos Giono, Pascal’in şu ünlü sözünden de ilham almıştır: gibidir: “Sıkıcı olmanın sırrı her şeyi anlatmaktır.” 1944’te tekrar hapse atılır. “Bir kralı duyularını tatmin etmeksizin, zihnini oyalaya- Roman sona erdikten sonra dahi açıklığa tam olarak ka- Bu kez suçu Mareşal Pétain yanlısı dergilerde öykü ve cak bir meşgalesi ve yanında hiçbir dostu olmadan, uzun vuşmayan sorular kalır okuyucunun zihninde ama sonuçta yazılar yayınlamış olmasıdır. Ama bu yazılarda Fransa’nın uzadıya kendini düşünebilmesi için yalnız bırakırsak, eğlen- yazarın varoluşsal can sıkıntısından yakasını kurtaramayan işbirliği politikasını över nitelikte hiç bir siyasi içerik olma- cesiz bir kralın zavallı bir adam olduğunu göreceksiniz.” insanın, salt oyalanma gayesiyle, şiddetin büyüsüne kapıl- dığı ortaya çıkınca, Ocak 1945’te serbest bırakılır. Ama üç Yani kitabın ana teması, Baudelaire’in insanlığı tehdit masını anlatmak istediği açıktır. yıl boyunca hiç bir kitap yayımlatamaz. eden ve “nargilesini tüttürerek idam sehpaları düşleyen” Romanda katilin adı bu yüzden tam olarak belirtilmez Morali bozuktur, dramatik projeler tasarlarken, aklına bir- korkunç bir canavar olarak nitelediği can sıkıntısının kor- ve M. V. olarak geçer. Ama el yazmasında “Mauvais Voi- den gelen bir fikir üzerinde gece gündüz çalışarak 1.5 ay gi- kunç sonuçlarıdır. Aynı doğrultuda Jean Giono da Pascal- sin” (Kötü Komşu) yazmıştır Giono, yani katil herhangi bir bi çok kısa bir süre içinde Eğlencesiz Bir Kral’ı (Çeviren: cı anlamda insanın kendisiyle, çok kısa olan hayatının boş- insan, her gün karşılaşıp merhabalaştığımız birisi de olabilir. Burçak Targaç / Everest Yayınları) bitirir: luğuyla yüz yüze gelmesinden doğan bu boğucu duyguyu Katilin kim olduğu belli değilken köylülerin bir canavar- “Kitap daha aklımda hiçbir karakter oluşmamışken, ta- “evrendeki en büyük lanet” olarak niteler. dan söz ettiklerini duyan Langlois, “canavar olduğu ne ma- mamen rastgele başladı. Hayalimde beliren ilk imge bir ka- lum” diyerek aslında katilin sıradan bir insan olabileceğini, yın ağacıydı. Aniden, bu ağacın dallarında bir cesedin keş- POLİSİYE ROMANIN KODLARIYLA ROMAN fedildiğini düsündüm. Önce ağaç, sonra ceset, ceset katili içimizdeki şeytanın her bireyi her an uçuruma sürükleyebile- TÜRÜNÜ YENİLEDİĞİ BİR YAPIT! getirdi aklıma, katil de infazcı fikrini.” ceğini de öngörmüştür. Sayfalar ilerledikçe okuyucu, bir polisiye roman gibi baş- 1843 yılının kışı. Fransız Alpleri’nde, kar nedeniyle dün- Romandan uyarlanan 1963 yapımı filmde katil rolündeki ak- layan yapıtın aslında metafizik konuları irdeleyen ve bir mu- yanın geri kalanıyla bağlantısı kesilmiş küçük bir köyde törü Giono’nun bizzat seslendirmiş olması da bu açıdan dü- ammayı çözmekten çok insan ruhunun derinliklerine inmeyi genç bir kadın ortadan kaybolur, ardından bir adam saldırıya şündürücüdür. Yazar not defterlerinden birine itiraf niteliğin- amaçlayan felsefi bir boyutu olduğunu ve Jean Giono’nun uğrar, bir domuz parçalanır. Karlar çözülür çözülmez bölge- deki şu cümleyi yazmıştır: “Yapıtlarımın canavarca bir yanı polisiye romanın kodlarını kullanarak roman türünü yenile- de yapılan bütün aramalara karşın, kadının cesedine ulaşıla- var ve canavarlık beni cezbediyor.” yen bir yapıt ortaya çıkarmış olduğunu fark eder: maz. Ertesi yıl, tüm bölge yine karlarla örtüldüğünde, köyün Kitapta olay örgüsü epey karmaşıktır ve farklı anlatıcıla- ONULMAZ KÖTÜMSERLİĞİN SERT BİR İFADESİ! ikinci bir sakini “yeryüzünden silinir” rın gözünden aktarılmış bölümler farklı zaman dilimlerine Kitapta kendi duygularından da yararlanmış ve kısa za- Jandarma Yüzbaşı Langlois, bu kayboluşların gizemini çöz- aittir. Bir dostu Giono’ya Eğlencesiz Bir Kral’da zamansal- manda, adeta bir trans halinde yazıp bitirdiği kitabı ilikleri- mek için altı adamıyla köye gelir. Sisli bir kış günü, kereste lığı neden bu kadar tuhaf bir şekilde tasarladığını sorduğun- ne kadar yaşamış olan Giono, “1843’ten neredeyse 1920’ye fabrikasının sahibi Frédéric ilginç bir olaya tanık olur: Fabri- da, onu söyle yanıtlamıştır: kadar (zira öykünün bana 1920’de anlatıldığını hayal etmiş- kanın kapısının karşısındaki kayın ağacının çatalından bir ya- “Bunun benim için işimi bir anlamda kolaylaştıran eğ- tim) karlar altında yaşadığım bu ülke” diye bahsettiği yapı- bancının indiğini ve karda dağlara doğru yürüdüğünü görür. lenceli bir teknik olduğunu fark ettim. Şimdiye kadar başı, tını bitirdikten sonra da uzun süre gerçekliğe dönmekte güç- Ağaca tırmanan Frédéric, 20 dakika önce canlı olarak ortası ve sonu olan öyküler yazıyordum ve artık bıkmıştım. lük çektiğini anlatır. gördüğü genç kız Dorothée’nin cesedini yüksek bir dalın Değişik dönemleri karıştırmak bana cazip geldi. Sırf eğlen- Kişisel sorunu, katilin psikolojisini kendini onun yeri- kovuğundaki kemik yığınının üzerinde bulur. mek için işime biraz çeşni katmak istedim.” ne koyabilecek kadar anlamak olan Yüzbaşı Langlois’nin Frédéric hemen arkasına bakmadan sessizce karlara bata Ki salt bu açıklama dahi yazarın bizzat kendisinin de ya- hikâyesi, başkalarının kimliğinde yok etmeyi amaçladığı kö- çıka yürüyüp giden yabancının peşine takılarak Chichilian- rattığı bazı karakterler gibi sıradanlıktan korkan bir mizaca ne köyüne kadar takip eder ve nerede oturduğunu öğrenir. tülük tohumlarını kendi ruhunda da taşıdığını sezdiğinde acı sahip olduğunu gösterir. bir dilemmayla boğuşmak zorunda kalan bir kanun adamı- Yüzbaşı Langlois olanları öğrenir öğrenmez, birkaç adam eşliğinde Chichilianne’a gider, tam adını öğrenemeyeceğimiz GIONO: ‘YAPITLARIM ROMAN DEĞİL ŞİİRDİR!’ nın dramı ve iki dünya savaşı yaşadıktan sonra insanlıktan katil M. V.’yi evinden alır ve ormanlık bir araziye götürerek, Ayrıca bir söyleşide “Benim kitaplarıma editörler hep ro- umudunu kesmiş olan Jean Giono’nun onulmaz kötümserli- sorgusuz sualsiz iki kurşunla infaz eder. Üstlerine yazdığı ra- man ibaresini eklediler oysa benim yapıtlarım roman değil şi- ğinin sert bir ifadesidir. n 12 Ekim 2023 5