Katalog

(13 NISAN 1906 / 22 ARALIK 1989) Sessizliğin peşinde bir yazar; Samuel Beckett! Irlandalı usta yazar Samuel Beckett, 1948 yılında Fransızca yazdığı, kendisini dünya çapında bir üne kavuşturan iki perdelik oyunu Godot’yu Beklerken için “Godot’yu yazmaya rahatlamak, o sırada yazdığım korkunç düzyazıdan kendimi kurtarmak için başladım” der. Beckett burada uyguladığı yoksullaştırma yöntemini Oyun Sonu (1957) ve Mutlu Günler (1960) gibi sonraki oyunlarında daha da ileri taşımış, diyalogları iyice minimalist kılarak ulaşılması olanaksız gözüken mutlak bir sessizliğe doğru yol almıştır. Zira yaşamın anlamının kaybolması, sözcüklerin yok olmasıyla eşleşir ve Hamlet’in ölmeden önce “Ve gerisi sessizlik” demesi gibi, Beckett de son metni olan Sarsılmalar’ı (1988) “Ah, her şeyi bitirmek” cümlesiyle noktalamıştır. Belki bu son sözleri yazarın tüm yaşamı boyunca aradığı ve arzuladığı sessizliğe, uzun çabalar sonucunda, bir anlamda kavuşmayı başardığı şeklinde algılayabiliriz. lığında bir yerde yazarın “ağaçlı kır yolu” diye betimledi- ne karşı çıkar. Binlerce yıldır filozofların çözememiş olduğu FERDA FİDAN ği belirsiz bir yerde buluşurlar. Boş boş konuşarak bir tür- varoluşsal sorunları ele almak için nasıl bir dil kullanabilir? lü gelmeyen ve asla gelmeyeceği belli olan Godot’yu bek- Düşünmek hayatın mantıksızlığını ortaya çıkarmaktan İKİ AVARE; VLADİMİR VE ESTRAGON’UN lemekten başka hiç bir şey yapmazlar. Ama kaygılıdırlar: başka işe yaramaz: Pozzo kölesi Lucky’ye yüksek sesle dü- BEKLEYİŞİ... Randevu saatini unutmuş olabilirler mi? Godot gelmiş, on- şünmesini emrettiğinde Lucky’nin adeta soluksuz söylediği İrlandalı genç yazar Samuel Beckett (13 Nisan 1906 / 22 ları bulamayıp gitmiş olabilir mi? Beklerken ne yapmalı? beş sayfalık metin ipe sapa gelmez sözcüklerden oluşan ve Aralık 1989) Gestapo’dan kurtulmak için Fransa’nın güne- bilimsel dilin parodisini yapan bir tirattır. yinde saklanır. Savaşın bitiminde Paris’e döner ve bundan BECKETT: ‘GODOT’NUN KİM OLDUĞUNU Dilin yetersizliği Estragon ve Vladimir’in diyalogların- böyle Fransızca yazmaya karar verir. Aslında ana dili İngi- BİLMİYORUM. VAR OLUP OLMADIĞINI da da karşımıza çıkar zira kendilerini ifade etmek için hep lizceden vazgeçmemiş, iki dilli yazar statüsüne bürünerek BİLE BİLMİYORUM!’ doğru sözcüğü bulmaya çabalarlar. Önünde bekledikle- aynı zamanda kendi metinlerini bir dilden diğerine çeviren Godot’nun kim olduğu konusunda eleştirmenler tarafın- ri bitki tam olarak nedir? Bir “çalı” mı? yoksa “ağaççık” çok özel bir yazar-çevirmene dönüşmüştür. dan sayısız tezler üretilmiştir ama Beckett hepsini bir çır- mı? İkinci perdede yine tartışırlar. Sıkıntıdan kurtulmak Gönüllü sürgün olmak, Fransızca yazmak, o güne dek pıda silip atar: “Godot’nun kim olduğunu bilmiyorum. Var için yapmaya çalıştıkları nedir? Bir “eğlenme” mi? “ra- yazdığı şiir ve düzyazıda yalınlık arayışında olan yazarın olup olmadığını bile bilmiyorum. Ve onu bekleyen iki kişi- hatlama” mı, yoksa “oyalanma” mı? kelime dağarcığını ve sözdizimsel hamlelerinin çeşitliliği- nin buna inanıp inanmadıklarını da bilmiyorum.” ni azaltma amacıyla giriştiği istençli bir eylemdi: “Kendimi Birinci perdenin ortasında sahneye başka bir çift girer: sert BECKETT’İN ARAYIŞ VE TEREDDÜTLERİ daha da yoksullaştırma arzusuyla İngilizceyi bırakıp Fran- adam Pozzo ve devamlı ezerek aşağıladığı kölesi, tasmalı bir Ancak elbette bu arayışların içinde dil değiştirmiş olan sızca yazmaya başladım.” alt insan olan Lucky. Yapıtın amacı insanlık durumunun pe- Beckett’in kendi arayış ve tereddütlerinin de izi olması ge- 1948’de Fransızca yazdığı iki perdelik oyunu Godot’yu rişanlığını ortaya koymaktır. İki kafadar tüm insanlığı temsil rektir. Kısacası, işlevsiz bir araç olan dilin amacı hep bek- Beklerken için de “Godot’yu yazmaya rahatlamak, o sıra- da yazdığım korkunç düzyazıdan kendimi kurtarmak için ederler (Pozzo: “Siz kimsiniz?” / Vladimir: “Biz insanız”). lemekle geçen hayatın boşluğunu doldurmaktan ileri gide- mez: “Beklerken, madem ki sessiz kalamıyoruz, fazla heye- başladım” der. BİLİMSEL DİLİN PARODİSİ! canlanmadan sohbet etmeye çalışalım” der Estragon. Kendisini dünya çapında bir üne kavuşturan Godot’yu Beklerken’in konusu çocuksu denecek kadar basittir: Hayatın anlamsızlığının başlıca nedenlerinden biri dilin ye- Fakat can sıkıntısı berduşların peşini bırakmaz: “Hiçbir İki avare (birbirlerine Didi ve Gogo diye seslenen) Vla- tersizliğidir. Beckett gençliğinde derinlemesine okuyup ince- şey olmuyor, ne gelen var ne giden, korkunç bir şey.” Bütün dimir ve Estragon, Godot’yu beklemek için akşam karan- lediği Descartes’ın “Düşünüyorum o halde varım” formülü- yapmaya çalıştıkları da sadece yaşadıklardan emin >> 10 29 Aralık 2022