Katalog

Yazıya, yaşama adanmış bir ömür Görünümler dünyası ile kavramlar dünyasını buluşturan, bunlar üzerine bizi düşündüren edebiyat / sanat eleştirmeni, bir şair, romancı, denemeci John Berger’ın dünyasına bir adın daha yaklaşabilmek, onun sanata adanmış ömrünün öyküsünü okumak için bir başlama kitabıdır Joshua Sperling’in John Berger: Zamanımızın Bir Yazarı* adını verdiği çalışması. Berger’ın eleştirel / yaratıcı bir yazar olma öyküsü, yazma eyleminin geçtiği alanlar kitabın asal konusudur. Onun geliştirdiği sanat eleştirisi ise her yönüyle irdelenmeye değerdir. Her durumda / konumda bir hikâye anlatıcısıdır Berger. Gören, gözleyen, kayda geçen, taşıyan bir bakışın anlatıcısıdır. Yüzyılın / çağının vicdan sorgusunu yapabilen bir anlatıcı… Onun deneyimlediği hayat gören / gözleyen / sorgulayandır. Giden göz, o irdeleten bakış üzerine kurar anlatılarını. TUTKULU, ARZULU BAĞLANIŞ! Deneyimlenen bir hayatın anlatıcısıdır o. Bize Kendini adamak…Bir anlık oluş/ duruş değil- taşıdığı “bilgi” de oradan ağıp gelendir. dir. Seçtiğiniz bir yola, düşe, düşünceye, duy- guya kendini vermektedir… Bir bakıma yaşadık- MODERNİZM DÖNÜŞTÜRÜR! ça bunu inşa edebilme yolculuğudur adamak… PARÇALANMA BUNDAN SONRA GELİR! Adanış, evet… Tutkulu, arzulu bağlanıştır Zaman zaman şunu sormuşumdur kendime, da. Doğasında vardır, sizden ister bunu. “Ça- özellikle roman yazarken: Modernizm eklek- ba, kararlılık, ısrar, fedakârlık gerektiriyordu” tizm midir? Öyle ya, yeni bir şey kuruyorsunuz, diyordu Joshua Sperling, John Berger üzeri- konu olarak malzemeniz “yerli” olabilir, ama ne yazdığı biyografisinde, onu tanımlarken. (*) kurgusal biçiminiz her şeye açık. Berger’ın adanışı seçtiği sürgünlükte baş- Hatta şöyle ki anlatım sürecinde anlatma / lar. Bu da “Emek vererek” geliştirdiği bir kim- sözdizimi / imgelem de yepyeni söyleyiş ge- liktir onun için. Bir yanda kendi sanatsal uğ- tiriyor konumuzun işleyişine. Üstüne üstlük raşının katedralini inşa ederken ötede de “düşünce”nin anlatını odağında yer alması ise vicdan savunucusu olarak varoluş zamanı- başlı başına bu eklektizmi oluşturan bir olgu. nın sesi olur, Berger. İlgi alanlarının çeşitli- Şu gerçek ki modernizm dönüştürür. Kesinlikle liği onun yazma / düşünme biçimini oluştu- parçalanma bundan sonra gelir. rur. Analitik, yaratıcı dürtüsü her alanda ken- İşte bu noktada John Berger’ın dünyasına dini gösterir. yüzünüzü döndüğünüzde bu sorunlarla birlik- te, güncel sanatın ne anlam içereceğini de an- GÖRSELLİĞİN DİLİ lamaya çalışıyorsunuz. Gelenek, avangard, Öncelikle söze bağlanan, sözde var olan, gör- toplumsal müşterekler, sanatın bir iletişim ara- selliğin dilini de orada kuran birinin öyküsünü cı olma misyonu, entelektüelin görevi, yerellik, bize anlatıyor Joshua Sperling, John Berger: yeni gerçekçilik anlayışı…gibi kavramlar üzeri- Zamanımızın Bir Yazarı adını verdiği yapıtında. ne yeniden düşünmeye yöneltir size Berger. Onun sanata bakışı, dünyayı yorumlayışı için bir araç-anlatı elimizdeki. Bu anlamda tespit- SPERLING: ‘GEÇMİŞİN SANATINDA leri bize Berger’ın dünyasına daha da yakınlaş- KAYBEDİLMİŞ AMA DEVRİMCİ OLANI tırıyor. Adeta bir yazarın düşünsel / yaşamsal soya- SAVUNUYORDU!’ deneme, roman, belgesel-anlatılar kurması onun ğacının izlerini sürer. Modernizmle gelen ne varsa, sanattaki yansıma- çok yönlülüğünü anlatır bize. Berger’ın eleştirel / yaratıcı bir yazar olma öykü- larına bakışta da Berger size kılavuzluk edebilir. sü, yazma eyleminin geçtiği alanlar bu kitabın asal Joshua Sperling onun bu yanını şöyle değerlen- SPERLING: ‘YAZILARINDA KORUNAN konusudur. Onun geliştirdiği sanat eleştirisi ise her direcektir: “Artık yaklaşmakta olan geleceğin sa- DUYGULAR SOL UMUDUN BİR ÖLÇÜSÜ’ yönüyle irdelenmeye, bilinip anlaşılmaya değerdir. natını değil, geçmişin sanatında kaybedilmiş ama Onun bir “kazıcı” olduğunu da söyleyebiliriz. Ber- Sperling’in şu sözleri bu anlamda yerinde bir be- devrimci olanı savunuyordu.” ger biyografı Joshua Sperling, “Yazılarında koru- lirlemedir: “Berger’ın yazıları doğal dünya, tarih ve Yeni bir bakış, yeni bir görme biçimi oluşturma yolu- nan duygular sol umudun bir ölçüsü” der. Doğrudur geçmişteki sanat için bir tür taşınabilir kılavuzdu.” nun nerelerden geçebileceğini de anlatır bize Berger. da; Berger’ın hayata bakışı yansıtıcı bir ayna olma- Görme Biçimleri’nin yanına koyabileceğimiz Bir Fo- nın ötesinde, soran / sorgulayan gözleyip taşıyandır. ÇAĞININ VİCDAN SORGUSUNU toğrafı Anlamak, Talihli Bir Adam; Berger’ın, görme- Geçmişteki gelecek düşüncesi onu hep ilgilendir- YAPABİLEN BİR ANLATICI nin bize anlattığını yansıtması bakımından önemlidir. miştir. Yaşama umudunun kökenlerini orada görür, Her durumda / konumda bir hikâye anlatıcısıdır Görünümler dünyası ile kavramlar dünyasını bu- bulur. Yaşanan umutsuzlukları da o aynada gösterir. Berger. Gören, gözleyen, kayda geçen, taşıyan bir luşturan, bunlar üzerine bizi düşündüren edebiyat / Sanat-siyaset ilişkisini, değişim ve dönüşümün bakışın anlatıcısıdır. Yüzyılın / çağının vicdan sor- sanat eleştirmeni, bir şair, romancı, denemeci John tanıklığını, yaşamda ve sanatta “sürekliliğin diya- gusunu yapabilen bir anlatıcı… Onun deneyimle- Berger’ın dünyasına bir adın daha yaklaşabilmek, lektiğini” gören / gösteren bir yanı vardır Berger’ın. diği hayat gören / gözleyen / sorgulayandır. Giden onun sanata adanmış ömrünün öyküsünü okumak O nedenle anlatı dünyası (şiir, deneme, roman, bel- göz, o irdeleten bakış üzerine kurar anlatılarını. için bir başlama kitabıdır Sperling’in bu çalışması. n gesel- anlatı) çeşitlilik içerir. Bu anlamda buluşturandır, Berger. Çıkış nokta- Joshua Sperling’in şu tespiti Berger’ın bu yanını sında bireysellik olsa da toplumsal bakar, (*) Joshua Sperling / John Berger: Zamanımı- doğrular niteliktedir: “Her köşeden kendini yeniden toplum-insan ilişkilerinde olagelen her bir şeyi zın Bir Yazarı / Çeviren: Özge Özgür / Everest yaratmış gibi göründe de aynı temel ilkelere sadık yansıtır anlatılarına. Bu açıdan deneme, eleştirel Yayınları / 351 s. / 2022. kaldı ve aynı şeylere ilgi duymaya devam etti.” 4 13 Ekim 2022