Katalog

VOLTAIRE’İN ‘CANDIDE YA DA İYİMSERLİK’ YAPITI ÜZERİNE... Karikatürize ve felsefi bir kült! Server Tanilli’nin de dediği gibi: “Voltaire’i tanıtmaya gerek var mı?” Aydınlanma çağının yıldızıdır o. Özgürlükten, hukuktan yanadır, zorbalığa karşıdır, aklın dostudur. Keyfi tutuklamalara son verilmesinden, işkencenin ve ölüm cezasının kaldırılmasından yanadır. Cezaların suçlarla orantılı olmasının, vicdan ve düşünce özgürlüğünün yılmaz savaşçısıdır. Ne kadar güncel değil mi? Voltaire denilince akla Candide ya da İyimserlik gelir. İyimserliğin ve kötümserliğin iki yüzünü temsil eden, evrensel yazının başyapıtlarından bu küçük romanı (öykü ya da felsefe masalı) Cumhuriyet Kitapları tarafından Server Tanilli’nin çevirisi, Turhan Selçuk’un çizimleri ile yayımlandı. dendi sanıyorum” (Fransızcadaki anlamı ZEYNEL KIRAN temiz yürekli, saf). Oysa Candide hiç de temiz yürekli ve “Çalışmak bizi üç büyük kötülükten saf biri değildir. Ya da sakin, korunak- uzak tutar: can sıkıntısı, kötü alışkanlıklar lı bir dünyada doğduğu ve olayların ola- ve yoksulluk.” ğan akışı içinde yaşadığı için başlangıçta Voltaire, Candide ya da İyimserlik. saf ve temizdi. Dış dünyanın farklı olduğunu ona anla- n sekizinci yüzyılın tüm filo- tabilecek olumsuz hiçbir şey yaşamamıştı. zofları içinde en az filozof ola- Bu tam bir 18. yüzyıl Truman nı Voltaire neden bu kadar ün- Show’udur. Kahraman yaşadığı cennetten Olü? Büyük bir olasılıkla, karşıt- kovulup da dünyanın başka boyutlarını lıkları uyum içinde birleştirdiği için: keşfedince gördüğü, tanık olduğu iğrenç- Yaşadığı yüzyılın burjuva ve beyefendi, likler karşısında o saflığı ve temizliği sili- evrensel ve uçarı, bilime önem veren ve nip gider. İnsan doğasına duyduğu güve- modern, salon yaşamını seven, Avrupa- nin ne kadar kırılgan olduğunu fark eder cı ve özellikle Fransız, klasik ama biraz da ve hızla sinik (alaycı, ahlaksız, içten pa- romantik düşünce adamıdır. zarlıklı) bir insan olup çıkar. Voltaire denilince akla Candide ya da Masumiyetin basmakalıp simgesi olan İyimserlik gelir. Evrensel yazının başya- Candide bu kez umutsuzluğun basmaka- pıtlarından bu küçük roman (öykü ya da lıp göstergesine dönüşür. Artık sevgilisine felsefe masalı) Cumhuriyet Kitapları tara- hiçbir aşk duygusu hissetmediğini ayrım- fından Server Tanilli’nin çevirisi, Turhan sar, canına kıymayı da dener. Selçuk’un çizimleri ile yayımlandı. Yazar, Candide, dünyanın en güzel gerçekle- lim. Üst tarafı ile ilgilenmeyelim. bu yapıtını Leibniz’in iyimserliğinin gü- rinden birini, çalışmayı, emeği yücelten, Yaşam ne çok iyi ne çok kötüdür. Yaşamı TÜRK BAHÇIVAN’IN üstelik insanlardan can sıkıntısını, böylece kabul etmek ve olanaklarımız ölçü- lünç olduğunu göstermek için yazmıştır. ÖĞÜDÜ: ‘BAHÇEMİZ İLE kötü alışkanlıkları ve yoksulluğu alıp sünde iyileştirmemiz gerekir. Nasıl mı? Ça- İyimserler, “Dünyaların en iyisi olan bu UĞRAŞMAMIZ GEREKİR’ dünyada her şey en iyidir” diyorlardı. götüren bir gerçeği, İstanbul’da, yaşlı bir lışarak, ahlaklı, mütevazı ve sabırlı olarak. Candide iyimserliğin ve kötümserliğin Türk bahçıvandan öğrenir: “Bahçemiz ile Gerçek bilgelik insanın kendisini (iç sadece iki yüzünü temsil eder. Bunlar hiç TEMİZ YÜREKLİ CANDIDE! uğraşmamız gerekir”. bahçesini) tanımaktan ve kendi doğal çev- kimsenin tam olarak yaşayamayacağı Bu özlü söz geniş anlamda ele alınır- resini değiştirmeye çalışmaktan başka “Vestfalya’da Baron Tunder-Ten-Tronk değerlerdir. Voltaire’e göre öykü hem ka- Hazretlerinin salonunda bir genç yaşıyor- sa Voltaire’in okurlarına verdiği bir ahlak bir şey değildir. Bir aşırılıktan diğerine gi- rikatürize hem de felsefidir. du. Doğanın, en güzel huylarla donattığı dersi olarak kabul edilebilir: Bahçemizi den ve bilgeliği sıradan bulan garip bir Yazar yarattığı kahramanı ile alay ede- bir çocuktu bu. Yüzüne bakın ruhunu an- rek, dünyamızın aksaklıklarını eleştire- ekelim, temiz kentler inşa edelim, insanlar öğrenme sürecidir bu. lardınız. Yalın bir zekâsı vardı gerçi; ama rek sonunda Candide’i “mutlu olması için için yararlı ürünler yetiştirelim, kıraç top- Bahçesiyle uğraşan komşularınızı ya- iyiyi kötüden oldukça iyi ayırt edebiliyor- rakları tarıma açalım, kısacası Voltaire’in kından izleyin. Belki de her biri bir yazın bahçesiyle uğraşmaya karar veren” ılımlı du. Candide diye çağrılması da bu yüz- bir insana dönüştürmeyi başarır. Ferney’de yaşadığı gibi bir yaşam süre- kahramanıdır. İyi okumalar. n HAZAL YALIN’DAN ‘1945 Türkiye - SSCB ilişkileri’ 945 yılı, hem Türkiye-SSCB ilişkileri sunu, Türk, Amerikan ve İngiliz belgeleri dı- menin bir gerekçesi yapmak üzere fazlasıyla hem de Türkiye-ABD ilişkileri açısından şında, Rusya arşivlerinden çok önemli belge- köpürtmesi, yoğun bir antikomünist kampanya 1çok önemli bir yıldı. leri de inceleyerek derinlemesine araştırıyor. yürütmesi gibi konuları, doğrudan birincil kay- Türkiye, 1945’te kapsamlı bir şekilde nakları esas alarak analiz ediyor. Batı’ya yönelmeye başladı. Ancak 1945’in BİRİNCİL KAYNAKLARI 1945 Türkiye-SSCB İlişkileri, 1945 yılına odak- izleri 1939’dan başlayarak İkinci Dünya Sa- ESAS ALAN BİR ANALİZ! lanmakla birlikte hem İkinci Dünya Savaşı’nı vaşı yılları boyunca görülmektedir. SSCB’nin sonradan hata olarak gördüğü üs hem de Soğuk Savaş’ın ön çarpışmalarını da Hazal Yalın, 1945 Türkiye-SSCB İlişkile- ve toprak talebinin nedenleri, Ankara’nın İkin- irdeleyen kaynak niteliğinde bir çalışma. n ri kitabında bu büyük dönüşümün en önem- ci Dünya Savaşı yıllarında izlediği politikanın li gerekçesi olarak savunulan SSCB’nin bu talepteki etkisi, ABD ve İngiltere’nin tutu- 1945 Türkiye - SSCB İlişkileri / Hazal Türkiye’den üs ve toprak talep etmesi konu- mu, bazı Türk yetkililerin talebi Batı’ya yönel- Yalın / Kırmızı Kedi Yayınları / 224 s. / 2021. 4 29 Temmuz 2021