Katalog

(29 OCAK 1860-15 TEMMUZ 1904) Modern öykünün kurucusu: Anton Çehov! Çar III. Aleksandr, Tolstoy’un sözünü dinleseydi Lenin, Samara’da Çehov okumayabilirdi ve dünya tarihi farklı şekillenebilirdi.1893’te yirmi üç yaşındaki Lenin kendisini Çehov’un aydınların toplum içindeki rolünü sorgulayan, toplum adına eyleme geçmenin gerekliliğini öne süren 6 Nolu Koğuş öyküsünde gibi hissettiğini söylüyordu. Çehov’un bu öyküsünün etkisiyle harekete geçen Lenin, 1894’te Petersburg’a taşınarak işçileri devrimci örgütleme çalışmasına fiilen başladı. Çehov 1887’den itibaren Bozkır, Sıkıcı Hikâye, Sürgünde, Kara Keşiş, Edebiyat Öğretmeni, Tiyatrodan Sonra ve 1892 tarihli 6 Nolu Koğuş gibi yeni Rus aydınlarının çevrelerindeki dünyayla ilişkisi daha belirgin bir şekilde sorgulandığı, özellikle de yeni orta sınıf çalışanlarının kişisel dünyalarının gerçekçi dille gün ışığına çıktığı öykülerin yayımlanmasıyla ortaya çıktı. Lenin işçiler arasında Marksist bir devrim fikrini örgütlemeye çalışırken, Çehov hayatın değerini ve aydınların sürekli değişen toplum içindeki rolünü sorgulayan öyküleriyle sesini duyuruyordu. 1905 Rus Devrimi’nden bile önce öldü, ama ona giden yolun sahnesinde belirmişti ve onun o ünlü tiyatro düsturuna uygun olarak, sahnede bir kere beliren tüfek, oyun bitmeden patlayacak demekti. Çehov ölmeseydi, Çar III. Aleksandr Tolstoy’u dinleseydi, Lenin’le 1908’de Capri’deki satranç masasının başında Çehov da olacak mıydı? Küçük bir olasılık, ama yeni Rusya’yı Çehov’un gözünden görmek kaçırılmış büyük bir fırsattır ve ancak onun gibi hekim-yazar olan Bulgakov’un gelişiyle telafisi olacaktır. Bir yıl önce yayımlanan ve Çehov’un aydınların toplum içindeki TİYATRO YAZARLIĞINA İLK ADIMI SABRİ GÜRSES 1887’DE İVANOV ADLI PİYESLE ATTI! rolünü sorgulayan, toplum adına eyleme geçmenin gerekliliğini öne süren bu öyküsü onu harekete geçmeye yöneltmişti. Üniversite Çehov’un bu yeni dönemi, aynı zamanda tiyatro yazarlığına TARİHİN AKIŞINDA ÇAR III. ALEKSANDR, sınavını dışarıdan veren Lenin, 1894’te Petersburg’a taşınarak adım atma dönemiydi. İlk denemesi 1887’de İvanov adlı piyesle TOLSTOY, LENİN VE ÇEHOV... oldu, bunu Ayı, Orman Cini, Evlilik Teklifi, Düğün gibi oyunlar işçileri devrimci örgütleme çalışmasına fiilen başladı. Çar III. Aleksandr, Tolstoy’un sözünü dinleseydi Lenin, Aslında Çehov, Lenin onu okumadan kısa bir süre öncesine izledi, ama bunlar yine Çehov’un mizah yazarlığını dışa vurma Samara’da Çehov okumayabilirdi ve dünya tarihi farklı kadar, mizah dergilerindeki kısa öyküleriyle edebi gücünü aracı olan, orta sınıfın günlük hayatından çıkarılmış, Çar III. şekillenebilirdi. Aleksandr’ın da beğeniyle izlediği vodvillerdi. ortaya koymuş, yeni ortaya çıkmaya başlamış edebi piyasada 1881 yılının Mart ayında Halkın İradesi adlı devrimci örgüt geçimini kazanmaya çalışan bir yazardı. Çar II. Aleksandr’ı bombalı bir saldırı sonucunda öldürdü. ÇEHOV: ‘YETENEK VE YENİLİK BİRÇOK İlk yazısını 1879’da yayımlamış, 1884’te doktor olmuş, Çar’a yönelik Nisan 1866, Mayıs 1867, Nisan, Kasım ve Eylül ŞEYİ BOZABİLİR! OLGUNLUK VE iki meslek arasında kararsız kalmıştı. Bugün onun asıl büyük 1879’daki suikast girişimlerinin ardından altıncı girişimdi bu. ŞAHSİ ÖZGÜRLÜK HİSSİ LAZIM!’ edebiyatı diye andığımız, daha uzun ve ince kurgulara sahip Örgütün halk devrimini kışkırtmak üzere yaptığı bu suikast Çehov yazı ekonomisini, yalın dilini daha da geliştirirken öyküleri ancak 1886 yılında, yazar Dmitri Grigoroviç’in onun Çar’ın oğlu III.Aleksandr’ın büyük bir baskı ve otorite düzeni yeteneğini de ikiye ayırmış gibiydi. Onun edebi ve kişisel yeteneğini övmesi, daha az bile olsa daha yetenekli şeyler kurmasının yolunu açacaktı. Ama Tolstoy farklı düşünüyordu: gelişiminin bir özeti, tiyatroyla düzyazıyı bir arada düşünme yazması, hatta bir roman yazmasını önermesi ve Yeni Hayat Yeni Çar’a acil olarak yazdığı, fazlasıyla alçakgönüllü bir çabası, kendi köklerini değerlendirmesinin bir ifadesi Suvorin’e dergisinin yayıncısı Aleksandr Suvorin’in onu maddi olarak mektupla suikastçilerin affedilmesini rica etti, fakat çağrısı Ocak 1889’da yazdığı bir mektupta yer alır: desteklemeye başlamasıyla ortaya çıktı. yanıtsız kaldı. Tolstoy Çar’ı intikam duygusunu bastırmaya, “İvanov’u yazma fikrinin bana nasıl geldiği hakkında Edebiyat kötülüğe iyilikle yanıt vererek herkesi bağışlamaya davet Derneği’nde bir açıklamayı çok isterdim. Herkesin önünde ÖYKÜLERİNDE HAYATIN DEĞERİNİ VE ediyor, üç dört suçluyu öldürerek otuz kırk tanesinin ortaya günah çıkarırdım. Sızlanan ve kederlenen insanlar hakkında AYDINLARIN TOPLUM İÇİNDEKİ SÜREKLİ çıkmasına yol açarsınız diye uyarıyordu. DEĞİŞEN ROLLERİNİ SORGULADI! daha önce yazılmış her şeyi özetlemek ve İvanov’umla bütün Tam da dediği gibi, Çar’ın şiddete şiddetle yanıt vermesi, bu yazılanlara bir çizgi çekmek gibi küstah bir hayal kurdum. Çehov asıl olarak bu ikinci dönemde, 1887’den itibaren Bozkır, suikastçileri astırdıktan sonra kararlı bir baskı düzeni yürütmesi Sıkıcı Hikâye, Sürgünde, Kara Keşiş, Edebiyat Öğretmeni, Bana bütün Rus edebiyatçıları ve dramaturgları donuk bir tarihin akışını değiştirdi. Tiyatrodan Sonra ve 1892 tarihli 6 Nolu Koğuş gibi öykülerin insan çizme ihtiyacını duymuş ve hepsi de içgüdüsel olarak, Altı yıl sonra, aynı grubun üyesi olan Lenin’in kardeşi yayımlanmasıyla ortaya çıktı. belirli imgelere sahip olmadan ve konuya hiç bakmadan yazmış Aleksandr bu kez III. Aleksandr’a suikast yapmayı planlama Bu öykülerde yeni Rus aydınlarının çevrelerindeki dünyayla gibi geldi. Fikren neredeyse doğru noktayı tutturdum, ama suçlamasıyla tutuklanarak asıldı. Kazan Üniversitesi’ne giren ilişkisi daha belirgin bir şekilde sorgulanıyor, özellikle de uygulama hiçbir işe yaramadı. Beklemem lazımdı! Lenin’se öğrenciler arasında karışıklık çıkarma suçlamasıyla yeni orta sınıf çalışanlarının kişisel dünyaları gerçekçi bir 2-3 yıl önce Grigoroviç’i dinlemediğime ve bir roman okuldan atıldı ve bu ceza onun Nikolay Fedoseyev’in Marksist yazmadığıma seviniyorum! Onu dinleseydim neleri mahvedeceğim dille gün ışığına çıkıyordu. grubuna katılarak Marksizmi benimsemesiyle sonuçlandı. Böylece Lenin işçiler arasında Marksist bir devrim fikrini geçiyor aklımdan. ‘Yetenek ve yenilik her şeyi aşar’ diyordu. Annesi onu bu eğilimlerden uzaklaştırmak için Samara’ya örgütlemeye çalışırken, Çehov hayatın değerini ve aydınların Yetenek ve yenilik birçok şeyi bozabilir, bu daha doğru. götürdü, ama bu onun orada Marksist, Plehanovcu gruplara sürekli değişen toplum içindeki rolünü sorgulayan öyküleriyle Malzeme ve yetenek bolluğu dışında, en az onlar kadar katılmasına Komünist Manifesto’yu çevirmesine engel olmadı. sesini duyuruyordu. önemli bir başka şey daha lazım. Olgunluk lazım bu bir; 1905 Devrimi’nden bile önce öldü, ama ona giden yolun ikincisi, şahsi özgürlük hissi lazım, bu his de ancak son ÇEHOV’UN 6 NOLU KOĞUŞ YAPITI LENİN’İN HAYATINI NASIL DEĞİŞTİRDİ? sahnesinde belirmişti ve onun o ünlü tiyatro düsturuna zamanlarda yanmaya başladı içimde. Daha önce yoktu 1893’e gelindiğinde yirmi üç yaşındaki Lenin kendisini uygun olarak, sahnede bir kere beliren tüfek, oyun bitmeden bende; benim uçarılığımın, özensizliğimin ve konuya Çehov’un 6 Nolu Koğuş öyküsünde gibi hissettiğini söylüyordu. patlayacak demekti. saygısızlığımın yerini başarıyla aldı. >> 10 14 Temmuz 2022