Katalog

‘Ahmed Arif’li günler… Yaşadıkları şiirini, şiiri yaşadıklarını aşan Ahmed Arif (21 Nisan 1927-2 Haziran 1991), olay anlatımında halk ozanları kadar hoş söylemliydi. Anlatısı, Anadolu bilgelerini anımsatıyordu. Törelerine öylesine bağlıydı ki konuşulacak yerde konuşur, susacak yerde ağzını bıçak açmazdı. Bu yazımda bir iki olayla onu anmak Ahmed Arif’e kardeşlik borcumdur... iyi tanıyordum; ısıracak itle, bitini dökecek adamının masası kutsaldır, oraya say- ADNAN BINYAZAR iti birbirinden ayıracak olaylar yaşamıştı. gı duyulmalıdır. Ayrıca, o masa, öyle [email protected] Kimin erdemli, kimin erdem yoksunu ol- bir soru sorulmasının da yeri değildi! BİR AKŞAM YEMEĞİ duğunu soluk alışından bilirdi. ‘BENİM KİM OLDUĞUMU BİLİSEN?’ Yıl 1979 olmalı. CHP iktidarda. Başba- Elçi’nin Bayındırlık Bakanı olduğu dönem- Ahmed Arif’in duyarlık uzantıları kan Bülent Ecevit kabinesinin Bayındır- de kasabalarına yıllardır sürüncemede bı- hep uçları görür; “İçmek,/ Gözlerin- müştü, sanki o ağır koşullarda bir yan- lık Bakanı Şerafettin Elçiy’di. Ahmed Arif rakılan bir köprü yapılmıştı. Şeytanın bile de içmek ay ışığını” diyen odur; “Haberin dan akşamın erken indiği mahpushane- gibi aşiret terbiyesi almış; töre bilir bir ki- kolayca bulamayacağını sandığımız lokan- var mı taş duvar?/ Demir kapı, kör pen- ye: “Ejderha olsan kâr etmez./ Ne kav- şidir. Ankara’da yerini herkesin kolayca tayı sorup soruşturarak bulmuşlar, sözde cere” diye nesnelere haklı başkaldırandır gada ustalığın,/ Ne de çatal yürek civan arayıp bulamayacağı bir lokantada, ara- Bakan Elçi’ye teşekkür etmeye gelmişler- da o; şiirin hem kuzu güdücüsüdür, hem oluşun./ Kâr etmez, inceden içine do- larında Ahmed Arif’in, Talip Apaydın’ın, di. Arkasında iki kişiyi de sürükleyip geti- ejderhayla savaşa giren devidir! lan,/ Alıp götüren hasrete.” İlhami Soysal’ın, Dursun Akçam’ın da ol- ren adam yaltaklanarak, çiğnendikçe çü- Şu anıyı anlatırken, onun şiirsel söyle- Sözünü şöyle sürdürürdü: “Birden ağ- duğu yazarları akşam yemeğinde bir rüyen sakıza dönen sözlerle konuşmaya mini gölgelerim diye çekinsem de ilk du- lamaklı olur bahçe./ Karşıda, duvar dibin- araya getirmişti. başladı: “Sayın Bakanım, Allah sizi başı- de,/ Üç dal gece sefâsı,/ Üç kök hercai yanlardan biri olduğum için, unutulup Ahmed Arif, sevdiğini taparcasına sever, mızdan eksik etmesin, bizi köprümüze siz gitmesini istemedim. Günü gelmişti, an- menekşe...” sevmediğini, izine tozuna yaklaştırmazdı. kavuşturdunuz, size medyunu şükranız.” latmak bana düşerdi. Hapishanede uygulanan bir işkence sah- Derin sezgiliydi, çok kişinin ayırdına bile Yalakaların en çok kullandıkları cümleyi nesini anlattığında içime şiirlerinin ağıt- Beş altı yaşlarında vardı yoktu. Güney- varamayacağı davranışlardan dolayı onu de eksik etmeyerek, “Siz gelmiş geçmiş doğunun kızgın güneşinde gür yapraklı bir sı havası dolardı. Şu olayı da bu bağlam- defterinden silerdi. Makam sahiplerini zi- Bayındırlık bakanlarının en büyüğüsünüz!” da dile getirmişti: Tutuklanıp içeriye tıkıl- ağacın altında kendi gölgesiyle oynuyor- yaret etmekten kaçınırdı. Elçi hoşgörülü yumuşak sesiyle, “Yok du. Dışarıdan görenin oyun sandığı, bel- mışlardır. İşkenceciler, arkadaşlarını hüc- Sanırım devlet adamı olarak, hayatı bo- kardeşim, ben değil, köprüyü devletimiz ki de hülyalara dalmak, yıllar sonra yaza- relerinden alıp kurbanlık koyun gibi işken- yunca Şerafettin Elçi’den başka kimseyi yaptı, tesadüfen benim zamanıma denk ce odasına götürürler. Aralarında genç ço- cağı şiirlerinin çocuk yaşındaki dizelerini makamında görmeye gitmemiştir. Belki geldi” diyerek adamın konuşmasını kes- aklından geçirmekti... cuklar da vardır. Oradan acıklı çığırtılar ge- sofrasına oturduğu tek kişi de odur. Prof. meye çalıştıysa da adam çatlak plaklar gibi lir. Gençlerin ağızlarını burunlarını kana bu- Uzaktan, tozu dumana katarak bir atlı- Dr. Ahmet Taner Kışlalı’nın Kültür Bakan- yineleyip durarak konuşmasını sürdürdü. larlar, sopalarla derilerini yüzerler; yine de nın yaklaşmakta olduğunu görür. lığı döneminde Yayınlar Dairesi Başkanı Bir adam, kişilik çöküntüsüne uğra- ağızlarından tek sözcük söküp alamazlar. Başını kaldırır bakar ki öbür köyün ben de davetliler arasındaydım. maya görsün, el etek öpmekle kalmıyor, Onların ardından yetişkin birine gel- ağası, babasının da can düşmanı! Kin- ağzını yerlerde gezdirerek neredeyse DOST SOFRASI miştir sıra. Gardiyan, koğuşa getirip ön- dardır, punduna getirse, iğne deliğinden dudaklarını uzatıp Elçi’nin ayaklarını öp- Sofrada, konuşurken ağzından söz ye- lerine kanlı bir et parçası gibi attıkları kurşun sıkıp babasının canını alacak ağa meye kalkıyordu. rine inci dökülen İlhami Soysal, Gazi Eği- gençleri görünce, daha yolda bülbül gibi kılığında Azrail’dir! Böyleleri için edebiyat yapmaktan, he- tim Enstitüsü’nde aynı sırada oturduğu- ötmeye başlar. İşkenceci bu kez, “Ulan, Yerel ağızla ağa sorar: “Benim kim ol- le şiir adı altında düzmece sözcükleri bir muz, yüzünden eksik olmayan gülüşünde el kadar çocuklar ağızlarını açıp tek keli- duğumu bilisen?” araya getirmekten ucuz şey yoktur. Ardahan’ın kızıl çamlarının yeli esen kırk me söylemedi, sana daha elimizi dokun- Çocuk Ahmed yanıtlar: “He, biliyem...” Eski Roma’da havuza girip, suya sü- yıllık dostum Dursun Akçam onun sağında, madan bülbül gibi öttün!” deyip onu da- “Kimem?” rekli kıçını sokup çıkaran bir yardakçı- yazdıklarında Anadolu bozkırlarının türkü- ha ağır işkenceden geçirir. “Babamın düşmanı Şeho Ağa’san... ya dönemin erdemli kişilerinden birinin, sü ışılayan ilk Köy Enstitülü Talip Apaydın, Ahmed Arif, düşmanının bile koru- “Kurşun sıkıp seni delik deşik edeceği- “Hey, sen! Suya kıçını sokup durma, kir- “Hasretinden Prangalar Eskittim” adlı şi- yucusuydu. Bu olayı birine mal ederek mi de bili misen?” ir kitabını “Peygamber bakışlı gözlerinden letemezsin, kafanı sok kafanı, belki te- imalı anlatmasına karşın, onun adını hiç- “He, oni de biliyem...” mizlenirsin!..” diye seslendiğini anlatırdı öperim” diye imzalayan Ahmed Arif’in Di- bir zaman vermemiştir. “Ula kıbrak, bilisen de benden neden yarbakır doğumlu hemşerisi ben de varım. saygın edebiyatçı Cevdet Kudret... Anlattıklarını dinlerken, işkenceden ge- korkmisan?” Ahmed Arif’in bin kilitli ağzının bin anah- Yüz arsızıdır böyleleri, Elçi artık susması çirilen gençlerin paramparça olmuş ağız- “İşte, korkmiyam, ha!..” tarı vardı; “ejderha olsan” hangi kilidin han- gerektiğini belirtmek için yanındaki konu- larındaki “domdom kurşunları” yüreğimde “Aha, dabanca belimdedir, görisen; sı- gi anahtara uyacağını bilemezdin. O yapı- ğa döndü. Patavatsızların övgüsü, yergi- patlar, gözümün önüne ağızlarından bu- karam, öbür dünyayi boylarsan, ha!” daki Şerafettin Elçi sanki onun ikiziydi... sinden tehlikelidir. Bakandan yüz bulama- runlarından kan pınarları akanlar dizilirdi. “Sıkamazsan!..” Soylu duruşundan, kırk düğmeyle ilikle- yan adam kırk yıllık ahbabıymış gibi, başı- “Gör mi misen, dabancanın tetiğinde- FİLİNTA nen yeleğinin kumaşından anlaşılıyor Ah- nı Ahmed Arif’e çevirdi. dir parmağım!” med Arif’in hem konuk, hem konuk çağı- Oğlu Filinta’yı omzunda taşıyarak, “Hey, Ahmet Bey! Ahmet Bey! sizi “Göriyem, göriyem; hama bir ağaya Çankaya’dan Kızılay’a yürüdüğünü gör- ran olduğu. Şerafettin Elçi’yle dostluğu suçluyorum; Hasretinden Prangalar Es- çocuk öldürmek yakışmaz, kurşun sık- var ama o masada Elçi devlet adamı. Aşi- müştüm. Türk Dil Kurumu grevinde grev- kittim diye bir kitap yazdınız, orada kal- mayacağını da biliyem!” ret terbiyesi ona saygıda kusur etmeme- cilere tepsilerle çiğköfte taşıması hiç ak- dınız!” dedi. Ahmed Arif’in birinden tik- Dediği olur, ağa tabancasını beline sokar, yi gerektirir. Konuşmaktan çok susuyor. lımdan çıkmıyor. 1972 yılında Ankara’da sinmesi için, ona “Bey” demesi yeterdi. tozu dumana katarak oradan uzaklaşır... Gelinini, oğlunu, torunu Filinta’yı gör- doğan Filinta şimdi Türkiye’nin sayılı hey- O akşam, üstelik masada devleti temsil Bu karşılaşmadan sonra iki ağa ara- meye gittiğimde anasının üstünde yüzyıl- keltıraşlarından biridir. Ahmed Arif’in anı- eden bir bakan vardı, onu duymamış gi- sındaki düşmanlık sürüp gitmiş midir; lar öncesinin sırmalarla ışılayan giysisi var- lara sığmayacak kişiliğini yansıtmam ola- bi davranıp ağzını açmadı, o tarafa bak- anlatının büyüsüne kapılıp kendime bi- dı. Ahmed Arif, önemli ziyaretlerde giydi- naksız. Oğlu Filinta’nın, babasının ölümün- madı. Elini ağzından geçirerek yanıt ver- le sormayı akıl edemedim; ama ço- ği kırk düğmeli yeleğiyle karşılamıştı beni. den sonra bana hüzünle anlattığı olayı da meyeceğini anlatmaya çalıştı. cuk Ahmed’in bu yürekliliğinden sonra anımsatmasam yazı eksik kalırdı... Adam aynı sözü bir daha yineleyince, DAVETSİZ MİSAFİRLER iki ağanın bir araya gelip karşılıklı kahve Filinta babasının büstünü yapmak is- herkesin susup kaldığı havayı değiştirmek Elçi’nin masasında sohbet başlamıştı. O höpürdettiklerini, birbiriyle şakalaştığın ter. Gece gündüz ne denli uğraşsa yap- için, hepimizin büyüğü, ağabeyimiz Talip sırada salonun kapısında iki dirhem bir çe- görür gibi olurum... tığı babasına benzemez. Yaptığını bir Apaydın gülümsedi, yüzünü Ahmed Arif’e kirdek giyinen üç adam belirdi. İçeri girip türlü beğenemediğini söyleyince, baba- dönerek sordu: “Ahmed, ne diyor bu?” Elçi’nin tam karşısına oturdular. Ankara’da MAHPUSHANE YILLARI Ağabey sorusudur, yanıtlamamak ayıp sı, iki elini başına götürerek, “Öyleyse Şiiri nasıl kendine özgü ise anlatması silahların patladığı günler yaşanıyor, her boz oğlum, nasıl olsa aslı burdadır!” der. olurdu. Şiirimizin onur kayası Ahmed Arif da öyleydi. Bu tür olayları, “Namussuza, gün bir gazeteci, yazar, bilim adamı öldü- bir atasözüyle yanıtladı Talip Apaydın’ı: Ne yazık ki Ahmed Arif kısa bir sü- rülüyordu. Hepimiz neyin nesidir diye yü- haldan bilmez,/ Kahpe yalana” soluğuna re sonra sonsuzluğa göçer. “Aslı” şim- zümüzü kuşkuyla onlara çevirdik. Gözüm “Çirkefe taş atılmaz!” Adamlar duymazdan soluk katarak anlatırdı. Ben, içime kapa- Ahmed Arif’teydi. Haksız suçlamalarla ha- geldiler, içkilerini içtikten sonra kalkıp git- nır, sesinde, yüreği kurşunlarla parçala- di şiir tarihine geçen Ahmed Arif’in tiler. Ahmed Arif’in bu davranışı kibrinden Diyarbakır’da surların kıyısındaki büstü- pislerde yatmış, insanda ürpertiler yaratan nan en eski dengbejlerin yanık türküsü- işkenceler görmüştü. “Onur anıtı” gibi du- değildir. Ahlak töresinde böyle durumla- nü duyar gibi olurdum. nü, ilk tasarımını bir türlü beğenmeyen ruşunda hiçbir değişiklik olmamıştı. Onu ra düşmemek vardır. Ona göre bir devlet Mahpushane yıllarını şiirlerine dök- oğlu Filinta yapmıştır... n 14 2 Haziran 2022