Katalog

GÖKHAN AKÇURA’DAN ‘YILDIZLARIN ALTINDA’ ‘Cumhuriyet Döneminde Türkiye’de Eğlence Yaşamı’ Yakın dönemde Türk toplumu nasıl eğleniyordu? Geleneksel eğlence tarzlarımız nelerdi ve toplumun büyük siyasi ve içtimai dönüşümler geçirdiği son 200 yılda bu eğlence tarzları ne gibi değişikliklere uğradı? Hangileri zayıflayıp ortadan kalktı? Hangileri gelişti? Hangileri günümüze kadar geldi? Batılılaşma sürecinde Avrupa’dan ne gibi eğlence tarzları alındı? Yerli eğlence kültürü ve olanakları bu süreçten nasıl etkilendi? Gökhan Akçura’nın, Yapı Kredi Yayınları tarafından yayımlanan, sinemadan müziğe, danslardan şenliklere yepyeni bir kimliğin inşasının eğlence tarihine yansımasını ele alan Yıldızların Altında: Cumhuriyet Döneminde Türkiye’de Eğlence Yaşamı adlı çalışması yakın tarihimize çok hareketli ve çok sesli bir bakış sunuyor. Akçura’nın 500’den fazla görsel içeren kapsamlı çalışması, toplumsal tarihimizin yanı sıra bireysel tarihimize de ışık tutuyor. BATILILAŞMA İLE BAŞLAYAN YENİ KAAN EGEMEN ‘EĞLENCE YAŞAMI’ VE KÜLTÜRÜ Osmanlı saraylarından halka inen eğlencelerin, Ba- smanlı İmparatorluğu’ndan Türkiye tılılaşma ile yeniden kurup Cumhuriyet ile birlikte bu Cumhuriyeti’ne geçiş sırasındaki kuruluş sürecin ivme kazandığını anımsatan Akçura, padişahla- O felsefesi, ekonomiden politikaya, sosyal ya- rın buyruğuyla ve izniyle gerçekleştirilen halk eğlence- şamdan kültüre dek pek çok alanda yenilikleri berabe- lerinin yerini Batılı formun aldığı dönemi, tarihsel ola- rinde getirmişti. rak önce Cumhuriyete ardından da günümüze bağlıyor. Tanzimat’la birlikte, Osmanlı’nın son dönemin- Dolayısıyla eğlencelerin bir lüks olmaktan çıktığı den başlayarak Cumhuriyete uzanan süreçte, kültürün ve kitlelere ulaştığını anımsatıyor. Tiyatrolar, gazino- önemli bir parçası olarak eğlence de dönüşüme uğra- lar, pavyonlar, şenlikler, dans ve müzik partileri, ge- mıştı. Daha doğrusu, Batılılaşmanın etkisiyle yeni bir niş katılımlı yemekler, balolar, sinemalar, kır gezinti- “eğlence kültürü” oluşmuştu. lerinin yerini alan piknikler, art arda açılan kulüpler- Gökhan Akçura, Yıldızların Altında başlık- deki buluşmalar... lı çalışmasında söz konusu dönüşümü incelerken 1950’lerden itibaren ABD etkisinin artmasıyla sa- Osmanlı’dan Türkiye’ye eğlence anlayışının han- natın bu yönde evrilmesi ya da taklitlerin ortaya çık- gi aşamalardan geçtiğini, değişimin hızını, taklitle- ması, sirkler, yeni inşa edilen otellerdeki etkinlikler, ri ve özgünlükleri, tavandan tabana yayılan “eğlence radyo ve televizyonla birlikte başka bir boyuta geçen kültürü”nü ve hayatını getiriyor karşımıza. “eğlence kültürü”... Başka bir deyişle tüm bunları anımsattığı bir yakın Akçura, bu noktada konuya soğukkanlı yaklaşıp ak- tarih araştırmasına imza atıyor. lına düşen ve kitap boyunca yanıtlar aradığı soruları SARAYLARDAN HALKA EĞLENCE YAŞAMI! da paylaşıyor: “Batılılaşma ile başlayan yeni ‘eğlen- Akçura, çalışmasının çerçevesini çizerken ce yaşamı’, kendi içinde bir kültür oluşturabilmiş mi- Osmanlı’dan Türkiye’ye geçiş sürecinde “eğlence dir? Bir Cumhuriyet dönemi eğlence kültüründen söz kültürü”nü oluşturan noktaları anımsatıyor: edebilir miyiz?” “Cumhuriyet dönemindeki eğlence anlayışının te- melleri on dokuzuncu yüzyılın başlarına kadar uza- DOĞU-BATI KARŞILAŞTIRMASI 1800’lerin sonundan günümüze ulaşan araştırma- nır. Batılılaşmanın getirdiği eğlence tarzları önce sında Gökhan Akçura, Doğu’da kalan ve Batı’ya açıl- İstanbul’da belirli bir kesim içinde etkisini gösterir. Sarayın da Batılılaşma çabalarının ana dinamikle- maya ya da Batı ile buluşmaya uğraşan bir coğrafyayı eğlence üzerinden incelerken şöyle diyor: rinden olduğunu unutmamamız gerekir. “Batı ve Doğu aslında birbirinden çok uzak nokta- Çalışmamız bu nedenle Cumhuriyet öncesine de uza- nıp Batılılaşma ile yaşamımıza giren eğlence biçimle- lar değildir. Birbirinden etkilenir ve birbirini besleye- rini ele alarak başlıyor. bilir. Önemli olan taklit etmeden, çaba göstererek bu İstanbul’un işgal döneminde kentin eğlence yaşamı- ortak noktayı bulmak için adım atabilmektir. nı adeta ele geçiren Beyaz Rusların da katkılarına de- Eğlenmek bir ihtiyaçtır, bu ihtiyacı en doğru biçim- ğindikten sonra Cumhuriyet dönemini ayrıntılı olarak de doyurmak gerekir. Organik, katkısız ve sağlıklı incelemeye çalışıyor.” biçimde...” >> 6 29 Aralık 2022