Katalog

USTA ŞAIRDEN KIRK YIL SONRA YENIDEN MERHABA: ‘YALNIZLIK TANIMLARI’ …Ve Egemen Berköz şiirine döner! Yakından tanıdığım, kuşaktaşım, arkadaşım, “benim şairim” dediklerimden biri Egemen Berköz. 1959 yılından başlayarak dönemin önde gelen dergilerinde şiirleri yayımlanan Berköz, ilk şiir kitabı olan Çin Askeri Ah Devran’ı 1966 yılında yayımladı. Bunu Yalnızlıklar! Yalnızlıklar! (1977) ve Bu Kitapta Sen Nerdesin? (1981) izledi. Özellikle, üçüncü kitabında yer alan “Son Üç Günün Hikâyesi” adlı düzyazı şiir, “hem korkunç bir umuda hem acılı bir öfkeye” açılan “rüzgârlı” içeriği, hüznü ve yalnızlığı imleyen vurgusuyla poetikasının kilit taşı olarak nitelendi. Berköz kırk yıl sonra yayımlanan kitabı Yalnızlık Tanımları’nda (Ayrıntı Yayınları) 1968’den, bir zamanların Ereğli’sinden kalanları konuk ediyor şiirine. Geçmişteki yaşantısına, anılarına vefalı Berköz’den şiirli bir yolculuk Yalnızlık Tanımları. Özlenen ve uzun bir aradan sonra, üstelik beklenmedik bir anda karşılaşılan bir dost karşısındaki sevinç ve şaşkınlık gibi. “Nerelerdeydin? Neler yaptın?” sorusuna yanıt ise kitaptaki şiirler. iktidarı döneminde geçmiş (1950-1960). Şi- naksızlıklar içinde- ERAY CANBERK ire ilgi duyduğu, ilk şiirlerinin yerel gazete- ki köy çocuklarının, lerde yayımlandığı bu dönemde şiirde İkinci öğrencilerinin yansı- “Düşler arasında dalgalana/ Dalgalana Yeni anlayışının egemen olduğu, toplumcu maları görülür. Artık sözcük avında kalemim”… gerçekçi şairlerin siyasal baskılar yüzünden eskisi gibi tekil bir “Gelemeyen” adlı şiirinden... seslerini duyuramadıkları biliniyor. “şikâyetçi” değildir; başkalarına da “ter- “Yürüdüm onca yol/ Kaldı mı izim// 60 KUŞAĞI’NIN GENÇ ŞAİRİ cüman” olan biridir. Kalsaydı izim”… 1960’ta DP iktidarına bir askeri müda- “Yaşam Öyküsü” adlı şiirinden... hale ile son verildikten sonra oluşan görece ‘ÇİN ASKERİ AH özgürlük ortamında Türkiye İşçi Partisi’nin DEVRAN’ YAŞAMDAN... ŞİİRDEN... (TİP) ve Türkiye Öğretmenler Sendikası’nın İlk kitabının adı da EGEMEN BERKÖZ... (TÖS) ve başka birçok sivil top- bu deneyiminin so- Egemen Berköz’ün yeni bir lum örgütünün kuruluşuna ta- nucudur. Görev yap- şiir kitabının çıktığı haberini nık olmuş. tığı yerde köylüler alınca şairin “ve Egemen Ber- 1960-1970 döneminde kültür kısa boylu ve zayıf köz evine döner” dizesini ha- ve edebiyat alanında da rahat- yapılı olanlara, Ko- tırlayıp “ve Egemen Berköz lama dönemi yaşanıyor. re Savaşı’ndan ge- şiirine döner” diye mırıldan- Nâzım Hikmet’in ve toplumcu len bir çağrışımla dım kendi kendime… gerçekçi şairlerin şiir kitapları “Çin askeri” derler- İlk kitabı Çin Askeri Ah Dev- yayımlanmaya başlıyor. Böy- miş. “Ah devran” ise ran 1966’da yayımlanmıştı. De- lece genç edebiyatçılar kuşağı Berköz’ün eklediği mek aradan 56 yıl geçmiş. Ber- Nâzım Hikmet’in ve toplumcu ve olup bitenden ya- köz ile tanışmamız, arkadaş ol- gerçekçilerin şiirini tanıyor. kınmayı dile getiren mamız ise neredeyse 60 yıla da- bir halk deyişi. yanıyor. Belleğim yanıltmıyor- EGEMEN BERKÖZ’ÜN Berköz ile aynı dö- sa bizi o sıralar şiirleri yayım- ŞİİRE GİRİŞ DÖNEMİ: nemlerde askerlik yap- lanmakta olan ortak arkadaşı- 1959-1966 tık. Artık, Berköz ba- mız Babür Kuzucu tanıştırmıştı. Bu arada çeviri etkinlikleri na, Bingöl’ün Solhan İkinci kitabı Yalnızlıklar Yalnızlıklar artıyor ve günün Batı edebiyatından çeviri- ilçesinin bir dağ köyün- 1977’de, üçüncü kitabı Bu Kitapta Sen Ner- ler yapılıyor. Yeni ve değişik anlayışta ede- den, ben de ona Kon- desin 1981’de çıkmış. biyat dergileri yayımlanıyor. ya Ovası’nın ortasında, 1985’te yayımlanan ve seçilmiş şiirlerden Berköz’ün de içinde bulunduğu genç şair- Kulu ilçesinin bir kö- oluşan Yalnız ve Birlikte ile 2004’te yayımla- ler ki 60 Kuşağı diye anılacaklardır, işte bu yünden mektup gönde- nan Unutma (Toplu Şiirler, 1960-1979) dış- ortamda şiire sardırıyorlar. rir olduk. Mektupları- ta tutulursa bu dördüncü şiir kitabı: Yalnızlık Berköz’ün şiirinin ilk kez bir edebiyat der- nın içeriğini bu dönemdeki şiirlerinde ken- ne etkisi, öğretmenin bir başınalığı, gele- Tanımları (Ayrıntı Yayınları, 2022). gisinde (Yeditepe) yayımlandığı 1959 yılı ile dine özgü anlatımıyla duyumsattığını biliyo- Günümüzde geçerli ve yaygın anlayışla- cekten beklenen umut, köy yaşantısının ga- Çin Askeri Ah Devran’ın yayımlandığı 1966 rum. Daha doğrusu bunun tanığıyım. ra göre eskimiş bir anlayış sayılsa da şairle- ripliği ve tekdüzeliği, yaşanan yerin ve şeh- rin yaşantısıyla şiiri arasında bir ilinti oldu- yılı arasındaki ve “şiire giriş” diyebileceği- rin uzaklığının gerçekliği… miz dönemi şiir anlayışını erkenden belirgin- NECATİGİL’İN SEÇTİĞİ ğunu, daha da ileri giderek şiirinde hayatın- leştirdiği, sesini bulduğu dönemdir bence. GENÇ ŞAİRİN ‘SIĞINAK’I! ‘BASİT BİR YALNIZLIK DA YETERDİ’ dan izler bulunduğunu düşünürüm. Bu nedenle, Berköz’ün şiire başladığı Bu dönemi de ikiye ayırmak gerekir: As- Yıl 1966. Memet Fuat’ın çıkarmakta oldu- Fakülte bitiyor, askerlik bitiyor, hayata atıl- kerlik görevine gitmeden önceki dönem ve ğu Yeni Dergi’de özel bir bölüme yer veril- yıllardaki yaşamına ve elbette o yıllardaki ma sırası geliyor genç şair için. “Basit bir yal- askerlik görevi sırasındaki dönem. mekte. Usta bir şairin genç şairlerden seçtiği nızlık da yeterdi” belki tek başınayken ama toplumsal ve siyasal ortama, yetişme biçi- mine bir göz atmak gerekiyor. birer şiir bu bölümde yayımlanıyor. “yalnız ve birlikte” olmak daha iyi. ÖĞRETMENLİK DÖNEMİ ŞİİRLERİ “Behçet Necatigil’in Seçtikleri” arasında Necatigil ne diyor bir şiirinde: “İyidir bera- YAKIN TARİHE TANIKLIKLAR Berköz askerliğini “yedek subay öğret- Egemen Berköz’den “Sığınak” ber olmamız”… Bu demektir ki şair evleniyor. Berköz Karadeniz Ereğlisi’nde dünyaya men” olarak Doğu Anadolu’nun bir köyü- başlıklı şiiri var. Necatigil’in koruyucu (Nikâh sonrası fotoğrafını anmadan geçeme- nün ilkokulunda öğretmen olarak yaptı. eli genç şairin üstündedir ve bu gelmiş (1941). Zonguldak ve Bolu’da ya- yeceğim: Yeni evliler Tüzin-Egemen Berköz; şadıktan sonra ailece İstanbul’a gelip yer- Bu uygulama şehirlerde doğup bü - yüreklendiricidir genç şair için. (Merak Sennur Sezer-Adnan Özyalçıner, Babür Ku- leşmişler. Üniversiteyi Ankara Dil ve Ta- yümüş olanlar, bir başka deyişle “şehir edenler için; Necatigil’in seçtiği öteki genç zucu, Derin-Ömür Candaş, Aydın Hatipoğ- çocukları” için ülkenin köylerindeki durumu şairler: Ataol Behramoğlu, Refik Durbaş, rih-Coğrafya Fakültesi İtalyan Dili ve Ede- lu, Fatma-Eray Canberk ve bizim çevrenin biyatı Bölümü’nde okumuş. Demek ki “şe- görüp yaşamalarını, ülke gerçeklerinin far- Güven Turan, Doğan Şadıllıoğlu, Cahit gizli şairi ve tek eleştirmeni Mustafa Öneş…) hir çocuğu”… kında olmalarını sağlayan bir uygulamaydı. Zarifoğlu, Eray Canberk.) Berköz’ün “Basit Bir Yalnızlık da Yeter- 10’lu yaşları, özellikle toplumsalcı düşün- Egemen Berköz’ün öğretmenlik döne- “Sığınak”ta Berköz’ün köy yaşamından di” başlıklı şiiri hayatında yeni bir dönemi, celeri baskı altında tutan Demokrat Parti (DP) mindeki şiirlerinde köy yaşantısının, ola- izler vardır: Çocuğun / öğrencinin öğretme- evlilik ve hayatını kazanma dönemini >> 8 10 Mart 2022